Damasku
Damasku (arabisht: دمشق, Dimašq) është kryeqyteti i Sirisë, kryeqyteti më i vjetër në botë dhe, sipas disave, qyteti i katërt më i shenjtë në Islam. Pas Luftës Civile Siriane, ai u bë qyteti më i madh i vendit, duke tejkaluar qytetin verior të Aleppos.[1]
Damasku
دمشق | |
|---|---|
Qytet | |
 Damasku sot | |
 Flamuri  Vula | |
| Nofkat: | |
 Damasku (Earth) | |
| Koordinatat: 33°30′47″N 36°17′31″E / 33.51306°N 36.29194°E | |
| Shteti |  Siria |
| Governorati | Damasku |
| Sipërfaqja | |
| • Qytet | 105 km2 (41 sq mi) |
| • Sipërfaqe urbane | 77 km2 (29,73 sq mi) |
| Lartësia mbidetare | 680 m (2,230 ft) |
| Popullsia (2019) | |
| • Qytet | 2.079.000 |
| • Dendësia | 0.020/km2 (0.051/sq mi) |
| • Popullsia urbane | 2,90 milion |
| Emri i banorëve | Damaskenë |
| Zona kohore | UTC+2 (EET) |
| • Verës (DST) | UTC+3 (EEST) |
| Prefiksi | Kodi i shtetit: 963, Kodi i qytetit: 11 |
| Geocode | C1001 |
| IZHNJ (2011) | 0.709 – high |
| Faqja zyrtare | www |
Në gjuhën e folur në Siri njihet si aš-Šām (الشَّام) dhe titullohet "Qyteti i Jaseminit" (مَدِينَةُ الْيَاسْمِينِ Madīnat al-Yāsmīn).[1] Damasku është një qendër kryesore kulturore e Levantit dhe botës arabe. Qyteti kishte një popullsi prej 2,079,000 në 2019.
Në Sirinë jugperëndimore, Damasku është qendra e një zone të madhe metropolitane. Popullsia e saj në vitin 2004 vlerësohej të ishte 2.7 milion njerëz. I ngulitur në ultësirat lindore të vargmalit malor Anti-Liban, 80 kilometra në brendësi nga bregu lindor i Mesdheut në një pllajë 680 metra mbi nivelin e detit, Damasku përjeton një klimë të thatë për shkak të efektit të hijes së shiut. Lumi Barada rrjedh nëpër Damask.
Damasku është një nga qytetet më të vjetra të banuara vazhdimisht në botë. I vendosur për herë të parë në mijëvjeçarin e dytë p.e.r, ai u zgjodh si kryeqytet i Kalifatit Omajad nga viti 661 deri në vitin 750 nga Halid bin el-Velid, Ubejde b. Ebu ʿ el-Xherrah, Jezid b. Sufjan Ebi, Shurahbīl b. Hasan dhe ʿ Amr b. al-ʿs. Pas fitores së dinastisë Abasid, selia e pushtetit islam u zhvendos në Bagdad. Damasku pa rëndësinë e tij në rënie gjatë epokës abasid, vetëm për të rifituar rëndësi të konsiderueshme në periudhat Ejubid dhe Mamluk. Sot, ajo është selia e qeverisë qendrore të Sirisë. Që nga shtatori 2019, tetë vjet pas Luftës Civile Siriane, Damasku u emërua qyteti më pak i jetueshëm nga 140 qytete globale në Renditjen Globale të Jetesueshmërisë.[5]
Demografia
RedaktoQytet historik, i lindur të njëjtën periudhë të qytetërimit mesopotamian, popullsia e saj ishte e përbërë në fillim të njerëzve të racës Lindjes semite, i njohur atëherë si siriane.
Popullsia e vlerësuar e Damaskut në vitin 2011 ishte 1,711,000. Damasku është qendra e një zone metropolitane të mbushur me njerëz me një popullsi të vlerësuar prej 5 milionë banorësh. Zona metropolitane e Damaskut përfshin qytetet Duma, Harasta, Darayya, al-Tall dhe Xharamana.
Shkalla e rritjes së qytetit është më e lartë se Siria në tërësi, kryesisht për shkak të migrimit rural-urban dhe fluksit të emigrantëve të rinj sirianë të tërhequr nga punësimi dhe mundësitë arsimore. Migrimi i të rinjve sirianë në Damask ka rezultuar në një moshë mesatare brenda qytetit që është nën mesataren kombëtare. Megjithatë, popullsia e Damaskut mendohet se është zvogëluar në vitet e fundit si rezultat i Luftës Civile në Siri.
Përkatësia etnike
RedaktoShumica dërrmuese e damaskenëve janë arabë sirianë. Kurdët janë pakica më e madhe etnike, me një popullsi prej rreth 300,000.[6] Ata banojnë kryesisht në lagjet e Wadi al-Mashari ("Zorava" ose "Zore Afa" në gjuhën kurde) dhe Rukn ed-Din. Pakicat e tjera përfshijnë turkmenët sirianë, armenët, asirianët, çerkezët dhe një komunitet i vogël grek.
