Bengal Zachodni

Na obszarze Bengalu odnaleziono narzędzia z epoki kamienia datowane na 20 000 lat temu^[8]. Według poematu epickiego Mahabharata w późnym okresie wedyjskim region był częścią Królestwa Vanga(inne języki)^[9]. W tym okresie na terytorium Bengalu istniały również królestwa Rarh, Pundravardhana(inne języki) i Suhma(inne języki). Jednym z pierwszych zagranicznych odniesień do Bengalu jest wzmianka starożytnych Greków ok. roku 100 p.n.e. o ziemi nazywanej Gangaridai(inne języki), która znajdowała się przy ujściu Gangesu^[10]. Prowadzono handel morski z obszarami dzisiejszej Birmy, Tajlandii, Półwyspu Malajskiego i Sumatry (tzw. Suvarnabhumi(inne języki))^[11]. Według kroniki Mahavamsa Vijaya, książę królestwa Vanga, podbił wyspę Cejlon i w 543 r. p.n.e. założył królestwo Sinhala(inne języki)^[12].

Powstałe w VII w. p.n.e. królestwo Magadha, które istniało na obszarze dzisiejszego Biharu i Bengalu, było jednym z czterech głównych królestw Indii w czasie życia Wardhamana Mahawira, założyciela dźinizmu, oraz księcia Siddhartha, założyciela buddyzmu^[13]. W III w. p.n.e., pod panowaniem Aśoki z dynastii Maurjów państwo Magadha objęło znaczne obszary południowej Azji od Bengalu po Afganistan i częściowo Beludżystan^[14]. Od III do VI w. ne królestwo Magadha było częścią imperium Guptów^[15].

Ówczesne teksty wspominają o dwóch niezależnych królestwach istniejących po upadku Imperium Guptów, ok. VI w. n.e.: Vanga (lub Samatata) oraz Gauda, jednakże szczegóły na ich temat nie są znane^[16]. Pierwszym wspomnianym z imienia niezależnym królem Bengalu był, rządzący na początku VII w. n.e., Szaszanka(inne języki)^[17]. W buddyjskich annałach jest on wspominany jako nietolerancyjny, prześladujący Buddystów, hinduski władca. Zamordował on króla Rajyavardhana(inne języki), buddyjskiego władcę Thanesar, doprowadził do ścięcia drzewa Bodhi oraz zastępował posągi Buddy lingami Śiwy^[18]. Po okresie anarchii^[19] począwszy od VIII w., przez ok. 4 wieki, region był rządzony przez dynastię Pala(inne języki), zastąpioną później przez hinduistyczną dynastię Sena(inne języki)^[20].

Pomiędzy rokiem 1021 a 1023 część Bengalu została podbita przez Rajendra Chola I(inne języki) z dynastii Ćola^[21]. Islam pojawił się po raz pierwszy w Bengalu w XII w., wraz z przybyciem sufickich misjonarzy^[22]. Proces nawracania na wiarę w Allaha był wzmacniany przez islamskich wojowników Ghazi(inne języki), którzy wspierali budowę nowych meczetów, medres i chanaka. Pomiędzy rokiem 1202 a 1206 Muhammad bin Bakhtiyar Khilji(inne języki), dowódca wojskowy Sułtanatu Delhijskiego najechał Bihar oraz Bengal aż po Rongpur, Bogrę i rzekę Brahmaputra. Mimo iż nie udało mu się trwale przejąć kontroli nad Bengalem pokonał Lakshmana Sena(inne języki), którego synowie przejęli władzę nad znacznie okrojonym terytorium, a ich państwo, ze stolicą w pobliżu dzisiejszego Munszigondźo przetrwało do końca XIII w.^[20]

Kolejne podboje muzułmańskich władców przyczyniły się do rozprzestrzeniania się Islamu w regionie^[23]. Przez kolejne kilka setek lat Bengal był pod rządami kolejnych dynastii Sułtanatu Bengalskiego(inne języki) lub feudalnych panów z Sułtanatu Delhijskiego. W pierwszej połowie XV w. na 20 lat, w wyniku hinduskiego powstania, władzę w Bengalu przejął Radża Ganeśa(inne języki). W XVI w. generał Islam Khan(inne języki) podbił Bengal i włączył go do państwa Wielkich Mogołów. Administracja imperium zezwalała na semi-niepodległość Bengalu pod rządami nababów z Murshidabadu, którzy akceptowali władzę Mogołów w Delhi. W czasie rządów Wielkich Mogołów w Bengalu powstało kilka niepodległych hinduskich państewek, m.in. w okolicy Dźoszohor i Bardhaman. W północnym Bengalu w XVI i XVII w. rosła we wpływy dynastia Koch(inne języki), która zachowała swe znaczenie aż do czasu brytyjskiej epoki kolonialnej^[24][25].

W XV w. nieliczni europejscy kupcy docierali do Bengalu. W 1757 r. Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska w bitwie pod Palasi pokonała Siraj ud-Daulah(inne języki), ostatniego niezależnego Nawab Bengalu(inne języki). Po bitwie pod Buxarem w 1764 r., rok później Kompania uzyskała od cesarza Mogołów administrację i dochody z prowincji (subah(inne języki)) Bengalu^[26]. Prezydencja Bengalu(inne języki) została ustanowiona w 1765 r. Z czasem włączono do niej wszystkie kontrolowane przez Brytyjczyków terytoria na północ od Centralnych Prowincji(inne języki) (obecnie Madhya Pradesh), od ujścia Gangesu i Brahmaputry po Himalaje i Pendżab. Z powodu polityki podatkowej Kompanii w 1770 r. wielki głód w Bengalu(inne języki) pochłonął miliony istnień ludzkich^[27]. Kalkuta, będąca centralą Kompanii w Indiach, w 1773 r. została stolicą brytyjskich terytoriów w Indiach^[28]. Nieudane powstanie sipajów skierowane przeciwko Kompanii Wschodnioindyjskiej rozpoczęło się w 1857 r. w pobliżu Kalkuty i doprowadziło do przejęcia władzy w Indiach przez Koronę Brytyjską^[29], w imieniu której rządzili Wicekrólowie Indii.

