Kanani

Harta e Kanaanit nga John Melish (1815).

Kanani ose Qenani në shqip (fenikase: 𐤊𐤍𐤏𐤍 – KN'N,^[1] hebraisht: Kənáʿan, greqishte biblike: Χανααν – Khanaan;^[2] Arabisht: كَنْعَانُ – Kan‘ān) ishte një qytetërim semitik dhe rajon i Levantit Jugor në Lindjen e Lashtë të Afërt gjatë fundit të mijëvjeçarit të 2-të para Krishtit.

Kanani kishte një rëndësi të konsiderueshme gjeopolitike në periudhën e Amarnës së Epokës së Bronzit të Vonë (shek. 14 para Krishtit) si zona ku sferat e interesit të Perandorive Egjiptiane, Hitete, Mitanni dhe Asiriane u konvergjuan ose mbivendosen. Shumica e njohurive të sotme për Kananin rrjedhin nga gërmimet arkeologjike në këtë zonë në vende të tilla si Tel Hazor, Tel Megiddo, En Esur dhe Gezer.

Emri "Kanaan" shfaqet në të gjithë Biblën si një gjeografi e lidhur me "Tokën e Premtuar". Demonimi "kananejtë" shërben si një term i përgjithshëm etnik që mbulon popullsi të ndryshme indigjene - si grupe të vendosura ashtu edhe nomade-baritore - në të gjithë rajonet e Levantit jugor ose Kananit. Është deri tani termi etnik më i përdorur në Bibël. Studiuesi biblik Mark Smith, duke cituar gjetjet arkeologjike, sugjeron "se kultura izraelite mbivendosej kryesisht me kulturën kananite dhe rrjedh nga ajo... Shkurt, kultura izraelite ishte kryesisht nga natyra kananite".^[3]^[4]^[5]

Emri "kananejtë" dëshmohet, shumë shekuj më vonë, si endonimi i popullit të njohur më vonë te grekët e lashtë nga shek. 500 para erës sonë si fenikas,^[6] dhe pas emigrimit të fenikasve dhe folësve kananit në Kartagjenë (themeluar në shekullin e 9-të para Krishtit), u përdor gjithashtu si një vetë-përcaktim nga Punikët (si "Chanani") të Afrikës së Veriut gjatë Lashtësisë së Vonë.

Shiko edhe

Levanti Jugor

Referime

^ British Museum. Department of Coins and Medals; Sir George Francis Hill (1910). Catalogue of the Greek Coins of Phoenicia. order of the Trustees. fq. 52. OCLC 7024106. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ The current scholarly edition of the Greek Old Testament spells the word without any accents, cf. Septuaginta : id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes. 2. ed. / recogn. et emendavit Robert Hanhart. Stuttgart : Dt. Bibelges., 2006 ISBN 978-3-438-05119-6. However, in modern Greek the accentuation is Xαναάν, while the current (28th) scholarly edition of the New Testament has Xανάαν.
^ Tubb, Johnathan N. (1998). Canaanites. British Museum People of the Past, vol. 2. University of Oklahoma Press. ISBN 9780806131085. Marrë më 9 tetor 2018. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Smith, Mark S. (2002). The Early History of God: Yahweh and Other Deities of Ancient Israel. Wm. B. Eerdmans Publishing. fq. 6–7. ISBN 9780802839725. Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2024. Marrë më 9 tetor 2018. Despite the long regnant model that the Canaanites and Israelites were people of fundamentally different culture, archaeological data now casts doubt on this view. The material culture of the region exhibits numerous common points between Israelites and Canaanites in the Iron I period (rr. 1200–1000 BC). The record would suggest that the Israelite culture largely overlapped with and derived from Canaanite culture... In short, Israelite culture was largely Canaanite in nature. Given the information available, one cannot maintain a radical cultural separation between Canaanites and Israelites for the Iron I period. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Rendsberg, Gary (2008). "Israel without the Bible". përmbledhur nga Greenspahn, Frederick E. (red.). The Hebrew Bible: New Insights and Scholarship. NYU Press. fq. 3–5. ISBN 9780814731871. Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2024. Marrë më 9 tetor 2018. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Drews 1998, pp. 48–49: "The name 'Canaan' did not entirely drop out of usage in the Iron Age. Throughout the area that we—with the Greek speakers—prefer to call 'Phoenicia', the inhabitants in the first millennium BC called themselves 'Canaanites'. For the area south of Mt. Carmel, however, after the Bronze Age ended references to 'Canaan' as a present phenomenon dwindle almost to nothing (the Hebrew Bible of course makes frequent mention of 'Canaan' and 'Canaanites', but regularly as a land that had become something else, and as a people who had been annihilated)."

[MedalsHill1910-1] British Museum. Department of Coins and Medals; Sir George Francis Hill (1910). Catalogue of the Greek Coins of Phoenicia. order of the Trustees. fq. 52. OCLC 7024106. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[GreekName-2] The current scholarly edition of the Greek Old Testament spells the word without any accents, cf. Septuaginta : id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes. 2. ed. / recogn. et emendavit Robert Hanhart. Stuttgart : Dt. Bibelges., 2006 ISBN 978-3-438-05119-6. However, in modern Greek the accentuation is Xαναάν, while the current (28th) scholarly edition of the New Testament has Xανάαν.

[JonTubb-3] Tubb, Johnathan N. (1998). Canaanites. British Museum People of the Past, vol. 2. University of Oklahoma Press. ISBN 9780806131085. Marrë më 9 tetor 2018. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[MarkSmith-4] Smith, Mark S. (2002). The Early History of God: Yahweh and Other Deities of Ancient Israel. Wm. B. Eerdmans Publishing. fq. 6–7. ISBN 9780802839725. Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2024. Marrë më 9 tetor 2018. Despite the long regnant model that the Canaanites and Israelites were people of fundamentally different culture, archaeological data now casts doubt on this view. The material culture of the region exhibits numerous common points between Israelites and Canaanites in the Iron I period (rr. 1200–1000 BC). The record would suggest that the Israelite culture largely overlapped with and derived from Canaanite culture... In short, Israelite culture was largely Canaanite in nature. Given the information available, one cannot maintain a radical cultural separation between Canaanites and Israelites for the Iron I period. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[5] Rendsberg, Gary (2008). "Israel without the Bible". përmbledhur nga Greenspahn, Frederick E. (red.). The Hebrew Bible: New Insights and Scholarship. NYU Press. fq. 3–5. ISBN 9780814731871. Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2024. Marrë më 9 tetor 2018. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Drews4849-6] Drews 1998, pp. 48–49: "The name 'Canaan' did not entirely drop out of usage in the Iron Age. Throughout the area that we—with the Greek speakers—prefer to call 'Phoenicia', the inhabitants in the first millennium BC called themselves 'Canaanites'. For the area south of Mt. Carmel, however, after the Bronze Age ended references to 'Canaan' as a present phenomenon dwindle almost to nothing (the Hebrew Bible of course makes frequent mention of 'Canaan' and 'Canaanites', but regularly as a land that had become something else, and as a people who had been annihilated)."

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]