1788

Ovo je članak o godini 1788.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1750-e  1760-e  1770-e  – 1780-e –  1790-e  1800-e  1810-e
Godine:	1785 1786 1787 – 1788 – 1789 1790 1791

1788. po kalendarima

Gregorijanski	1788. (MDCCLXXXVIII)
Ab urbe condita	2541.
Islamski	1202–1203.
Iranski	1166–1167.
Hebrejski	5548–5549.
Bizantski	7296–7297.
Koptski	1504–1505.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1843–1844.
• Shaka Samvat	1710–1711.
• Kali Yuga	4889–4890.
Kineski
• Kontinualno	4424–4425.
• 60 godina	Yang Zemlja Majmun (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11788.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1788 (MDCCLXXXVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u subotu po julijanskom kalendaru.

• 1. 1. - Prvi broj londonskih novina The Times (od 1785. izlazile kao The Daily Universal Register).
• 2. 1. - Georgia je ratifikacijom Ustava SAD postala četvrta država SAD.
• 8. 1. - Praizvedba Salijerijeve popularne opere Axur, re d'Ormus.
• 9. 1. - Connecticut je ratifikacijom Ustava SAD postao peta država SAD.
• 17. 1. - Bilo je predviđeno da austrijska vojska, uz pomoć unutrašnjih saradnika, na prepad zauzme beogradsku tvrđavu, ali jaka košava osujetila plan^[1].
• 24. 1. - Lapérousova francuska ekspedicija stiže ispred Botaničkog zaliva u Australiji.
• 26. 1. - Britanska Prva flota se iskrcava na obali Sydney Covea, dijelu Botaničkog zaliva u današnjoj Australiji čime počinje evropska kolonizacija; taj se datum obilježava kao Dan Australije. Prvo evropsko naselje na novom kontinentu je robijaška kolonija Novi Južni Wales, tj. grad Sydney.
• 31. 1. - Umro Charles Edward Stuart, pretendent na britanski presto, nasleđuje ga kardinal Henry Benedict Stuart koji nema političkih pretenzija.

• 1. 2. - Amerikanci William Longstreet i Isaac Briggs dobili u Georgiji patent za parnu mašinu, kojom će 1807. biti pokrenut parobrod.
• 6. 2. - Massachusetts je ratifikacijom Ustava SAD postao šesta država SAD.
• 9. 2. - Austrijsko-turski rat (1787–1791): Austrija objavljuje rat Osmanskom Carstvu rat - osmi i posljednji sukob dvije sile.
  • Prvog dana rata uništene turske lađe kod Smedereva i Velikog Gradišta, zauzeto Ada Kale, neuspeo prepad na beogradske lađe. Koča Anđelković ostaje u Srbiji, → Kočina krajina^[2].
  • U Bosni je rat poznat kao Dubički rat: ogulinski graničari zauzeli tvrđavu Drežnik, Srbi iz okoline manastira Rmnja prelaze u Austriju, neuspeo pokušaj pukovnika Kneževića da osvoji Dubicu^[3].
  • Rat baca habsburšku stranu u najveću materijalnu bijedu i veliku glad.^[4]
  • Na osmanskoj strani će se pojaviti razbojnici krdžalije, s bazom u Bugarskim Rodopima, severnoj Šari, skopskoj Crnoj Gori i debarskom kraju, koji u velikim grupama napadaju sela i gradove.^[5]

• 11. 2. - Koča Anđelković zauzima Požarevac, zatim i Kolare, kasnije napada Batočinu, Bagrdan, Kragujevac...
• 13. 2. - U Londonu počeo sedmogodišnji proces bivšem guverneru Indije Warrenu Hastingsu za lošu upravu i korupciju - na kraju je oslobođen.
• 16. - 17. 2. - Neuspeli napad gen. Vartenslebena na Smederevo. Deli-Ahmed se u ovo vreme vratio u Beograd^[6].
• 17. 2. - Pronađeno ostrvo Lord Howe blizu Australije.
• februar, druga pol. - Frajkor Mihaila Mihaljevića prešao preko Save u Zabrežje, kako bi presekao put Šabac-Beograd, Srbi se već dižu na ustanak^[7].
• 19. 2. - Jacques Pierre Brissot osnovao u Francuskoj Société des amis des Noirs, "Društvo prijatelja crnaca", protivnika ropstva i trgovine robljem.

