Bitka kod Adisa

Bitka kod Adisa se odigrala 255. pne. za vrijeme prvog punskog rata između kartaginskih snaga i rimske vojske pod Markom Atilijem Regulom. Regul je Kartaginjanima u njoj nanio tako težak poraz da je Kartagina započela mirovne pregovore. Oni, međutim, zbog Regulovih preoštrih uvjeta, nisu dali rezultata te je rat iste godine nastavljen.

Nakon što su Rimljani u prethodnih osam godina rata, zahvaljujući superiornosti svoje kopnene vojske, zauzeli najveći dio Sicilije, a zahvaljujući domišljatoj upotrebi korvusa načeli i dotadašnju kartaginsku pomorsku nadmoć na Zapadnom Mediteranu, 256. pne. je pod konzulima Markom Atilijem Regulom i Lucijem Manlijem Vulsom pokrenuta velika ekspedicija s ciljem da se napadne sama Kartagina, odnosno njeni posjedi u Sjevernoj Africi. Ekspedicija je na samom početku zabilježila uspjeh, kada je osvojen kartaginski grad Klupeja te tako Rimljani stekli bazu oko 64 km jugoistočno od same Kartagine. Nakon što su je utvrdili, Rimljani su uzeli 20.000 robova i počeli pustošiti okolicu Kartagine. Tada je stigla zapovijed da se Vulso zajedno s flotom povuče u Italiju, dok je Regul ostavljen da zajedno s kopnenom vojskom dovrši rat.

U međuvremenu je Kartagina sa Sicilije dovukla 5000 pješaka i 500 konjanika pod Hamikar (Drepan)|Hamilkarom, koji je spojio snage sa garnizonima kojima su komandirali Bostar i Hazdrubal. Odlučeno je da se rimsko pustošenje zaustavi tako što će se kartaginska vojska, u čijem su se sastavu nalazili slonovi, grupirati na jednom brdu ispred mjesta Adis i tamo nastojati Rimljanima pružiti otpor.

Odluka da se snage koncentriraju na brdu je bila kobna po Kartaginjane, jer tako nisu mogli iskoristiti svoju superiornu konjicu i slonove. Regul je, pak, iskoristio statičnost svog neprijatelja kako bi krišom, tokom noći, privukao svoju brojčano nadmoćnu pješadiju te u zoru iznenada napao brdo sa svije strane. Na početku su Kartaginjani, koristeći povoljan teren, držali svoje linije te čak na trenutak odbacili jednu legiju. Tako je nastala breša, ali su njih kartaginska konjica i slonovi iskoristili ne da bi zaobišli Rimljane, nego da bi pobjegli, ostavivši vlastitu pješadiju na cjedilu i prisilivši je da i sama počne bježati. Rimljani su ih gonili, opljačkali kartaginski logor te nastavili napredovanje prema Kartagini.

Vijest o porazu je dovelo do ustanka Numiđana protiv kartaginske vlasti, a u grad su se počele slijevati izbjeglice. Kartaginski vlastodršci su stoga zaključili da dalji otpor nema smisla te su Regulu poslali delegaciju s ciljem da započnu mirovne pregovore. Regul je, pak, na pregovorima inzistirao na neočekivano oštrim uvjetima za sklapanje mira - Kartagina se morala odreći ne samo Sicilije, Sardinije i Korzike, nego i raspustiti vlastitu ratnu mornaricu, a sa Rimom stupiti u vazalni odnos. Kartaginjanima su se ti uvjeti učinili preteškima, te su oni odlučili nastaviti rat, a što je iste godine dovelo do bitke kod Tunisa u kojoj je Regul poražen, a Rimljani tako propustili priliku završiti rat.

• Bagnall, Nigel (1990). The Punic Wars. New York: St. Martin's Press. 

• Battle of Adys, 256 B.C. Arhivirano 2011-06-09 na Wayback Machine-u