Srpski jezik

Srpski
Regije	Jugoistočna Evropa ili Zapadni Balkan
Broj govornika	8,7 miliona
Jezična porodica	Indoevropski Baltoslovenski Slovenski Južnoslovenski Zapadni Srpskohrvatski Srpski
Pismo	Srpska ćirilica, Srpska latinica
Službeni status
Službeni	Srbija  BiH  Crna Gora Sveta Gora u Grčkoj  Hrvatska (regionalni)[1]  Makedonija (regionalni)  Rumunija (regionalni)[2] Kao manjinski u:  Slovenija[3]  Mađarska[4]
Regulator	Odbor za standardizaciju srpskog jezika
Jezični kodovi
ISO 639-1	sr
ISO 639-2	srp
ISO 639-3	srp

Srpski jezik je standardizovana varijanta srpskohrvatskoga jezika kojom uglavnom govore Srbi.^[5][6][7] Službeni je jezik u Srbiji, jedan od tri službena jezika Bosne i Hercegovine i suslužbeni u Crnoj Gori i na Kosovu. Priznat je kao manjinski jezik u Hrvatskoj, Severnoj Makedoniji, Rumuniji, Mađarskoj, Slovačkoj i Češkoj.

Ako bismo zanemarili do sada jasno nepotvrđene naučne hipoteze (koje imaju osnova) o prethodnim slovenskim (pa time i srpskim) pismima, može se reći da se, u različitim razdobljima srpski pisao latinicom, glagoljicom, ćirilicom i arapskim pismom.

Do konačnog stvaranja srpske srednjovekovne feudalne države i definitivnog priklanjanja vizantijskom kulturnom prostoru za vreme Stefana Prvovenčanog Nemanjića i njegovog brata Svetog Save (Rastko Nemanjić), primorsko (jadransko) jezgro srpskog etničkog prostora je uslovno naporedo koristilo latinicu, glagoljicu i ćirilicu. I to upravo tim redosledom: Kolonizujući nekada rimske gradove po jadranskoj obali, prvobitno su prihvatili latinicu za svoje pismo. Postepenim i sve intenzivnijim okretanjem ka standardnom jeziku i pismu stvorenim za svoje potrebe, okrenuli su se korišćenju glagoljice. Da bi, na kraju, prihvatili ćirilicu kao efikasnije i u vizantijski kulturni prostor uklopljenije pismo.

Od 11. veka pa sve do prve polovine 20. jedino pismo u masovnoj kulturnoj upotrebi Srba bilo je ćirilica. Latinica je takođe bila u upotrebi, naročito u Austrougarskoj - u današnjoj Vojvodini i Vojnoj Krajini, kao i u Bosni i Hercegovini i Dalmaciji.

Tokom vladavine Turaka posebnu potrebu su imali delovi srpskog i hrvatskog etniciteta koji su primili islamsku veroispovest. Oni su koristili arapsko pismo posebno prilagođeno dominantim jezičkim sistemima u Bosni.

Od početka 19. veka i stvaranja srpsko-hrvatskog jezičkog dogovora, prvo mestimično, a potom sve intenzivnije, Srbi su počeli koristiti latinicu. Najznačajniji srpski kulturni radnik druge polovine 19. veka, Đura Daničić, svoje najznačajnije delo, Rječnik Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti započeo je pisati (napomena: Đura Daničić je polovinom 19. veka započeo sa pisanjem Rječnika JAZU, koji je dovršen tek sedamdesetih godina 20. veka), ali posebnom, reformisanom latinicom čiji su znakovi u potpunosti odgovarali ćiriličkim i delimično pravilu "jedno slovo za jedan glas".

Danas su u svakodnevnoj upotrebi kod Srba i ćirilica i latinica, ravnopravno. Tako je i po pravopisu koji se danas koristi u Srbiji. A po ustavu iz 2006. u službenoj upotrebi u Republici Srbiji je srpski jezik i ćirilično pismo, a isto je i u Republici Srpskoj, dok su u Crnoj Gori u zvaničnoj upotrebi i ćirilica i latinica. Što se tiče dileme da li je nov ustav Republike Srbije propisao da je jedino pismo Srba ćirilica - nije. Ustav, i uopšte država može svojim aktom da odredi koji će jezik biti u službenoj upotrebi i razume se, ako taj jezik ima više pisama, koje će pismo biti u službenoj upotrebi. To znači da država određuje pismo zvanične korespondencije.