• 6. 3. - Britanci osnovali kažnjeničku koloniju na otoku Norfolk, također se zove Sydney.
• 6 - 8. 3. - Veliki požar u Kjotu, izgorela i carska palata.
• 10. 3. - Turci pobegli iz Valjeva nakon kraće borbe, gonjeni do Čačka koji je zapaljen^[8].
• 10. 3. - Lapérousova ekspedicija napušta Sydneyski zaliv u pravcu Nove Kaledonije, ali nikada više nisu viđeni.
• 14. 3. - Koča razbio u Bagrdanskom tesnacu turski transport od 200 konja i 1.000 ljudi u pratnji, sutradan razbijen i pokušaj odmazde iz Jagodine - prekid puta Niš-Beograd je najveći Kočin uspeh, od cara će dobiti čin kapetana^[9].
• ca. 20. 3. - Car Josif u manastiru Feneku, razgovara sa knezom Aleksom Nenadovićem.
• 21. 3. - Veliki požar uništio tri četvrtine zgrada u španskom New Orleansu.
• 31. 3. - Koča opkolio i rasterao Kara-Hasanov odred koji se kretao iz Beograda prema Bagrdanu, uskoro zatim gročanski dobrovoljci odbili Deli-Ahmeda kod Avale^[10].

• 7. 4. - Američki naseljenici u tzv. Sjeverozapadnoj teritoriji osnivaju grad Marietta (danas u državi Ohio), prvo stalno naselje izvan originalnih Trinaest kolonija.
• 8. 4. - Veliki napad jagodinskih Turaka na Koču i njegovog brata Petra Anđelkovića, spaljena njihova sedišta, manastiri Jošanica odn. Ravanica i okolna sela^[11].
• circa 10. 4. - Bački episkop Jovan Jovanović i tumač Janoš Klaćanji prešli u Srbiju i podstiču pokolebane Srbe na ustanak.
• 13. 4. - U gradu New Yorku počinju "Doktorski neredi", gnev je izazvan krađom tela iz grobova radi seciranja.
• 15. 4. - Anglo-holandski i prusko-holandski ugovor o savezu.
• 20. 4. - Lihtenštajn pod Dubicom - odustaje posle nedelju dana opsade i velikih žrtava.
• circa 20. 4. - Iz Carigrada upućen ferman za istrebljivanje pobunjene srpske raje^[12].
• 21. 4. - Turski jagodinski transport stigao posle četiri dana u Beograd.
• 27. 4. - Predali se Turci u Šapcu^[13].
• 28. 4. - Maryland je ratifikacijom Ustava SAD postao sedma država SAD.
• 28. 4. - 3. 5. - Deli Ahmed krenuo iz Beograda - uspeva da se probije do Jagodine, panika u zbegovima, Koča ostao sa desetak ljudi, odlazi u Kovin.

• 5. 5. - Kriza u Francuskoj: naređeno hapšenje d'Eprémesnila i de Monsaberta ali pariski parlament (sud) izražava solidarnost s njima (ipak uhapšeni sutradan).
• 7. 5. - Mozartova opera Don Giovanni (1787), prvi put izvedena u Beču.
• 8. 5. - Putem lit de justice delimično ukinuta ovlašćenja francuskih parlamenata (lokalnih sudova) da utiču na zakonodavstvo.
• 10. 5. - U Švedskoj osnovan Kraljevski dramski teatar, poznat kao Dramaten.
• 15. 5. - Australijski Aboridžini ubijaju petoricu britanskih kažnjenika u okolici današnjeg Sydneya, čime simbolički otpočinju tzv. Australijski pogranični ratovi.
• maj - Turci i Albanci zaposedaju ključne položaje u Šumadiji i Pomoravlju, kako bi obezbedili transporte.
• maj - Austrijski odred se iskrcao u okolini Budve na mletačkoj teritoriji - u Crnoj Gori će se naći i austrijski (Vukasović) i ruski izaslanik (Ivelić); vladika Petar I je za Rusiju a guvernadur Radonjić za Austriju^[14].
• 23. 5. - Južna Karolina je ratifikacijom Ustava SAD postala osma država SAD.
• 30. 5. - Deli Ahmed sproveo transport u Beograd, Koča ga prati i ne usuđuje se napasti nadmoćnijeg neprijatelja.
• 31. 5. - Britanski brod Lady Penrhyn, dio Prve flote, otkrio Kermadecove otoke, sjeveroistočno od Novog Zelanda.

