Ziemiaństwo polskie

Ziemiaństwo polskie. Poema w 4 pieśniach – poemat opisowy Kajetana Koźmiana, pisany w latach 1802–1830.

Publikowany był we fragmentach w prasie. W 1830 ukazały się pieśni I–III, wydanie kolejnych zostało przerwane przez wybuch powstania listopadowego. Całość w zmienionej wersji ukazała się w 1839.

Poemat nawiązuje do utworów antycznych przedstawiających pracę człowieka na roli, piękno natury, uroki życia na wsi, a także przekazujących wiedzę przydatną przy pracy na roli (Prace i dni Hezjoda, Georgiki Wergiliusza). Praca, będąca fundamentem życia, wykonywana jest w harmonii z odwiecznym rytmem natury. Oprócz tego poemat, pisany po rozbiorach Polski, miał przywracać poczucie sensu istnienia, przekazywać podstawowe wartości kultury polskiej. Ziemiański dwór został wyidealizowany jako miejsce, w którym przechowywane są normy etyczne i tradycje narodowe.

Utwór Koźmiana nie zdobył jednak uznania. Doceniano walory formalne i realizację założeń klasycyzmu. Jednak utwór nie współgrał z dramatycznym położeniem Polaków i dążeniem do wyzwolenia. Adam Mickiewicz w Dziadach części III określił go jako „tysiąc wierszy o sadzeniu grochu”.

• Teresa Kostkiewiczowa: Oświecenie. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo / obraz terytoria; Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007, s. 225. ISBN 978-83-7420-092-9.
• Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Wyd. VIII - 3 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 188-196, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13848-6.

• Ziemiaństwo polskie: poema w cztérech pieśniach
• K. Koźmian, Ziemiaństwo polskie. Poema w cztérech pieśniach, Wrocław 1839. Reprodukcja cyfrowa w serwisie Polona.pl
• "Ziemiaństwo polskie" Kajetana. Koźmiana jako poemat dydaktyczny