Tunel (budownictwo)

Ze względu na przeznaczenie można je podzielić na:

• tunele kolejowe – dla ruchu pociągów
• tunele drogowe – dla ruchu samochodowego
• tunele kanałowe – dla przepływających nimi jednostek pływających
• tunelowe przejście podziemne – dla ruchu pieszych (jedną z odmian jest womitorium(inne języki) – przejście w trybunie, łączące zewnętrzne ciągi komunikacyjne obiektu widowiskowego (np. stadionu) z widownią^[1]).
• budowle hydrotechniczne – przeznaczone do transportu wody, sztolnie wodne (głównie w elektrowniach wodnych)
• tunele kablowe – przeznaczone do układania w nich kabli i przystosowane do poruszania się obsługi w ich wnętrzu

W Polsce w myśl obowiązującej Ustawy Prawo o ruchu drogowym, tunel jest to budowla przeznaczona do przeprowadzenia drogi przez lub pod przeszkodą, oznaczona odpowiednimi znakami^[2]. W praktyce oznacza to, że tunelem jest każdy odcinek drogi rozpoczynający się i kończący odpowiednio znakami D37 i D38 (nawet jeśli nie występowałaby na nim wspomniana budowla).

W myśl tej samej ustawy w tunelu zabrania się zawracania, cofania i zatrzymania pojazdu.

Drążenie tunelu metodami górniczymi, np. za pomocą robót strzałowych. Wyrobisko jest wykonywane segmentami, zazwyczaj najpierw stabilizowane jest obudową tymczasową. Tą metodą tunele wykonywane są na dużych głębokościach.

• Metoda pełnego przekroju
• Metoda podpartego sklepienia (ze sztolnią wyprzedzającą w stropie przyszłego tunelu)
• Metoda rdzenia oporowego (wielosztolniowa)
• NATM – Nowa metoda austriacka

Drążenie tunelu za pomocą maszyn borujących (TBM) o średnicy 2–12 m, drążenie tunelu i montaż obudowy są zmechanizowane. Tunele drążone tą metodą najczęściej mają przekrój kołowy.

Obudowa składa się z pierścieni, tzw. „tubingów”. Na jeden tubing potrzeba około 5-10 (w zależności od rozmiaru tunelu) prefabrykowanych segmentów wykonanych z żelbetu lub z fibrobetonu, przygotowanych w zakładzie prefabrykacji.

Montaż obudowy w wykopie szeroko- lub wąskoprzestrzennym.

• Metoda Mediolańska (podstropowa) – na ścianach szczelinowych lub palisadach wykonywany jest docelowy lub tymczasowy strop, spod którego wybierany jest grunt.

• z użyciem kesonów
• zatapianiem gotowych segmentów^[3]
• stabilizacją górotworu

Zadaniem systemów wentylacji tuneli jest utrzymanie dopuszczalnego stężenia gazów i pyłów, zapewnienie dobrej widoczności i warunków klimatycznych, oraz, w razie wystąpienia pożaru, zapewnienie możliwości sprawnej ewakuacji oraz ugaszenia pożaru.

• W trakcie drążenia – jak w wyrobiskach górniczych (za pomocą lutniociągów)
• W trakcie eksploatacji:
  • Systemy naturalne – ruch powietrza wywołany jest przez różnicę ciśnień, wiatry i ruch pojazdów.
  • Systemy sztuczne – ruch powietrza wywołany wentylatorami, m.in. strumieniowymi.
    • Wzdłużne – powietrze płynie wzdłuż tunelu, od portalu do portalu, lub do szybu wentylacyjnego, czasem wspomagana dodatkowymi wentylatorami osiowymi na trasie tunelu.
    • Poprzeczne – powietrze płynie między kanałami wentylacyjnymi w poprzek tunelu
    • Mieszane – połączenie systemów poprzecznego i podłużnego.
    • Specjalne

• Gotthard-Basistunnel w Alpach w Szwajcarii, tunel kolejowy o długości 57 km, oddany do użytku w 2016 roku. Połączenia wierceń z obu kierunków dokonano w 2010 roku.
• Tunel Seikan w Japonii podmorski tunel kolejowy, długości 53,9 km.
• Eurotunel pod kanałem La Manche o długości nieco ponad 50 km, łączący Calais we Francji z Folkestone w Wielkiej Brytanii, kolejowy, podmorski.
• Tunel Lötschberg w Szwajcarii, tunel kolejowy – 34,6 km. Dzięki niemu podróż z Włoch do Niemiec skróciła się z 3,5 do 2 godz. Ciągnie się on od alpejskiej miejscowości Frutigen w kantonie Berno do Raron w kantonie Valais. Budowany był przez osiem lat, a jego koszt wyniósł ponad 4 mld franków szwajcarskich.
• Tunel Guadarrama na trasie szybkiej kolei Madryt-Valladolid w Hiszpanii, o długości 28 418 m
• Tunel Iwate-Ichinohe o długości 25,8 km, na trasie linii kolejowej Tōhoku Shinkansen w Japonii
• Tunel Lærdal, najdłuższy drogowy tunel świata długości 24 510 m, łączący Lærdal oraz Aurland w Norwegii, w regionach Sogn i Fjordane. Jego budowa rozpoczęta została w 1995, a zakończona w 2000 roku.
• Tunel Daishimizu o długości 22,2 km, na trasie linii kolejowej Jōetsu Shinkansen w Japonii, oddany do użytku w 1982, był najdłuższym tunelem na świecie (od 1982 do roku 1988, kiedy to otwarto tunel Seikan).
• Simplon-I kolejowy długości 19,8 km, łączący Włochy ze Szwajcarią
• Tunel Vereina – kolejowy długości 19 km, łączący szwajcarskie miejscowości Lavin i Klosters-Serneus
• Tunel Shinkanmon długości 18,7 km – Japonia
• Tunel Appennino długości 18,5 km – Włochy
• Tunel Qinling długości 18,5 km – Chiny
• Tunel drogowy Świętego Gotarda (niem. Gotthard-Strassentunnel, wł. Galleria stradale del San Gottardo) w ciągu autostrady A2 w Szwajcarii, długości 16,9 km. Najdłuższy tunel drogowy w Alpach, przebiega pod Przełęczą Świętego Gotarda, łączy miejscowości Göschenen i Airolo.
• Tunel kolejowy Świętego Gotarda – tunel kolejowy położony w Alpach Szwajcarskich. Tunel ma 15 km długości, przebiega pod Przełęczą Świętego Gotarda, łączy miejscowości Göschenen i Airolo.

Zobacz multimedia związane z tematem: Tunel (budownictwo)

Zobacz hasło tunel w Wikisłowniku

• Tunele w Polsce
• poterna
• przewóz materiałów niebezpiecznych w tunelach

• StefanS. Gałczyński StefanS., Podstawy budownictwa podziemnego, Wrocław: Oficyna wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2001, ISBN 83-7085-583-0, OCLC 749166652 . Brak numerów stron w książce
• Kazimierz Furtak, Maciej Kędracki, Podstawy budowy tuneli, Politechnika Krakowska, ISBN 83-7242-337-7.
• NORMA N-SEP-E-004
• Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. 1985 Nr 14, poz. 60)

• Zestawienie najdłuższych tuneli świata (pol.)