Libohova

40°12′N 20°10′E / 40.2°N 20.16°E / 40.2; 20.16

Qyteti i Libohovës, me rreth 3,200 banorë, ndodhet ne juglindje te Gjirokastrës rreth 11 km ne rrugë ajrore dhe 17 km ne rrugë automobilistike, i shtrirë ne këmbët e malit Bureto. Sipërfaqja e Libohovës është mbi 260 ha. Lartësia e qytetit varion nga 320-800 m mbi nivelin e detit. Kufizohet me lumin e vogël Drino ne perëndim, me Labovën e Kryqit dhe me lumin e Suhës ne veri dhe ne jug me Nepravishtën. Nga lindja kufizohet me malin Bureto. Qyteti ka një pozicion mjaft panoramik për luginën e Drinos.

Në pjesën qendrore të rrugës kryesore ndodhet shtëpia e Myfit Bej Libohovës. Shtëpia bie në sy menjëherë me përmasat e saj.

Emrin Libohovë duhet ta ketë marrë pas shek.te VI pasi sllavët u dyndën dhe pushtuan arbërine. Mbi këtë emër mendohet të ketë dy kuptime:

I pari libohova-vend buzë fushës, luginës.

I dyti libo-do të thotë i dashur me kuptimin vend i bukur dhe prapashtesa përkëdhelëse ovo.

Që larg shquan kalaja e Ali Pashë Tepelenës ndërtuar për të motrën e tij Shanishanë. Kalaja kishte një pozicion strategjik dhe kontrollonte gjithë luginën. Zona ku shtrihet qyteti ndahet nga disa përrenj në zona të veçanta shkëmbore në të cilat burojnë ujërat e kristalta dhe të ftohta të burimeve të Zhepes,te Lozes etj. Në qendër te Libohovës ndodhet rrapi shumëshekullor mbi 560 vjecar, një monument i rrallë i natyrës, i cili është i rrethuar nga rrepë të tjerë. Ata i japin qytetit gjelbërimin, bukurinë dhe freskinë verore. Gjithashtu bien në sy, në qendër të qytetit, sarajet e bejlerëve të Libohovës. Kalaja e Libohovës, me katër kulla shumëkëndëshe nëpër qoshet dhe murin që rrethon një sipërfaqe të gjerë, është një fortesë me përmasa të konsiderueshme. Motra e Ali Pashë Tepelenës, Shanisha u martua me një nga anëtarët më të rëndësishëm të familjes Libohova dhe kalaja ishte paja e Ali Pashës për të motrën. Shanishaja prehet në varrezat në jugë të kalasë.

Per gjenezën e qytetit ka pikëpamje të ndryshme ende të pakonsoliduara për shkak të mungesës së gërmimeve arkeologjike dhe burimeve historike. Nje pjesë të studiuesve mendojnë se qyteti daton aty rreth shekullit te VII-para krishtit. Kjo dokumentohet nga varret pagane të gdhendura në shkëmb të tipit sarkofag, ne lëmin e Matit dhe ne shpellen e lagjes Linua në qendër të qytetit. Emri i kohës së lashtë ishte Dhryopi shpjeguar si fjalë pellazgjike dhe e lidhur me emrin "dru-lis, pyll, natyrë". Mbi këtë emër hedh dritë edhe Pouqeville (diplomat, shkrimtar dhe historian francez,) ku shkruan në një nga librat e tij;

Në anën e djathtë nga lindja e Celydnusit (lumit Drino) është e vendosur Libohova, ku sundon Shanishaja, kryelarta dhe e pamëshirshmja "Zonja e Dryopias".

Ndërsa studiuesi Moikom Zeqo mendon se ka mundësi që të lokalizohet me një emër të vjetër që përmendet në hartat e lashta dhe që thirret Elaeus. Ky, sipas studiuesit Zeqo është një variant. Varianti i dytë është sipas tij përmendja e një qyteti antik me emrin Omfalius. Zeqo dhe studiues të tjerë e lidhin krijimin e qytetit me krijimin e qëndrave të mëdha në luginën e Drinos si Antigonea, Adrianopoli etj.(shek.i IV-para krishtit). Si qendër përfshihej në fisin ilir të Antintaneve në kufirin më verior të Molosëve.

Në mesjetë qyteti bëhet një qendër e rëndësishme dhe fortifikimi kështjellor ka qenë para se të ndërtohej kalaja e aliut. Në fillim të shek.të XV pushtohet nga turqit dhe kthehet në një qendër të rëndësishme. Për këtë dëshmojnë në shkrimet e tyre personazhe të njohur si kronikani dhe udhetari i famshëm turk Evlia Çelebiu, Lord Bajron, diplomati dhe historiani francez François Pouqeville etj. Në vitet 1920-1940 ishte një nga qendrat administrative më të rëndësishme të jugut ku përfshinte si nënprefekturë edhe zonat e Pogonit, Dropullit të sipërm dhe fshatrat e Rrëzës së Zezë. Në këtë kohë u zhvillua edhe pazari i Libohoves me rreth 43 dyqane. Në vitet 1944-1990 ishte një qytet që e mbështeste ekonominë e familjeve tek bujqësia dhe blegtoria dhe në disa njësi të vogla prodhuese që u krijuan në këtë zonë.

• Labovë e Kryqit
• Rrapi i Libohovës
• Kalaja e Libohovës

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Shqipërisë është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.