Radunia (rzeka)

Radunia
	; Radunia w okolicy wsi Lniska
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
	Rzeka
Długość	103,2 km
Powierzchnia zlewni	837 km²
	Źródło
Miejsce	nieopodal Jeziora Stężyckiego
Współrzędne	54°10′57,2″N 17°56′31,0″E/54,182556 17,941944
	Ujście
Recypient	Motława
Miejsce	Krępiec
Współrzędne	54°18′47,7″N 18°41′12,9″E/54,313250 18,686917
	Położenie na mapie województwa pomorskiego źródło ujście
	Położenie na mapie Polski źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons

Radunia (kaszub. Reduniô, niem. Radaune) – rzeka, lewy dopływ Motławy. Całkowita długość rzeki wynosi 103,2 km, powierzchnia zlewni 837 km², zaś całkowity spadek 162 m.

Wypływa z obniżenia terenu (o dł. ok. 4 km) nieopodal Jeziora Stężyckiego na wysokości 165 m n.p.m. i przepływa przez kompleks jezior zwanych „Kółkiem Raduńskim” Pojezierza Kaszubskiego, następnie płynie poligeniczną doliną, cechującą się znaczną asymetrią zboczy oraz deniwelacjami i składającą się z czterech odcinków basenowych, trzech przełomowych oraz odcinka w strefie krawędziowej Pojezierza Kaszubskiego. Radunia ma tu cechy rzeki o charakterze podgórskim, m.in. spadek sięgający 6,80‰ w Przełomie Babidolskim. Do Motławy uchodzi na Żuławach Gdańskich w okolicy miejscowości Krępiec (pod Gdańskiem) przy polderze o poziomie -1,3 m n.p.m., mając koryto odpowiednio podniesione ponad depresję do poziomu ok. 0,5 m n.p.m.

W latach 1910–1937 zbudowano na Raduni osiem elektrowni wodnych o łącznej mocy 14 MW. Elektrownie te, czynne do dziś, są cennymi zabytkami przedwojennej architektury przemysłowej, udostępnianymi do zwiedzania. Wnętrza siłowni w dużej mierze zachowały oryginalne wyposażenie.

W latach 70. XX wieku cukrownia Pruszcz zbudowała na rzece zastawkę (jaz), zachowaną do dziś.

Zarówno jeziora Kółka Raduńskiego (przez które przepływa), jak i sama rzeka, nadają się do uprawiania turystyki kajakowej. W 2009 r. powstał Kajakowy Szlak Elektrowni Wodnych Raduni – na odcinku między Straszynem a Pruszczem Gdańskim powstały przenoski, znaki i tablice.

Pomiędzy miejscowością Kiełpino a elektrownią Rutki rzeka płynie w malowniczym Przełomie Babidolskim, gdzie utworzono rezerwat Jar Rzeki Raduni. Od Pruszcza Gdańskiego część rzeki Raduni (o dł. ok. 10 km) płynie przez Żuławy Gdańskie naturalnym korytem, druga część wód odprowadzana jest Kanałem Raduni, zbudowanym w latach 1348–1354 przez Krzyżaków.

Historia

W latach 1807–1814 Radunia stanowiła na trzech różnych odcinkach granicę Wolnego Miasta Gdańska^[1]:

w okolicy miejscowości Niestępowo – na długości ok. 2 km.
między miejscowościami Widlino i Straszyn – na długości ok. 17 km.
na wysokości miejscowości Juszkowo – na długości ok. 1 km.

W latach 1920–1939 w środkowym biegu rzeki poniżej miejscowości Niestępowo w poprzek rzeki przechodziła granica między Wolnym Miastem Gdańsk a II Rzecząpospolitą^[2].

Jeziora, przez które przepływa Radunia

Miejscowości, przez które przepływa Radunia

Stężyca
Borucino
Chmielonko
Zawory
Ręboszewo
Brodnica Dolna
Ostrzyce
Goręczyno
Somonino
Kiełpino
Glincz
Babi Dół
Rutki
Żukowo
Lniska
Niestępowo
Łapino
Kolbudy
Pręgowo
Bielkowo
Goszyn
Straszyn
Juszkowo
Pruszcz Gdański
Gdańsk (Orunia-Św. Wojciech-Lipce) – tylko lewy brzeg.
Krępiec – ujście do Motławy
Borcz

Elektrownie wodne na Raduni

Rutki 448 kW (z 1910 r., spad wody 12,20 m)
Łapino 2294 kW (z 1927 r., z jazem burzowym, spad wody 13,80 m)
Bielkowo 7200 kW (z 1924-5 r., spad wody 44,80 m; średni przepływ 5,28 m³/s; 3 turbozespoły)
Straszyn 2411 kW (podawana też moc 2450 kW; najstarsza, z października 1910 r., spad wody 13,80 m)
Prędzieszyn 872 kW (z 1937 r., spad wody 4,50 m)
Kuźnice 781-785 kW (z 1934 r., spad wody 4,21 m)
Juszkowo 232-250 kW (z 1937 r., spad wody 4,25 m)
Pruszcz I 100 kW (z 1921 r., spad wody 6,90 m; 1 turbina Francisa)
Pruszcz II 250 kW (z 2005 r., spad wody 5,56 m)

Zobacz też

Przypisy

↑ Trójmiasto – Gdańsk>>Karte von der Weichsel Niederung welche die Danziger, Elbinger und Marienburger Werder enhalt, 1811 rok, 6500 × 5100 px, 6,2 MB. Mapa ze zbiorów Wojciecha Gruszczyńskiego (www.danzig-online.pl). Archiwalne mapy pomorza gdańskiego. [dostęp 2013-10-30].
↑ P31_S27_GDANSK_(DANZIG).jpg. W: Mapa Taktyczna Polski 1:100 000. Pas 31 Słup 27, WIG 1938 Warszawa.

Linki zewnętrzne

Elektrownie wodne na Raduni:

Elektrownia wodna „Rutki”. tew.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-11)].
Elektrownia wodna „Łapino”. otkz.pol.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-20)].
Elektrownia wodna „Bielkowo”. otkz.pol.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-20)].
Elektrownia wodna „Straszyn”. otkz.pol.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-28)].
Elektrownia wodna „Prędzieszyn”. eo.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-06)].
Elektrownia wodna „Kuźnice”. eo.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-06)].
Elektrownia wodna „Juszkowo”. eo.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-11)].
Elektrownia wodna „Pruszcz”. eo.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-13)].
Kaskada Raduni. otkz.pol.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-26)].
Nad Kanałem Raduni

[1] Trójmiasto – Gdańsk>>Karte von der Weichsel Niederung welche die Danziger, Elbinger und Marienburger Werder enhalt, 1811 rok, 6500 × 5100 px, 6,2 MB. Mapa ze zbiorów Wojciecha Gruszczyńskiego (www.danzig-online.pl). Archiwalne mapy pomorza gdańskiego. [dostęp 2013-10-30].

[2] P31_S27_GDANSK_(DANZIG).jpg. W: Mapa Taktyczna Polski 1:100 000. Pas 31 Słup 27, WIG 1938 Warszawa.

[1]

[2]