Santa Croce, Firenca
| |
|---|---|
| Lokacija | Firenca, Toskana, Italija |
| Koordinate | 43°46′6.3″N 11°15′45.8″E |
| Godine izgradnje | 1294.-1295. |
| Godina završetka | 1385. |
| Renoviran | 1860-ih |
| Religija | Katolička crkva |
| Patron | sv. Franjo |
| Fasada | Niccolò Matas |
| Arhitektonski stil | gotika-renesansa-neogotika |
Santa Croce (prevedeno Sveti Križ) je jedna od najznačajnijih crkava u centru Firence i velik franjevački samostan.[1]
To je jedna od najvećih franjevačkih crkava na svijetu, riznica sa više od 4000 umjetničkih djela iz 13. do 19. vijeka, koja su stvorili umjetnici; Cimabue, Giotto, Taddeo i Agnolo Gaddi, Orcagna, Donatello, Rossellino, Brunelleschi, Bronzino, Vasari, Canova, Bartolini, Moore.[1]
Santa Croce je velik samostanski kompleks različitih arhitektonskih stilova, u kom se pored bazilike, nalazi sakristija sa kapelom Medici, muzej, kripta, refektorij, tri klaustra i Brunelleschijeva Kapela Pazzi.[1]
Prema predaji prvi Franjevci stigli su u Firencu 1209., u vrijeme kad je grad rastao zahvaljujući preradi vune i tkanina od nje. Brojni seljaci u potrazi za poslom naselili su se izvan gradskih bedema. Među tim stanovnicima naselili su se fratri, odabravši močvarnu sjevernu obalu Arna, koju je rijeka često plavila da tamo izgrade svoj samostan i crkvu.[2] Kad je Franje Asiškog - 1228. proglašen svetim (dvije godine nakon smrti), crkva je dobila ime.[2]
Negdje između 1252.- 1267. odlučeno je da se prvobitna crkva zamijeni većom, jer stara više nije bila dovoljna za velik broj vjernika, pa je projektirana znatno veća bazilikalna crkva. Kamen temeljac svečano je položen 3. maja 1294. (ili 1295. ne zna se točno). Gradnja je povjerena glavnom firentinskom arhitektu, Arnolfu di Cambiu, koji je uspio prije smrti (1302.-1310.) skoro dovršiti apsidu.[2]
Nakon transepta podignuti su brodovi, ali se to oteglo do kraja 14. vijeka. Crkvu je posvetio papa Eugen IV. 1443.[2] tadašnji Santa Croce je formom ličio na habit sv.Franje, sa kapelama koje se otvaraju prema transeptu i tri broda odvojena stupovima sa šiljatim (prelomljenim) lukovima.[2] Vertikalnost karakteristična za gotičku arhitekturu prigušena je horizontalama drvenih greda krovišta koje se vide iznad gotičkih lukova, a i zato jer nije imao tipične križno-rebraste svodove. Počevši od 14. vijeka zidovi su oslikani freskama, brzom i jeftinom tehnikom za prikaz svetačkih hagiografija koje su razumljive i nepismenima.[2]
Između četvrtog i petog stupa podignut je plutej, koji je u samostanskim crkvama odvajao redovnike od vjernika. U to vrijeme enterijer crkve bio je prava zbrka velikih kapela, oltara, šarenih fresaka, slika i vitraža.[2]
Firentinski vojvoda Cosimo I de' Medici - 1566. angažirao je Giorgia Vasarija da obnovi firentinske samostanske crke, među njima i Santa Croce, kako bi ih prilagodio direktivama Tridentskog koncila. Vasari je srušio plutej koji je sprečavao vjernike da dođu u dodir s glavnim oltarom, na koji je postavio velik ciborij za euharistiju, centralnu točku sakralne scenografije.[2]
Duž bočnih brodova postavio je četrnaest novih simetričnih oltara, prebojao freske i uklonio kapele.[2]
U crkvi su sahranjeni brojni franjevački fratri, i bogatiji donatori. U njoj se nalaze grobnice dva kancelara Republike Firence; Leonarda Brunija i Carla Marsuppinija i Michelangela Buonarottija, koji je tu pokopan 1564. na zahtjev Cosima Medicia.[2]
