Mudrost

Mudrost je pojam koji označava duboko znanje, uvid, rasuđivanje. Čovek koji teži mudrosti naziva se filozof (gr. filia - ljubav + sofia - mudrost), a onaj koji je stekne mudrac. Mudrost se katkad upotrebljava i kao sinonim za pamet, ali pamet označava sposobnost za mudrost, ali ne i mudrost samu.^[1]

Čovek koji se okreće mudrosti nalazi vremena za duhovno usavršavanje, ne dopuštajući da ga „progutaju“ zahtevi praktičnog života.^[2] Razvoj mudrosti zahteva čovekov životni angažman, odnosno život sukladan tom nastojanju, što u krajnjem vidu predstavlja spremnost na smrt radi odbrane vlastitog uvida.^[3]

Tradicionalna predstava mudraca obično podrazumeva stare ljude.^[2]

U indijskoj filozofiji mudrost se odnosi na uvid u istinu sveta, a ne samo na njegovo (spoljno) poznavanje. Ona donosi spokoj i unutrašnje zadovoljstvo mudracu.^[1]

U starih Grka, mudrost (sofia) je znanje radi samog znanja, a ne radi nekog uspeha, sticanja neke veštine ili dobitka. Ono je i poznavanje sebe.^[1] Prema Sokratu, mudrost pobeđuje i strah od smrti.^[1]

Aristotel poredi razne vrste znalaca, te zaključuje da su umješnici mudriji od iskustvenika, zato što prvi znaju uzrok a drugi ne. Iskustvenici znaju što činiti, ali ne znaju zašto.^[4] Stoga je mudrost "znanost o stanovitim počelima i uzrocima".^[5] Dalje, Aristotel analizira predstavu o mudracu:

Pretpostavljamo da mudrac zna sve, koliko je moguće, ne posedujući pri tom znanje o svakoj pojedinosti; zatim mudrac je tko može spoznati teške stvari koje čoveku nisu lako shvatljive; dalje, u svakoj znanosti onaj tko je tačniji i sposobniji poučavati o uzrocima je mudriji; među znanostima ona koje se bira radi sebe same i poradi znanja više je mudrost od one što je radi posljedaka; i ona koja je nadređena više je mudrost od podređene; jer ne smije se mudracu naređivati, nego on treba naređivati, i ne smije on drugoga slušati, nego njega onaj koji je manje mudar.^[6]

– Aristotel

Ljudima je najteže shvatiti stvari koje su najopćenitije, jer su najudaljenije od osjetila. A najtočnije su znanosti koje se bave počelima. Mudrost je poznavanje prvih uzroka i počela, jer se iz njih spoznaju ostale stvari.^[7]

Avgustin smatra da samo mudar može biti srećan, a mudrost je saznanje istine.^[8] Za Avgustina, niža upotreba razuma je upravljena na akciju, dok je mudrost isključivo kontemplativna, ne i praktična. Mudrost je kontemplacija večnih stvari.^[9]

Za Tomu Akvinskoga mudrost se razume kao prosuđivanje konačnog i vremenitog pod vidom večnosti (sub specie aeternitatis).^[3]

Kant razume mudrost kao saglasnost volje o konačnoj svrsi.^[3]

Šopenhauer smatra da mudrost označava ne samo teorijsku nego i praktičnu savršenost, tj. ona je potpuno ispravna spoznaja stvarî koja u toj meri prožima čoveka da ga potpuno vodi u njegovom delanju.^[3]

Ruski filozofi 19. i 20. stoleća (Aleksandar Solovjev, Pavel Florenski i Sergej Bulgakov) razvili su posebno filozofijsko-teološko učenje o mudrosti, sofiologiju.

Budistički učitelj Adžan Ča ističe da između ludaka i mudraca naizgled nema vidljive razlike:

I ludak i mudrac se smeše, ali mudrac zna zašto to čini, a ludak ne zna.

– Adžan Ča^[10]

Teodor Adorno smatra da u pojmu mudrosti ima još i nečeg što nju razlikuje od pameti ili uvida, "ona je objektivno razvijanje svijesti, što implicira subjektivno razvijanje svijesti".^[11]

Mudrost je oblik one reflektirajuće svijesti koja sebe ne mjeri samo po objektivnosti, već koja, time što joj polazi za rukom tako nešto kao objektivno ispunjenje, već nužno pretpostavlja određeni razvitak subjekta.^[11]

– Teodor Adorno

Adorno još napominje da se pojam pravilnog života ne može se odvajati od pojma mudrosti.^[11]

• Znanje
• Razboritost
• Mudrost (budizam)

• (sh) mudrost (Proleksis enciklopedija)
• (sh) mudrost (Hrvatska enciklopedija)