• 6. 6. - Turci povratili Požarevac, zapaljena okolna sela, bežanija u Austriju.
• 7. 6. - Dan crepova u Grenoblu - vojska sprečila pokušaj lokalnog parlamenta da se okupi uprkos vladi.
• 9. 6. - U Londonu osnovana African Association za istraživanje Zapadne Afrike, naročito izvora reke Niger i lokacije Timbuktua.
• 15. 6. - Koča Anđelković napustio položaj kod Kuliča blizu Smedereva - više neće biti samostalan, uključen je u Srpsko-banatski frajkor kapetana Branovačkog^[15].
• jun - Lički frajkor prodro do Glamočkog polja, pali turska naselja i vraća se sa hrišćanima^[16].
• 17. 6. - Riječani i Crmničani napadaju Žabljak a Katunjani i Lješnjani s Austrijancima idu na Spuž - bez uspeha; Piperi se pridružili napadu na Spuž, pa ih je Mahmud-paša popalio, ali su im pritekli Bjelopavlići i Zagarčani i porazili pašu^[17].
• 17. 6. - Britanski kapetani Thomas Gilbert i John Marshall na povratku iz Australije naišli na Gilbertove, zatim i Marshallove otoke.
• 17. 6. - Vladar Marati Mahadaji Shinde porazio mogulskog plemića Ismail-bega.

• 20. 6. - Ukinuto kmetstvo u Danskoj.
• 21. 6. - New Hampshire je deveta po redu država SAD koja ratificira Ustav SAD, čime taj dokument može stupiti na snagu - sljedećeg marta, kada se okupi prvi Kongres.
• 25. 6. - Virginia je ratifikacijom Ustava SAD postala deseta država SAD.
• 27. 6. - Rusko-švedski rat - fingirani napad ljudi u ruskim uniformama na švedski položaj kod Puumale u Finskoj daje izgovor Gustavu III za objavu rata - kralj hoće ovaj nepopularni rat iz razloga unutrašnje politike.
• 28. 6. - Kralj Dviju Sicilija Ferdinand I ove godine nije poslao konja papi u Rim, kao simbol vazalstva.
• jun ili jul? - Rusko-turski rat: počinje Opsada Očakova, turskog grada na severnoj obali Crnog mora.

• jul - U Austriju je prešlo 50.000 izbeglica iz Srbije sa 300.000 komada stoke^[18]. U austrijskoj vojsci vlada epidemija.
• 3. 7. - Akt garancije sedam holandskih provincija o naslednom položaju stadtholdera u kući Oranje-Nassau. (→ en).
• 13. 7. - Velika oluja sa ogromnim gradom/tučom uništava žitarice između Rajne i Loare - katastrofalna žetva u Francuskoj.
• 14. 7. - Bitka kod Fidonisija: ruska flota Marka Vojnovića porazila tursku kod Zmijskog ostrva, blizu ušća Dunava.
• 17. 7. - Bitka kod Hoglanda je taktički izjednačena, strateška prednost Rusa nad Šveđanima.
• 19. 7. - Mihaljević iznenadio Turke i porazio ih kod Hasan-pašine Palanke na carigradskom drumu.
• 21. 7. - Francuska: Vizillska skupština (Jean Joseph Mounier), traži Skupštinu staleža sa pojedinačnim umesto staleškog glasanja.
• 26. 7. - New York je ratifikacijom Ustava SAD postao jedanaesta država SAD.
• 27. 7. - Turci ušli nakon borbi u Kulič, nakon što su branioci evakuisani.
• jul - avgust - Tibetansko-nepalski rat: Nepalske Gurke vrše invaziju Tibeta - pošto je ovaj pod administrativnom kontrolom ćingovske Kine, i ona će se umešati u rat 1792.

• 7. 8. - Turci prešli Dunav kod Oršave, zatim krstare južnim Banatom - car Josif se prebacuje tamo^[19].
• 8. 8. - Suočen sa financijskom i političkom krizom, francuski kralj Louis XVI odlučuje sazvati Opće staleže za 1. maja 1789, skupštinu koja bi mu trebala pomoći da donese nove poreze.
• 8. 8. - Savez Anjala: švedski oficiri nezadovoljni ratom šalju notu ruskoj carici Ekatarini.
• 8. 8. - Britanski brod Lady Penrhyn otkrio atol Penrhyn, u sjevernoj skupini Cookovog otočja.
• 10. 8. - Wolfgang Amadeus Mozart završava svoju poslednju simfoniju, No. 41, kasnije nazvanu Jupiter; ovog leta je komponovao još dve simfonije, kao i klavirsku sonatu No. 16, Sonata facile.
• 13. 8. - Defanzivni savez Britanije i Pruske. Car Josif II strahuje od pruskog napada na Češku i Moravsku, tokom teške borbe sa Turcima u Bosni i Srbiji^[20] (savez Britanije, Pruske i Holandije je usmeren protiv Austrije, ugrožena je i Austrijska Nizozemska, tj. Belgija).
• avgust - General De Vins započinje opsadu Dubice a uspešno je okončava maršal Gideon Laudon 26. augusta - bosanski muslimani su pružali jak otpor^[21].
• 16. 8. - Francuska vlada prekida otplatu državnih zajmova - bankrot.
• 16. 8. - Zaključeno izdavanje The Federalist Papers, niza članaka i eseja od prošlog oktobra koji su promovisali ratifikaciju Ustava SAD.
• 25. 8. - Jacques Necker preuzima francuske finansije nakon Briennove ostavke.
• 27. 8. - Počinje suđenje Williamu Brodiju: danju ugledni zanatlija i gradski većnik Edinburgha, noću provalnik i preljubnik - obešen je 1. oktobra.
• 28. 8. - Wartensleben poražen kod Mehadije.
• avgust-septembar - Turci u saradnji s knezovima smiruju narod i zaustavljaju iseljavanje, dok harambaše i frajkorci podstiču narod na to.

