Tasmanijski tigar
| Sabljarski tigar | |
|---|---|
| |
| Tasmanijski tigar u Vašingtonu, 1902. | |
| Status zaštite | |
 Status zaštite: Izumrli (1936) (IUCN 3.1) | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | Animalia |
| Koljeno: | Chordata |
| Razred: | Mammalia |
| Infrarazred: | Marsupialia |
| Red: | Dasyuromorphia |
| Porodica: | †Thylacinidae |
| Rod: | †Thylacinus |
| Vrsta: | †T. cynocephalus |
| Dvojni naziv | |
| Thylacinus cynocephalus (Harris, 1808) | |
Tasmanijski tigar ili tilacin (lat. Thylacinus cynocephalus) je izumrli sisar – torbar, koji je živeo na ostrvu Tasmanija. Bio je najveći torbar mesožder novijeg vremena. Prvobitno je živeo na području Australije, Nove Gvineje i Tasmanije. Nazivan je i tasmanijski vuk a često i tezi ( Tassie ili Tazzy Tiger) ili jednostavno tigar. Bio je poslednji predstavnik roda Thylacinus u kojeg su spadale i neke vrste koje su preživele do ranog Miocena.
Tilacin je izumro na australskom kontinentu hiljadama godina pre dolaska Evropljana na kontinent i jedino se održao na Tasmaniji – ostrvu smeštenom južno od Australije, zajedno sa nekoliko drugih endemičnih vrsta među kojima je i tasmanijski đavo. Intenzivan lov potpomognut premijama za njihov odstrel smatra se glavnim faktorom njihovog konačnog izumiranja, ali su ovome doprinele i razne bolesti, kao i naseljavanje pasa na Tasmaniju.
Poput tigra i vuka severne zemljine hemisfere, čija imena je prisvojio, tilacin je bio vrhovni predator u lancu ishrane. Poreklom je bio torbar, te stoga nije bio u bliskoj vezi sa najpoznatijim današnjim predatorima - porodicom mačaka ili pasa, ali zbog procesa konvergentne evolucije (u toku koje životinje sličnog načina života poprimaju jednake osobine) poprimio je sličan izgled i adaptacije. Smatra se da su njihovi najbliži živi rođaci ili tasmanijski đavoli ili numbati.
Tilacin je bio jedan od dva torbara kod kojih su oba pola imala torbe. Mužjaci tilacina su imali torbe koje su im služile kao štit za reproduktivne organe dok trče kroz gusto rastinje.
Moderni tilacin se pojavio pre oko 4 miliona godina. Vrste tilacina se javljaju od početka miocena. U ranom holocenu moderni tilacin je rasprostranjen (mada nikad u velikom broju) širom Australije i Nove Gvineje. Kao primer konvergentne evolucije tilacin pokazuje veliku sličnost sa članovima familije Canidae (psi) iz Severne hemisfere: oštri zubi, jake čeljusti, podignute pete i slična opšta građa tela. Pošto je tilacin popunio istu ekološku nišu u Australiji kao familija pasa u ostatku sveta, razvio je mnoge slične osobine.
Starosedeoci Australije prvi dolaze u kontakt sa tilacinom. Brojni su primeri crteža na zidovima pećina sa likovima ove životinje. U vreme dolaska prvih evropskih istraživača tilacin je nestao iz Australije a već je redak i na Tasmaniji. Najverovatnije do prvih susreta dolazi već 1642 g. kad Abel Tasman otkriva Tasmaniju. Njegovi pratioci govore o susretu sa otiscima „divljih zveri sa kandžama kao u tigra“. Prvi detaljni opis tilacina dao je državni činovnik Džordž Haris (George Harris) 1808.g. pet godina nakon nastanka prvog naselja na ostrvu. Haris je tilacina smestio u rod američkih oposuma. Međutim kasnije su prirodnjaci uvideli da se australijski torbari bitno razlikuju od američkih pa Geoffroy Saint-Hilaire 1810. smešta tasmanijskog tigra u novi rod nazvan Dasyurus. 1824. od njega nastaje poseban rod Thylacinus.
Na osnovu sačuvanih prezerviranih primeraka, fosilnih ostataka i crno-belih fotografija tasmanijski tigar je opisan kao veliki, kratkodlaki pas sa krutim repom koji se uglađeno nastavlja na telo kao kod kengura. Mnogi doseljenici su ga upoređivali sa hijenom zbog neobičnog stava. Njegovo žuto-smeđe krzno je imalo 13 do 21 upadljivih tamnih pruga preko leđa, zadnjice i osnove repa pa je zato dobio naziv „tigar“. Jedna od pruga se pružala prema dole do zadnje butine. Pruge su bile više vidljive kod mlađih jedinki a bledele su kod starijih.
