Czarne chmury

Serial przygodowy z gatunku „płaszcza i szpady”, obfitujący w sceny walk, pościgów, ucieczek i pojedynków, zawierający również wątki miłosne. Akcja toczy się w drugiej połowie XVII wieku, a osią fabuły są dramatyczne epizody z walk o utrzymanie przy Rzeczypospolitej Prus Książęcych. Postać głównego bohatera, pułkownika Krzysztofa Dowgirda, nawiązuje do autentycznej postaci pułkownika Krystiana Ludwika Kalksteina, tragicznego bohatera tamtych czasów.

Serial składa się z dziesięciu prawie 1-godzinnych odcinków. Jego realizacja trwała przeszło rok – od marca 1972 r. do lata 1973 r. Poza łódzkim atelier, zdjęcia kręcono w zamku w Olsztynie, we wnętrzach zamku w Baranowie Sandomierskim, w Pałacu Biskupów Krakowskich w Kielcach i klasztorze pokamedulskim w Rytwianach pod Staszowem, w Łączynku, Krakowie, Lublinie (który występuje jako Warszawa), a plenery – m.in. pod Augustowem (okolice wsi Płaska w Puszczy Augustowskiej), w okolicach Aleksandrowa Łódzkiego oraz na zamku Tenczyn.

Serial mógł mieć cel propagandowy – odwrócenie uwagi społeczeństwa od tematu polskości Kresów Wschodnich i zastąpienie go dyskusją o polskości Ziem Odzyskanych^[2]. Mundury i zbroje postaci niemieckich występujących w serialu były celowo przyciemniane, by wywoływać skojarzenia z mundurami hitlerowskimi^[3]. Serial miał jak na owe czasy bardzo dużą oglądalność (ok. 76% w latach 1973–1974)^[4]. Według jednej z hipotez twórcą scenariusza był Ludwik Kalkstein^[5], agent Gestapo w Armii Krajowej, który w latach 1953–1965 odsiadywał wyrok za współpracę z Gestapo. Według tych źródeł Antoni Guziński i Ryszard Pietruski podpisali scenariusz swoimi nazwiskami, gdyż nazwisko Kalksteina z oczywistych względów nie mogło się znaleźć w napisach serialu.

1. Szafot
2. Krwawe swaty
3. Zawiść
4. Przeprawa
5. Czarna sakwa
6. Intryga
7. Pantomima
8. Wilcze doły
9. Zaręczyny
10. Pościg

• Leonard Pietraszak – pułkownik Krzysztof Dowgird
• Ryszard Pietruski – Kacper Pilch, wachmistrz Dowgirda
• Stanisław Niwiński – rotmistrz Zaremba
• Edmund Fetting – margrabia Karol von Ansbach
• Janusz Zakrzeński – namiestnik Erick von Hollstein
• Maciej Rayzacher – kapitan Knothe
• Anna Seniuk – Magda Domaradzka
• Elżbieta Starostecka – Anna Ostrowska
• Mariusz Dmochowski – hetman Jan Sobieski
• Jerzy Nowak – oberżysta Schulz, szpieg pruski
• Cezary Julski – szlachcic Błazowski (odcinek 6, 7, 8, 10)
• Józef Nalberczak – szlachcic Trzosowski (odcinek 6, 7, 8, 10)
• Mieczysław Stoor – wachmistrz Sitarz
• Jerzy Matałowski – starościc Andrzej Tarłowski
• Ryszard Żuromski – kapitan Byszewski ze straży marszałkowskiej
• Jerzy Przybylski – rezydent elektorski von Hoverbeck
• Emil Karewicz – hetman litewski Pac (odcinek 6, 7, 8, 10)

W pozostałych rolach

• Tadeusz Białoszczyński – chorąży Odrowąż
• Karol Strasburger – jego syn Paweł Odrowąż
• Olga Bielska – Agata Ostrowska, ciotka Anny
• Aleksander Sewruk – marszałek dworu królewskiego
• Marian Glinka – człowiek margrabiego von Ansbach
• Maciej Borniński – odźwierny w rezydencji Hoverbecka
• Joanna Kostusiewicz – aktorka z trupy teatralnej
• Józef Pieracki – przeor klasztoru
• Andrzej Głoskowski – mieszczanin Jan Stolpecki
• Zygmunt Kęstowicz – Niemirycz, mieszczanin z Lecka
• Bolesław Płotnicki – Korzycki, mieszczanin z Lecka
• Wacław Ulewicz – Porzemski, mieszczanin z Lecka
• Leon Pietraszkiewicz – Ostroróg
• Włodzimierz Press – mim Dionizy (odcinek 1, 4, 5, 7)
• Krystyna Janda – dziewczyna tańcząca na weselu
• Czesław Jaroszyński – kowal Fritz
• Andrzej Jurczak – Janek Korba
• Jerzy Turek – Błażej ze straży marszałkowskiej
• Bogusław Linda – halabardnik w Barbakanie
• Tadeusz Pluciński – Walery, herszt bandytów
• Eugeniusz Wałaszek – klucznik w więzieniu w Prusach
• Brunon Bukowski – Kleczkowski
• Marek Dąbrowski – Piotr
• Marian Wojtczak – Józef
• Piotr Fronczewski – narrator

• Czarne chmury w bazie Filmweb
• Czarne chmury w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Czarne chmury w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”