Fasada je ostala nedovršena sve do 1865., Santa Croce je 1933. proglašen bazilikom. Oštećen je za poplave 1966. nakon tog je restauriran.[2]
Kapela Pazzi jedna je od najranijih i najreprezentativnijih građevina renesansne arhitekture, podignuta na kanonima antičkog svijeta, sa proporcionalnim odnosom između svih dijelova.[3]
Kapela se nalazi pored najstarijeg klaustra, sagrađena je nakon požara koji je zahvatio samostan 1423. po nalogu Andreje Pazzija, člana jedne od najutjecajnijih firentinskih porodica. Projekt je vjerojatno izradio Filippo Brunelleschi krajem 1420-ih i vodio gradnju od 1443. do svoje smrti 1446. Radovi su obustavljeni 1478., kad su Pazzi protjerani zbog zavjere protiv Medicija.[3]
Enterijer je definiran preciznim proporcijama, centralni modul je kocka nadsvođena kupolom, okružena sa dva simetrična krila bačvastih svodova. Vanjski nosivi elementi; lukovi, trabeacije, pilastri - ističu se svijetlim kamenom na žbuci. Kamene klupe duž zidova podsjećaju da se kapela koristila i za sastanke fratara. Skulptorska dekoracija podređena je arhitekturi na vrhu se proteže friz medaljona sa Jagancem Božjim koji se izmjenjuju sa kerubinima i serafinima u paru, ispod je dvanaest glaziranih medaljona od terakote sa Apostolima, koje su između 1450.-1470. izradili Luca i Andrea della Robbia]].[3]
Četiri polikromirana medaljona od terakote u pandantivima kupole sa likovima evangelista pripisuju se Brunelleschiju.[3]
Nakon Brunelleschijeve smrti, projekt je izmijenjen dodavanjem portika 1461. sa korintskim stupovima, to je možda izveo Michelozzo, Rossellino ili Maiano.
Za razliku od većine građevina u kompleksu Santa Croce - Kapela Pazzi zadržala je svoj orginalni izgled (gotovo) nepromijenjen.[3]
Brojni klaustri imali su funkciju da povežu različite dijelova samostana kako onih kojima su se služili isključivo fratri, tako i drugih u koje su dolazili i laici članovi raznih bratovština, ili neki drugi zbog sahrana.[4]
Prvi najstariji klaustar projektiran je i podignut zajedno sa refektorijem na samom početku izgradnje samostana, sredinom 13. vijeka.[5] Orginalno je služio i kao groblje pa je zbog toga nazvan Klaustar mrtvih.[4]
Drugi klaustar do njega danas je poznat kao Brunelleschijev, iako je izgrađen 1453. mnogo godina nakon njegove smrti, najvjerovatnije po nacrtu Rossellina.[5] Portal koji dijeli prvi od drugog klaustra, najčešće se pripisuje Benedettu da Maianu, ali i brojnim drugim autorima.[4]
Glavni klaustar koji vodi do Kapele Pazzi, zove se Arnolfo po graditelju kom se pripisuje Arnolfu di Cambiu.[5]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Scopri Santa Croce” (talijanski). Opera di Santa Croce. Pristupljeno 31.1.2022.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 „Storia” (talijanski). Opera di Santa Croce. Pristupljeno 31.1.2022.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „Cappella Pazzi” (talijanski). Opera di Santa Croce. Pristupljeno 31.1.2022.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „Chiostri” (talijanski). Opera di Santa Croce. Pristupljeno 31.1.2022.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 „I chiostri di Firenze da visitare almeno una volta nella vita (I chiostri di Santa Croce)” (talijanski). Firenze Today. Pristupljeno 31.1.2022.
- Opera di Santa Croce (en)