• 3. 9. - Radič Petrović razbio Turke kod Ostružnice i zaplenio im transport.
• 7. 9. - Turski napad na Brzasku, srpski frajkorci razbijeni zbog izdaje vlaških graničara - Koča Anđelković izgleda zarobljen i nabijen na kolac u Tekiji.
• 7. 9. - Nguyễn Ánh, budući car Gia Long, zauzeo Sajgon od dinastije Tây Sơn.
• septembar - Austrijski kapetan Filip Vukasović prinuđen napustiti Crnu Goru - ipak, sporazumom dva dvora, Rusija će prepustiti zemlju austrijskom uticaju i povući svoje poslanike^[22][23].
• 17. 9. - Bitka kod Karansebeša: austrijska vojska se navodno međusobno desetkovala u noćnoj konfuziji.
• 19. 9. - Knez Coburg zauzeo Hotin.
• 24. 9. - Danska-Norveška, vezana savezom sa Rusijom, započinje rat sa Švedskom koji će kasnije postati poznat kao Teatarski rat (traje do sledećeg jula).
• 28. 9. - Austrijski poraz kod Lugoša, car Jozef zamalo zarobljen (→ slika).
• septembar ili oktobar - Tokom ekspedicije sa HMS Bounty, William Bligh otkrio Otočje Bounty jugoistočno od Novog Zelanda.
• septembar-oktobar - Lady Washington (Robert Gray) i Columbia Rediviva (John Kendrick) su možda prvi američki brodovi na severozapadu Severne Amerike, gde su zatekli Engleza Johna Mearesa - svima je cilj trgovina krznom sa Kinom.

• septembar/oktobar - Turci upali u južni Banat, zapaljeno Pančevo i druga mesta.^[24]
• 2. 10. - Vladar Marati Mahadaji Shinde zauzeo Delhi, ubio ludog vezira Ghulam Qadira i vratio na vlast mogulskog oslepljenog cara Šah Alama II.
• oktobar, početkom - Mihaljevićev frajkor se povlači, popaljeno "sve" od Jadra do Kolubare^[25].
• 3. 10. - Laudon osvaja Novi na juriš.
• 6. 10. - U Poljskoj-Litvaniji otvoren Četvorogodišnji Sejm (ili Veliki Sejm) s ciljem političke i ekonomske reforme - usvojiće kratkotrajni Ustav 3. maja 1791.
• 17 - 18. 10. - Graničarski odred kap. Đorđa Radivojevića izginuo kod Tomaševca, braneći prelaz preko Tamiša.^[24]
• 26. 10. - Deset meseci nakon polaska iz Engleske, HMS Bounty stiže na Tahiti, gde ostaje pet meseci - cilj ekspedicije je nabavka hljebovca za prenos na Karibe.
• oktobar/novembar - Britanski kralj George III mentalno oboleo, što izaziva "regentsku krizu" - ali kralj se oporavlja narednog marta.

• 6. 11. - 12. 12. - Druga skupština uglednika u Francuskoj odbija udvostručenje broja predstavnika Trećeg staleža.
• 24 - 25. 11. - U Južnoj Karolini održani izbori za 5 članova prvog saziva Predstavničkog doma američkog Kongresa, odnosno prvi neposredni izbori za federalne organe vlasti; do kraja godine će svoje predstavnike izabrati još Pennsylvania, New Hampshire, Massachusetts i Connecticut, a ostale države tokom 1789. i 1790.

