Agenor

Za ostala značenja, vidi Agenor (razvrstavanje).

Agenor (starogrčki: Ἀγήνωρ [Agēnor], doslovno: "junak"^[1]) bio je, u grčkoj mitologiji i istoriji, kralj feničanskog grada Tira.^[2] Herodot procenjuje da je Agenor živeo nešto pre 2000. pne.^[3]

Prema Pseudo-Apolodorovoj Biblioteci, Agenor se rodio u Memfisu u Egiptu od oca Posejdona i majke Libije i imao je brata blizanca po imenu Bel.^[4] Bel je ostao u Egiptu i tamo vladao, a Agenor je otišao u Fenikiju i vladao tamo. Prema drugim izvorima, Agenor je bio sin Bela i Ahiroje.^[5]

Izvori se ne slažu ni oko toga koliko je Agenor imao dece i ko su ona bila. Neki pisci kažu da je on bio otac Kadma, Europe, Kilika, Fenika, i Tasa.^{[6][7][8][9][10]} Prema drugim izvorima. Fenik je bio Agenorov brat (i sin Belov), a spomenute ličnosti bile su Fenikova deca. Kao Agenorove supruge spominju se, zavisno od izvora, Telefasa, Argiopa, Antiopa (kći Belova), Kasiopeja, Epimedusa i Tiro, po kojoj je nazvan grad Tir. Prema Ferekidu sa Lerosa, Agenorova prva žena bila je Damna, kći Belova, koja mu je rodila Fenika i dve kćeri, Iseju i Meliju, koje su inače nepoznate, a od kojih se prva, prema ovom mitu, udala za Egipta, a druga za Danaja; Agenoru je potom Argiopa, kći Nilova, rodila Kadma.^[11]

Međutim, u Ilijadi se jasno kaže da je Europa kći Fenikova.^[12] Kao Fenikova deca spominju se i Kadmo i Europa u hesiodskom Katalogu žena, zatim kod Bakhilida i u raznim sholijama. Prema Ferekidu, Kinik i Finej takođe su bili Fenikovi sinovi, a ovaj autor dodaje i inače nepoznatog sina po imenu Doriklo.^[13]

Kasniji izvori uglavnom navode Kadma i Kilika kao Agenorove sinova bez ikakvog spominjanja Fenika. U onim retkim prilikama kad je spomenut, Fenik se navodi kao Kadmov i Kilikov brat. Bez obzira na to da li se smatrao Agenorovim bratom ili sinom, Fenikova uloga u mitologiji ograničena je na priču o tome kako je nasledio očevo kraljevstvo i postao eponim Fenikije i Feničana. Svi izvori slažu se u tome da je postojao jedan feničanski kralj koji je imao nekoliko dece, među njima dva sina po imenu Kadmo i Kilik te kćer Europu.

Zevs je ugledao Agenorovu kćer Europu kako bere cveće i odmah se u nju zaljubio. Zevs se preobratio u belog bika, oteo Europu i odveo je na ostrvu Krit. Tamo je otkrio svoj istinski identitet i Europa je postala prva kritska kraljica. Agenor je u međuvremenu poslao sinove Kadma i Kilika u potragu za sestrom poručivši im da se bez nje ne vraćaju.^[10] U nekim verzijama mita Agenor je u potragu poslao i drugu Europinu braću: Fineja ili Tasa.

Kako nisu mogli promaći Evropu, nijedan od braće nise se vratio kući.^[7][10] Kadmo je konsultovao proročište u Delfima, koje mu je savetovalo da nastavi s putem sve dok ne sretne kravu, a zatim da prati tu kravu i da osnuje grad tamo gde ona legne; taj je grad postao Teba u Grčkoj. Kilik se nastanio u Maloj Aziji, u oblasti koja je po njemu nazvana Kilikija.

Vergilije naziva Kartaginu Agenorovim gradom (Agenoris urbem),^[14] čime aludira na to da Didona, kartaginska kraljica, potiče od Agenora. Nemački filolog Philipp Karl Buttmann tvrdi da je Agenorovo izvorno feničansko ime bilo Chnas ili Khna, a to je isto što i Kanaan, te na tome gradi hipotezu da je Agenor ili Chnas isto što i Kanaan koji se spominje u Mojsijevim knjigama.^[2] Kvint Kurcije Ruf kaže da je Agenor osnovao grad Sidon, a smatralo se da je on uveo i feničansko pismo, kojem je kasnije Kadmo podučio Grke, pa je to pismo postalo osnova za tvorbu grčkog alfabeta.^[15]