Sigmund Freud

Sigismund Schlomo Freud (6 di maiu 1856 - 23 di sittèmmiru 1939) nascìu n Příbor (nt'a riggiuni dâ Muravia) ê fu famusu niuròlugu, filòsufu, nunca ammintaturi dâ Psicanàlisi, sicunnu cui lu Ncònsciu mpluisci ncapu la vita nòstra, trajènnu na sèrii di cumpurtamènti lòggici a'nnunca llòggici ntâ Psichi umana.

P'intipritari a la basi cc'èsti un prucèssu ê na ntirissanti tiuria funnata ncapu lu mpulsu sissuali ê li rilazziòni sò ccu' lu Ncònsciu. Oj jòrnu 'a jurnata li basi di sta sciènza s'axxìanu ntê libbri di chistu gran òmu ntra cui arricurdamu: La ntirpritazziòni dî sònna, Totem ê Tabbù, na ricugghiuta di Casi Clìnici ê tant'àutri ancòra. Purtròppu macari nun putìssimu axxiàrili nta li libbrirìi traduciuti ntâ nòstra lingua, ma 'camòra sulu n Dialèttu Xiurintinu Littirariu. Fuvu figghiu di n'Ibbrèu, Jacob Freud ê dâ sò tèrza mugghièri, Amalie Nathanson. Studiau a Viènna unni accapau la sò spicialitati n niuruluggìa (ca ntu dd'ìntirim midèmma trattava di curari li cristiani upprèssi dî malanni Psìchici ê 'n sulu di chiddi ncapu lu Sistèma Nirvòsu Cintrali). Nummarusi sciarriati ccu' àutri studiusi di l'èbbica (còmu Alder, Jung ê àutri midè) fìciru nàsciri àutri tiurìi ncapu lu Ncònsciu. Sti sciarriati urigginati fòru dâ vèru cuntistata tiuria da libbìdu (mpulsu sissuali) ca sicunnu dd'àutri studiusi èsti tròppu saggirata ê mènu mpluissi lu sèssu ntâ vita di cuegghiè. Ma còmu è gghiè tutti li tiurìi scintìfici nasciuti nta ddu pirìudu mpluinzati fòru granni dû sèssu, ca nzina a chistu fu n'argumèntu tabbù ê ntònzi vitatu a parrari.

Libbìdu èsti n tèrminu ca vèni dû Latinu ê ca pâ prima vòrta cumparìu ntê scritti di Freud appuntu. Esti lu càrdini principali dâ Psicanàlisi ê si putissi tradùciri còmu "disìu", "vuluttati"; zoè èsti unu dî mpulsi nòstri cchiù principali s'un l'ùnicu. Dòpu na sfunnacata di studi ê midè di càsi clìnici, iddu agghicau a na tiurìa sicunnu cui la vita d'ògni cristianu si spàrti n divèrsi tappi sissuali, unni li zòni ròggini càncianu banna ê accussì midè la manèra di vìviri la vita sissuali sò. Fuvu pròpriu chista la tiurìa unni si funna la Psicanàlisi, di cui s'urigginaru pua li divisiòni attuali. Li tiurìi di Freud ê di l'àutri studiusi dû pirìudu ncapu la libbìdu mpluinzaru cuegghiè manifistazziòni artìstica di l'èbbica, furmannu na vèra svòrta n tutti li campi dû sèculu XX. Una di li cchiussai granni manifistazziòni artìstici s'arritròva sicuramènti ntâ pittura, ccu' lu nòmu di surrialismu. All'accuminciu pirò a Freud 'ncci piacìu sta nòva furma d'arti. La canciau saca parrau n frunti a lu Spagnòlu Salvadòr Dalì, unu di li cchiù spèrti nta l'ammitu. Dòpu lu ncòntru ccu' iddu a Lontra nta n café, vèru si miravigghiau, pîcchì l'artista disignau manu manu avanti a l'òcchi sua, ncapu a na sarviètta, nu sò ritrattu; ê ntònzi scrissi a Zweig:

«Nzina ad accamòra purtatu èru a pinzari casi tutti nzinzàti (a'nnuca dicèmu lu 95% còmu pì l'alcool) li surrialisti, ca pari ca m'aduttaru a usu di 'siri lu santu patrònu sò. Stu giòvini Spagnòlu ccu l'òcchi sua càndidi ê fanàtici, ê la sò granni patrònanza tècnica, la dèa mi fici canciari»