Odrasli tasmanijski tigar je obično bez repa bio dug 100 do 130 cm, dok je rep bio dug 50 do 65 cm. Najveći izmereni primerak je bio dužine 290 cm od nosa do repa. Bio je izražen mali dimorfizam pošto su mužjaci bili nešto veći od ženki.
Za razliku od drugih torbara ženke su imale torbu koja se otvarala prema zadnjem delu tela. Mužjaci su imali skrotalnu torbu, jedinstvenu među australijskim torbarima, koja je služila za zaštitu mošnica.
Tasmanijski tigrovi su bili u stanju da otvore čeljusti neobično široko – do ugla od 120 stepeni. Ovo se može videti u kratkom crno-belom filmu iz 1933. Dejvida Fleja (David Fleay) koji prikazuje poslednjeg zatočenog primerka ove vrste.
Raniji naučni radovi ukazivali su da je tasmanijski tigar imao izuzetno razvijeno čulo mirisa koje mu je služilo za traženje plena ali su analize strukture mozga ukazale da centar za miris nije bio dobro razvijen. Verovatnije je da se oslanjao na vid i sluh. Neki očevici opisivali su da je tasmanijski tigar imao jak izraženi miris, drugi su pak opisivali slab miris ili da ga uopšte nema. Moguće je da je tasmanijski tigar poput njegovor srodnika tasmanijskog đavola odavao oštar miris kada je uznemiren.
Tasmanijski tigar je imao krut i pomalo čudan način hoda, pa zbog toga nije mogao da trči velikom brzinom. Bio je sposoban da izvede skok sa dve noge na način sličan kengurima. Životinja je takođe mogla da balansira na svojim zadnim nogama i da stoji na njima u kratkim periodima. Veruje se da je tasmanijski tigar živeo u šumovitim oblastima u središtu ostrva kao i u travnatim obalnim područjima. Bio je noćni i večernji lovac, provodeći dane u malim pećinama ili šupljinama drveća. Ženke su rađale obično tri mladunčeta i štitile ih noseći u torbama do tri meseca. Tasmanijski tigar je samo jednom uspešno razmnožen u zatočeništvu – u zoološkom vrtu u Melburnu 1899.g. Životni vek im je bio 5 do 7 godina.
Bili su izraziti mesožderi. Želudac im je bio prilagođen za prihvatanje velike količine hrane odjednom, kao adaptacija za duge periode gladovanja kada je lov bio neuspešan. Plen su im bili kenguri, valabiji, vombati, ptice i male životinje poput oposuma. Veruje se da je njihov omiljeni plen bio tasmanijski emu – ptica trkačica srodna onoj u Australiji. Ova ptica je na Tasmaniji od strane evropskih doseljenika istebljena do 1850.g. i od tada značajno pada i populacija tasmanijskog tigra.
Veruje se da je tilacin sa australijskog kontinenta izumro pre oko 2000 godina a nešto ranije na Novoj Gvineji. Izumiranje se dovodi u vezu sa ljudima kao i sa ugrožavanjem od strane pasa – dingoa. Postoje polemike oko uticaja dingoa na njihov nestanak. Dingo je prvenstveno dnevni lovac dok je tilacin bio noćni lovac. Takođe tilacin je bio moćnije građe u odnosu na dingoa što bi mu dalo prednost u međusobnim susretima. Međutim za razliku od svaštojednog dingoa bio je mnogo više izbirljiv u ishrani. Takođe prisvajanje dingoa od strane ljudi za potrebe partnerstva u lovu moglo je dovesti do povećane ugroženosti tilacina. Crteži na stenama u nacionalnom parku Kakadu jasno dokazuju da je tilacin bio lovljen od strane prvih ljudi.