• 5. 12. - Car Jozef se vratio bolestan u Beč.
• 14. 12. - Umro španski kralj Karlos III, nasleđuje ga sin Karlos IV (do 1808), politiku vode predsednik vlade grof Floridablanca (do 1792) i kraljica Marija Lujza.
• decembar - Robert Burns sastavio svoju verziju pesme Auld Lang Syne.
• 15. 12. - Počinju prvi izbori za predsednika SAD (do 10. januara): jednoglasno izabran George Washington a potpredsednik John Adams.
• 17. 12. - Rusi zauzimaju Očakov na juriš.
• 17. 12. - Kineske trupe zauzele zauzele Thăng Long (Hanoi) - nalaze se u zemlji kako bi pomogle obnovu dinastije Lê, ali već sledećeg meseca su odlučujuće poraženi.
• 22. 12. - Nguyễn Huệ se proglasio za cara po imenom Quang Trung, drugog iz vijetnamske dinastije Tây Sơn (do 1792).
• 27. 12. - Podstaknut javnom kontroverzom, Necker ipak udvostručuje Treći stalež.

• Pored Kočinog i Mihaljevićevog frajkora, frajkore su imali i Jovan Branovački i Marjan Jovanović^[26].
• Turci su zapalili i manastir Ljubostinja.
• Veliki požar u Sarajevu.
• Dositej Obradović objavljuje u Lajpcigu Ezopove i pročih raznih basnotvorcev basne, takođe objavljuje i drugi deo "Života i priključenija".
• Karlobag postao slobodna luka.
• Biskup Maksimilijan Vrhovac ukinuo zagrebački obred svete mise^[27].
• Giustiniana Wynne izdala roman "Morlaci" (Les Morlacques).^[28]
• Ali-paša dobio kontrolu nad Janjinom (do 1822). Ove godine je definitivno uništeno cincarsko Moskopolje.
• U Connecticutu i New Yorku zabranjena trgovina robljem.
• Počela gradnja Brandenburških vrata u Berlinu (do 1791).
• Nauka i tehnika
  • Joseph-Louis Lagrange izdao traktat o analitičkoj mehanici, → Lagranžova mehanika.
  • James Watt napravio centrifugalni regulator za kontrolu parne mašine.
  • Immanuel Kant objavio "Kritiku praktičkog uma".
  • U Parizu počinje izdavanje Tableau encyclopédique et méthodique, enciklopedije životinja, biljaka i minerala.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1788.

• 22. 1. - George Gordon Byron, engleski pjesnik († 1824)
• 5. 2. - Robert Peel, britanski premijer († 1850)
• 22. 2. - Arthur Schopenhauer, njemački filozof († 1860)
• 7. 3. - Antoine César Becquerel, fizičar († 1878)
• 12. 3. - David d'Angers, skulptor, medaljista († 1856)
• 22. 3. - Pierre Joseph Pelletier, hemičar († 1842)
• 31. 3. - Rama III, kralj Tajlanda († 1851)
• 20. 4. - Juraj Haulik, kardinal, zagrebački nadbiskup († 1869)
• 10. 5. - Augustin Jean Fresnel, fizičar († 1827)
• 24. 6. - Stefan Stanković, karlovački mitropolit († 1841)
• 1. 7. - Jean-Victor Poncelet, inženjer, matematičar († 1867)
• 21. 7. - Platon Atanacković, episkop budimski, preds. Matice srpske († 1867)
• 3. 11. - Mihail Lazarev, ruski pomorski oficir i istraživač († 1851)
• 14. 12. - Pijerko Bunić Luković, književnik († 1846)

• Toma Vučić Perišić, srpski vojvoda († 1859)
• Abd al-Rahman ibn Hisham, marokanski sultan († 1859)
• Smail-aga Čengić, bosanski velikaš († 1840)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1788.

• 11. 1. - François Joseph Paul de Grasse, francuski admiral (* 1723)
• 31. 1. - Charles Edward Stuart, pretendent na britanski presto (* 1720)
• 17. 2. - Maurice Quentin de La Tour, slikar portretista (* 1704)
• 21. 2. - Johann Georg Palitzsch, astronom (* 1723)
• 9. 3. - Marin Tudišević, prevoditelj, pravni pisac (* 1707)
• 16. 4. - Georges-Louis Leclerc de Buffon, prirodnjak, enciklopedista (* 1707)
• 2. 8. - Thomas Gainsborough, slikar (* 1727)
• 8. 8. - Armand de Vignerot du Plessis, maršal Francuske (* 1696)
• 7. 9.? - Koča Anđelković, kapetan frajkora (* 1755)
• 14. 12. - Carl Philipp Emanuel Bach, njemački kompozitor
• 14. 12. - Karlos III, kralj Španije (* 1716)

• Teodor Komogovinski, srpski svetitelj
• Jovan Grbić, ikonopisac
• Tomo Medin, pustolov iz Crne Gore (* 1725)

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-I)