Midis pakicave të qytetit është një komunitet i vogël palestinez.[7]
Feja
RedaktoIslami është feja dominuese. Shumica e muslimanëve janë sunitë, ndërsa alavitët dhe Dymbëdhjetëmbëdhjetë shiitët përbëjnë pakica të konsiderueshme. Besohet se ka më shumë se 200 xhami në Damask, më e njohura është Xhamia Emevi.[8]
Krishterët përfaqësojnë rreth 15%-20% të popullsisë. Disa rite të krishtera lindore kanë selinë e tyre në Damask, duke përfshirë Kishën Ortodokse Siriake, Kishën Katolike Siriake dhe Kishën Ortodokse Greke të Antiokisë. Rrethet e krishtera në qytet janë Bab Tuma, Qassaa and Ghassani. Secila ka shumë kisha, më së shumti Kishëza e Shën Palit dhe Katedralen e Shën Gjergjit në Bab Tuma. Në periferi të Sufanie një sërë shfaqjesh të Virgjëreshës Mari thuhet se janë vërejtur midis 1982 dhe 2004. Një pakicë më e vogël druze banon në qytet, veçanërisht në periferitë e përziera kristian-druze të Tadamon, Xharamana dhe Sahnaya. Selia Patriarkale e Ortodoksëve Siriak është e vendosur në Damask, Bab Toma. Kjo kishë është e pavarur nga Kisha Ortodokse Siriake me bazë në Lindjen e Mesme në Damask dhe ka udhëheqjen dhe strukturën e saj në Indi, megjithëse të dyja praktikojnë të njëjtin emërtim ose të ngjashëm të krishterimit. Ka 700,000 anëtarë të Kishës Ortodokse Greke të Antiokisë në Siri, të cilët janë pjesa më e madhe e popullsisë së krishterë së bashku me 400,000 asirianë/siriakë dhe 30-100,000 armenë dhe 350,000 katolikë.
Kishte një komunitet të vogël hebre pikërisht në atë që quhet Haret al-Jahud lagjja hebreje. Ato janë mbetjet e një pranie të lashtë dhe shumë më të madhe hebreje në Siri, që datojnë të paktën në kohën romake, nëse jo më parë në kohën e mbretit David.
Sufizmi
RedaktoSufizmi gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 20-të ka qenë një rrymë me ndikim në praktikat fetare sunite, veçanërisht në Damask. Lëvizja më e madhe myslimane vetëm për gratë dhe vajzat në botë ka të ngjarë të jetë e orientuar nga sufi dhe është e bazuar në Damask, e udhëhequr nga Munira el-Kubejsi. Sufizmi sirian e ka bastionin e tij në rajone urbane si Damasku, ku gjithashtu themeloi lëvizje politike si Zejdi, me ndihmën e një sërë xhamish dhe klerikësh si Abd el-Ghani el-Nebulsi, Sa'id Hawwa, Abd el-Rahman el-Shaghuri dhe Muhammed el-Jakubi.[9]
Shënimet
RedaktoReferime
Redakto- ^ a b c "Biggest Cities In Syria" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 25 tetor 2019. Marrë më 25 tetor 2019.
- ^ "Damascus". Encyclopædia Britannica (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 7 nëntor 2009. Marrë më 28 nëntor 2009.
- ^ Almaany Team. "معنى كلمة الفَيْحَاءُ في معجم المعاني الجامع والمعجم الوسيط – معجم عربي عربي – صفحة 1". almaany.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 25 tetor 2017. Marrë më 24 tetor 2017.
- ^ Albaath.news statement by the governor of Damascus, Syria Arkivuar 16 maj 2011 tek Wayback Machine (në arabisht) prill 2010
- ^ Buckley, Julia (2019-09-04). "World's most livable city revealed". CNN Travel (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 15 shtator 2019. Marrë më 2019-09-23.
- ^ Chatty, Dawn (2010). Displacement and Dispossession in the Modern Middle East (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 267. ISBN 978-0-521-52104-8. Arkivuar nga origjinali më 20 maj 2016. Marrë më 29 tetor 2015.
- ^ "Damascus | National Capital, Syria". Britannica.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 1 shkurt 2018. Marrë më 31 janar 2018.
- ^ Flood, Finbarr Barry (2001). The Great Mosque of Damascus: studies on the makings of an Umayyad visual culture (në anglisht). Vëll. 33. BRILL. fq. 12. ISBN 978-90-04-11638-2. Marrë më 26 nëntor 2009.
- ^ "Syrian Sufis Divided As Salafist Influence Grows" (në anglisht). 3 tetor 2013. Arkivuar nga origjinali më 6 tetor 2015. Marrë më 6 tetor 2015.