Od vremena dolaska prvih evropskih doseljenika, tilacin je preživeo na Tasmaniji do 1930-ih. U vreme dolaska prvih doseljenika na Tasmaniju njihova populacija bila je najbrojnija na severu ostrva i u početku su bili retko viđeni. Međutim kasnije, među stanovništvom Tasmanije, postaju okrivljeni za napade na ovce. To je dovelo do uspostavljanja sistema premija za njihov odstrel. Kompanija The Van Diemen’s Land uvodi takve premije od 1830.g. a između 1888. do 1909. tasmanijska vlada plaća 1funtu po glavi odstreljene životinje a 10 šilinga za mladunče. Ukupno je plaćeno 2.184 premije, ali se veruje da je broj ubijenih tasmanijskih tigrova bio mnogo veći. Pored ovoga, na njihovo izumiranje uticala je i ugroženost od divljih pasa dovedenih od strane doseljenika, zatim erozija staništa, izumiranje vrsta koje su im bile prirodni plen (tasmanijski emu) i kataralna bolest koja je zahvatila i mnoge primerke u zatočeništvu. Šta god bio razlog tek do 1920.g. životinja je postala izuzetno retka u divljini. Bilo je nekoliko pokušaja da se vrsta spasi. Uprava nacionalnog parka Wilsons Promontory u australijskoj državi Viktoriji 1908. planirala je da na nekoliko lokacija naseli ovu vrstu.
Poslednji poznati ubijeni tasmanijski tigar je ustreljen 1930.g. od strane jednog farmera u Mawbanni na severoistoku ostrva. Životinja, verovatno mužjak, je pre toga dugo viđana oko njegovog kokošinjca. Poslednji zatočeni tasmanijski tigar (kasnije nazvan Bendžamin iako pol nikada nije potvrđen) je uhvaćen 1933.g. i poslat u zoološki vrt u Hobartu gde je živeo tri godine. Prema sačuvanim fotografijama čini se da je to bila ženka jer se ne vidi skrotalna torba karakteristična za mužjake. Ovaj tasmanijski tigar umro je 7. septembra 1936.g. Umro je zbog zapuštenosti jer je bio izložen ekstremnim vremenskim uslovima – visokim temperaturama tokom dana i temperaturama ispod nule za vreme noći. Ovaj tasmanijski tigar snimljen je u crno-belom filmu od 62 sekunde 1933.g. kojeg je snimio prirodnjak Dejvid Flej ( David Fleay). Od 1996.g u Australiji se 7. septembar obeležava kao „Nacionalni dan ugroženih vrsta“ u znak sećanja na smrt poslednjeg poznatog tasmanijskog tigra. Iako je postojao pokret za zaštitu tilacina od 1901.g. zbog političkih problema ovo nije moglo da se realizuje sve do 1936.g. Službenu zaštitu ove vrste vlada Tasmanije uvela je 10 jula 1936.g. – 59 dana pre uginuća poslednjeg poznatog primerka.
Rezultati raznih naučnih istraživanja pokazali su veliku mogućnost da je ova vrsta ipak opstala u divljini Tasmanije. Naime pronađeni su otisci stopala koji bi mogli pripadati ovoj vrsti a takođe je bilo izjava po kojima su mnogi čuli zvukove kakvim su se oglašavali tasmanijski tigrovi. Bilo je i izjava ljudi koji su tvrdili da su videli ovu životinju u prirodi. Međutim, uprkos istraživanjima, nije pronađen nijedan nedvosmislen dokaz o postojanju ove životinje. Tasmanijski tigar je imao status ugrožene vrste do 1986.g. Međunarodni standardi propisuju da se svaka životinjska vrsta čiji primerak nije zabeležen u periodu od 50 godina proglašava izumrlom.
- Guiler, E. (1985). Thylacine: The Tragedy of the Tasmanian Tiger. Oxford University Press. ISBN 0-19-554603-2
- Guiler, E. & Godard, P. (1998). Tasmanian Tiger: A lesson to be learnt. Abrolhos Publishing. ISBN 0-9585791-0-5
- Guiler, E. R. (1961a). "Breeding season of the Thylacine." Journal of Mammalogy 42(3): 396–397.
- Guiler, E. R. (1961b). "The former distribution and decline of the Thylacine." Australian Journal of Science 23(7): 207–210.
- Lord, C. (1927). "Existing Tasmanian marsupials." Papers and Proceedings of the Royal Society of Tasmania 61: 17–24.
- Lowry, D. C. (1967). "Discovery of a Thylacine (Tasmanian Tiger) Carcase In a Cave Near Eucla, Western Australia." Helictite.
- Paddle, R. (2000). The Last Tasmanian Tiger: The History and Extinction of the Thylacine. Cambridge University Press. ISBN 0-521-53154-3
- Park, A. (1986). "A Tasmanian Tiger Extinct or Merely Elusive." Australian Geographic 1(3): 66–83.
- Pearce, R (1976). "Thylacines in Tasmania." Australian Mammal Society Bulletin 3: 58.
- Smith, S. J. (1980). "The Tasmanian Tiger - 1980. A report on an investigation of the current status of thylacine Thylacinus cynocephalus, funded by the World Wildlife Fund Australia." Hobart: National Parks and Wildlife Service, Tasmania.