Renesans bengalski oraz ruchy reform społeczno-kulturalnych Brahmo Samadź znacząco wpłynęły na kulturalne i gospodarcze życie Bengalczyków^[30]. Wielki głód w Bengalu z roku 1943(inne języki) pochłonął w trakcie II wojny światowej ok. 3 milionów ofiar^[31]. Bengalczycy odgrywali jedną z głównych ról w indyjskim ruchu niepodległościowym(inne języki), w którym dominowały grupy rewolucyjne, takie jak Anushilan Samiti(inne języki) i Jugantar(inne języki). Zbrojne wystąpienia przeciwko brytyjskiej władzy osiągnęły punk kulminacyjny na wieść o Subhas Czandra Bose prowadzącym Indyjską Armię Narodową przeciwko Brytyjczykom.

W 1947 r., z uzyskaniem przez Indie niepodległości, Bengal został podzielony według kryterium religijnego. Zachodnia część została przy Indiach (została nazwana Bengalem Zachodnim), natomiast jego wschodnia część, jako prowincja Bengal Wschodni, weszła w skład Pakistanu (w 1956 r. została przemianowana na Pakistan Wschodni). W 1971 r. wschodni Bengal uzyskał niepodległość jako Bangladesz^[32]. W 1950 r. do Bengalu Zachodniego włączono Księstwo Cooch Behar^[33]. W 1955 r. dawna francuska enklawa Chandernagore, która po 1950 r. przeszła pod kontrolę indyjską, została włączona do Zachodniego Bengalu. Później również włączono fragmenty stanu Bihar. Po podziale Bengalu w 1947 r. zarówno jego wschodnia, jak i zachodnia część doświadczyła znacznych migracji ludności. Przesiedlenia uchodźców i związane z nimi kwestie długo odgrywały istotną rolę w polityce i kondycji społeczno-ekonomicznej obu części Bengalu^[33][34]. W latach 70. i 80. poważne niedobory prądu, strajki i działania ruchu Naksalitów uszkodziły znaczną część infrastruktury państwa i spowodowały okres gospodarczej stagnacji. Wojna o niepodległość Bangladeszu z 1971 r. spowodowała napływ dużej ilości uchodźców i trudności w zapewnieniu im godnych warunków^[35]. W 1974 r. epidemia ospy spowodowała śmierć tysięcy osób. Polityka Zachodniego Bengalu uległa zasadniczej zmianie w 1977 r. gdy lewicowy ruch kierowany przez Komunistyczną Partie Indii (Marksistowską) pokonał w wyborach Indyjski Kongres Narodowy i przejął władzę w stanie na następne trzy dekady^[36].

Wprowadzona przez rząd centralny w połowie lat 90. liberalizacja gospodarcza spowodowała pojawienie się w Bengalu Zachodnim firm z branży technologii informatycznych i usług opartych na IT, a przez to ożywienie gospodarcze. Od połowy lat 2000. maoistowscy aktywiści zwiększyli aktywność w niektórych częściach stanu i przeprowadzali niewielkie ataki terrorystyczne^[37][38]. W kilku miejscach po kontrowersyjnym nabyciu gruntów przemysłowych wybuchły starcia z lokalnymi siłami porządkowymi^[39][40]. Problemy te doprowadziły w 2011 r. do porażki rządzącego Frontu Lewicy w wyborach do władz stanowych^[41].

Stan Bengal Zachodni dzieli się na 23 dystrykty (okręgi)^[42]:

Według spisu statystycznego z 2011 r. populacja stanu liczyła 91 176 115 mieszkańców, 46 809 027 mężczyzn i 44 467 088 kobiet. Na 1000 mężczyzn przypada 950 kobiet (dysproporcja się zmniejszyła w porównaniu z 2001 r., kiedy przypadały tylko 934 kobiety). W przeciągu 10 lat ilość ludności zwiększyła się o 13.84% (w 2001 r. populacja wynosiła 80 176 197 osób). W 2011 r. gęstość zaludnienia wynosiła 1028 osób/km². Szacuje się, że w 2017 r. populacja wynosi 97 757 000 osób.

Współczynnik analfabetyzmu w 2011 r. wynosił 23,74% społeczności stanu, 18,31% mężczyzn i 29,46% kobiet. Nieznacznie spadł w stosunku do 2001 r, kiedy wynosił 31,36%. 68.13% populacji mieszka na obszarach wiejskich, zaś 31.87% mieszka w obszarach zurbanizowanych^[43].

Według spisu powszechnego z 2011 r. większość, bo 70,54% ludności, wyznaje hinduizm. Na drugim miejscu jest Islam, wyznawany przez 27,01% ludności. Kolejne grupy wyznaniowe to: chrześcijanie – 0,72%, buddyści – 0,31%, wyznawcy dźinizmu – 0,07% i sikhowie – 0,07%^[43].

• Kunal Chakrabarti, Shubhra Chakrabarti: Historical Dictionary of the Bengalis. Scarecrow Press, 2013. ISBN 978-0-8108-8024-5. [dostęp 2017-12-21]. (ang.).