Narzędzie

Narzędzie – przedmiot lub urządzenie służące do bezpośredniego oddziaływania w procesie pracy na przedmiot pracy stanowiące wyposażenie człowieka lub maszyny. Większość prostych narzędzi jest maszynami prostymi. Narzędzie pozwala wykonać to, czego przeciętny człowiek nie byłby w stanie wykonać samymi rękoma, lub ułatwia to, co może wykonać sam.

Narzędziami posługują się też niektóre gatunki zwierząt, m.in. szympansy, kapucynki brodate i makaki krabożerne^[1].

Jednym z kryteriów podziału procesów cywilizacyjnych jest rodzaj materiałów używanych na narzędzia:

• epoka kamienia: narzędzia były wykonywane z kości i rogów zwierząt, z drewna, kamienia,
• epoka brązu: ok. 2000 p.n.e. zaczęto stosować narzędzia miedziane i brązowe,
• epoka żelaza: ok. 1000 p.n.e. weszły w użycie narzędzia żelazne.

Najwcześniejszymi narzędziami były kije, kamienie, kości w postaci naturalnej, dobierane odpowiednio do zamierzeń. Następnie zaczęto narzędziom nadawać formy lepiej dostosowujące je do potrzeb. Na przestrzeni wieków nastąpiło ogromne zróżnicowanie narzędzi, dostosowywanych do różnorodnych rzemiosł i gałęzi przemysłu.

Zależnie od wybranego kryterium rozróżnia się narzędzia:

• według dostosowania do zadań:
  • uniwersalne;
  • specjalne;
• według rodzaju napędu:
  • ręczne;
  • zmechanizowane:
    • z napędem elektrycznym inaczej elektronarzędzia np. wiertarka);
    • z napędem pneumatycznym np. młot pneumatyczny,
  • maszynowe (stanowiące wyposażenie maszyny np. do pracy na obrabiarkach);
• według przeznaczenia:
  • nazywane od rodzaju obróbki: np. tokarskie, frezerskie, kuźnicze;
  • nazywane od profesji użytkownika: np. ślusarskie, szewskie, krawieckie, kominiarskie, stolarskie, ciesielskie;
  • nazywane od rodzaju obrabianego materiału: np. do metalu (stali), do drewna;
  • nazywane od sposobu obróbki: np. skrawające, do obróbki plastycznej, ścierne.

Specjalną grupę stanowią narzędzia pomiarowe.