Zaraza drobnokwiatowa

Zaraza drobnokwiatowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	zarazowate
Rodzaj	zaraza
Gatunek	zaraza drobnokwiatowa
	Nazwa systematyczna
	Orobanche minor Sm.; Engl. bot. 6: t. 422. 1797
Synonimy
	Orobanche barbata var. crithmi-maritimi (F.W.Schultz) Fiori; Orobanche crithmi Bertol.; Orobanche crithmi-maritimi F.W.Schultz; Orobanche maritima Pugsley; Orobanche minor var. crithmi-maritimi (F.W.Schultz) Bég.;
	Orobanche barbata var. crithmi-maritimi (F.W.Schultz) Fiori; Orobanche crithmi Bertol.; Orobanche crithmi-maritimi F.W.Schultz; Orobanche maritima Pugsley; Orobanche minor var. crithmi-maritimi (F.W.Schultz) Bég.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zaraza drobnokwiatowa^[4] (Orobanche minor Sm.) – gatunek byliny z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). We florze Polski gatunek obecnie (2012 r.) klasyfikowany jest jako kenofit, wcześniej uważany był za gatunek rodzimy^[5].

Zasięg występowania

Występuje w Afryce Północnej, na Maderze, Wyspach Kanaryjskich, Europie Południowej i Środkowej oraz w Azji Zachodniej i na Kaukazie. Zawleczona została na Azory oraz do Ameryki Południowej (Kostaryka, Kolumbia, Chile)^[6]. W Polsce występuje wyłącznie na południu, przede wszystkim w Karpatach. Obecnie występuje tylko na pojedynczych stanowiskach na Pogórzu Cieszyńskim, Strzyżowskim, Rożnowskim, w Beskidzie Małym, Kotlinie Sądeckiej, Beskidzie Niskim^[7].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, pojedyncza, gruba i mięsista o wysokości 10–50 cm^[8].

Liście: Bezzieleniowe, w postaci łusek wyrastających skrętolegle na łodydze. W jej dolnej części są liczne i jajowate, w górnej nieliczne, podługowate i zaostrzone^[9].

Kwiaty: Grzbieciste, siedzące. Kielich złożony z dwóch łatek. Korona ma długość 10–17 mm, jest biaława lub żółtawa i fioletowo żyłkowana. Jej rurka jest długości kielicha, lub nieco krótsza. Szczyt górnej wargi jest wyprostowany. Znamiona słupka ciemne, nitki pręcików słabo owłosione i wyrastające około 2–3 mm wyżej niż nasada korony^[8]. Gardziel korony jest dość wąska, a łatki górnej wargi zwrócone są do przodu^[9].

Owoc: Elipsoidalna i wydłużona torebka^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina lub roślina dwuletnia, geofit, roślina pasożytnicza (pasożyt całkowity). W krajach o długim sezonie wegetacyjnym może jednak zdążyć wydać nasiona w ciągu jednego roku, może więc być również rośliną jednoroczną. Kwitnie od połowy maja do początku września. Jest owadopylna, kwiaty najczęściej zapylane są przez trzmiele i pszczoły. Według niektórych źródeł jest również samopylna. Nasiona bardzo drobne, rozsiewane przez wiatr. Jedna roślina wytwarza ich od kilkuset do kilku tysięcy. Charakteryzują się dużą żywotnością (powyżej 10 lat)^[7].

Fitosocjologia: Występuje w uprawach koniczyny oraz na suchych łąkach i w zaroślach. Pasożytuje na roślinach należących do różnych rodzin, m.in. astrowatych, bobowatych^[10]. Najczęściej pasożytuje na różnych gatunkach koniczyny. Liczebność populacji na danym stanowisku jest bardzo zmienna w poszczególnych latach. Np. na Grojcu obserwowano przez kilka lat populację licząca około 30 pędów, zaś w 2002 pojawiło się około 200 pędów. W 1995 na polu koniczyny w Czchowie na powierzchni kilkudziesięciu metrów kwadratowych pojawiło się kilkaset osobników^[7].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 38^[8].

Zagrożenia i ochrona

Roślina była objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową w latach 2012-2014. Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[11] w grupie gatunków rzadkich, potencjalnie zagrożonych (kategoria zagrożenia R). Ochrona gatunku jest trudna, gdyż pojawia się on w danym siedlisku przypadkowo i po jakimś czasie zanika^[7].

Znaczenie

W niektórych krajach, szczególnie tam, gdzie występuje jako gatunek zawleczony (np. w USA), staje się gatunkiem inwazyjnym. Obserwuje się masowe pojawy tego gatunku w uprawach roślin rolniczych, szczególnie na plantacjach koniczyny, rzepaku, słonecznika, tytoniu, bobu, pomidora. Jest tutaj chwastem powodującym duże straty w plonach^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List Orobanche minor. [dostęp 2011-03-30].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[tpl-3] The Plant List Orobanche minor. [dostęp 2011-03-30].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[Obce2012-5] B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.

[grin-6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[K-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[klucz-8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[Szafer-9] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[C-10] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[11] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]