Glavni članak: Istorija srpskohrvatskog jezika

Prvu implicitnu kodifikaciju načinio je Sveti Sava. Najizrazitije njegovo delo u tom smislu predstavlja Karejski tipik. On je prvi napravio oštar rez od staroslovenske norme prema srpskoslovenskoj jezičkoj normi. Izbacio je iz upotrebe nazalne vokale, koji su do tog vremena već dali svoje nenazalne reflekse. Kako su se poluglasnici do tog vremena ujednačili, on je izbacio znak za poluglasnik zadnjeg reda (debelo jer) i ostavio samo znak za poluglasnik prednjeg reda (tanko jer), koje je označavalo poluglasnik srednjeg reda.

Sledeća reforma odvila se u Srbiji za vreme despota Stefana Lazarevića. Nju je obavio Konstantin Filosof (napomena: ovog Konstantina ne treba mešati sa Ćirilom, koga su takođe zvali Konstantinom Filosofom), a ta je ortografija poznata kao resavska škola. Ovaj pravopisni model odlikuje nazadnost u odnosu na Savin, što je, verovatno, bila posledica bugarskog obrazovanja Konstantina Filosofa. Bez fonoloških potreba uveden je ponovo znak za tvrdi poluglasnik, kao i određeni broj drugih pravopisnih pravila, čiji je cilj bio da se standardni srpskoslovenski jezik po svojim osobinama približi tadašnjoj bugarskoj normi.

Tokom razdoblja između 16. i 18. veka pismenost Srba je gotovo zamrla, a jedini značajan ostatak stare srednjovekovne kulture nalazio se u fruškogorskom manastiru Beočinu. Predstavnici te škole nazvani su Račani, jer su tu prebegli pred Osmanlijama iz starijeg manastira Rače u užičkom kraju. Najznačajniji predstavnik Račana bio je Gavril Stefanović Venclović. On je imao jasno izraženu dvojezičnost u svom pisanju: sakralne knjige je pisao po pravopisu resavske škole, dok je propovedi pisao narodnim jezikom, začuđujuće sličnim pravopisu i azbuci koje je sačinio Vuk Stefanović Karadžić više od veka posle njega.

U nedostatku srpskoslovenskih knjiga posle Velike seobe u južne i istočne delove Austrijskog carstva (pre svega u današnju Vojvodinu), ali i u zabludi da je ruskoslovenski jezik stariji od srpskoslovenskog, sveštenstvo je prihvatanjem ruske pomoći za svoj zvanični jezik uzelo ruskoslovenski jezik, odnosno rusku redakciju staroslovenskog jezika. Taj jezik je i danas ostao zvaničan jezik Srpske pravoslavne crkve, a imao je velikog uticaja na tadašnji svetovni jezik. Danas se taj jezik naziva crkvenoslovenskim jezikom.

Kao odraz na zbivanja u sakralnoj jezičkoj normi nastao je svetovni književni jezik koji je bio mešavina vojvođanskih dijalekata, ruskoslovenskog i ruskog jezika: slavenosrpski jezik. Na tom je jeziku tokom 18. i 19. veka stvorena osnova za savremenu srpsku kulturu.

Tokom prve polovine 19. veka, uz pomoć tadašnjih vrhunskih filologa, kao što su braća Grim, i austrijskih vlasti, Vuk Stefanović Karadžić je napravio reformu pisma i pravopisa, praveći veliki rez između dotadašnje slavenosrpske kulture i novog standarda. Uz neznatne izmene, ta je norma i danas standardna.

Dijalekatska osnova tog standarda je istočnohercegovačka, ijekavska. Zamenom diftonga "ie" ekavskim "e", u većem delu tadašnje Srbije i u jugoistočnoj Austriji, centrima srpske kulture, stvorena je i druga, ekavska norma.

Vukov Pravopis je 1868. godine uveden zvanično u Srbiji. Između dva svetska rata dogovorom hrvatskih i srpskih lingvista promenjena su dva pravopisa. 1960. godine napisan je i ozvaničen Pravopis srpskohrvatskoga jezika, dok je 1994. godine prerađeni Pravopis iz 1960. godine objavljen kao Pravopis srpskoga jezika, a ozvaničen 1995. godine. Pravopis iz 1994. godine je i danas zvaničan u Srbiji, Republici Srpskoj i Crnoj Gori.

Srpska jezička norma nema pravogovor (ortoepiju).

Srpski jezik na Wikimedijinoj ostavi

• Rečnik Arhivirano 2021-02-11 na Wayback Machine-u
• Forum