Zębina

Zębina, dentyna (łac. dentinum) – tkanka leżąca pod szkliwem w obrębie korony zęba i pod cementem w obrębie szyjki i korzenia zęba. Zbudowana jest w ok. 70% z części nieorganicznej w postaci kryształów dwuhydroksyapatytu, w ok. 20% z materii organicznej w postaci kolagen (typu I), mukopolisacharydy, glikozaminoglikany, proteoglikany i fosfoproteiny oraz małe ilości cytrynianu, siarczanu chondroityny, nierozpuszczalnych białek i lipidów; pozostałe 10% stanowi woda^[1]. Zębina jest wytworem odontoblastów, które należą do miazgi zęba i tworzą na jej obwodzie zbitą jednokomórkową warstwę.

Rodzaje zębiny

Uwaga: Podział zębiny wykazuje znaczne różnice ze względu na fizjologię i strukturę zębiny. Niektóre z poniżej wymienionych należą zarówno do grupy drugorzędowej jak i trzeciorzędowej (zębina reakcyjna)

zębina pierwszorzędowa (pierwotna) – powstaje podczas tworzenia zęba. Występuje w dojrzałym zębie oraz jest słabo zmineralizowana
zębina drugorzędowa (wtórna) - zębina odkładana po całkowitym ukształtowaniu zęba.
- drugorzędowa fizjologiczna - Powstająca bez bodźca patologicznego, w wyniku naturalnej funkcji odontoblastów. Jest ona oddzielona od zębiny pierwotnej liną demarkacyjną (ciemnozabarwioną liną ). Odkłada się nierównomiernie na wszystkich ścianach jamy zęba. W odróżnieniu od zębiny pierwotnej odznacza się mniejszą liczbą kanalików odontoblastów, których przebieg jest kręty. Odpowiada m.in. za zmniejszenie rozmiaru jamy zęba wraz z wiekiem.
- zębina trzeciorzędowa reakcyjna (wtórna patologiczna) – powstaje jako reakcja obronna na patologiczne bodźce zewnętrzne (bakterie, czynniki mechaniczne i chemiczne) - jest mniej regularna niż wtórna fizjologiczna. Może powstawać w wyniku zaplanowanego leczenia stomatologicznego w zabiegu pokrycia pośredniego.
zębina trzeciorzędowa reparacyjna (sklerotyczna, mostek zębinowy) - w przeciwieństwie do wyżej wymienionych jest wytwarzana przez zróżnicowane komórki odontoblastopodobne. Występuje w przypadku odsłonięcia miazgi zęba (podczas urazu, odsłonięcia przypadkowego klinicznego - łac. denundatio pulpae accidentalis, zranienia miazgi) i w wyniku działania preparatów leczniczych o właściwościach alkalicznych (MTA, Biodentine). Proces jej tworzenie jest poprzedzony tymczasową martwicą miazgi, której liza i przebudowa jest punktem wyjściowym dla wytworzenia "mostku zębinowego". Jest ona zmineralizowaną amorficzną tkanką mającą za cel ochronę miazgi. Jest ona sperforowana przez wtręty komórkowe i tunele, przez co nie zapewnia szczelności jamie zęba. ^[2]

Funkcje zębiny

ochrania miazgę zęba przed wpływem szkodliwych czynników
jest bardzo wrażliwa na bodźce; na zmianę temperatury reaguje bólem
z czasem reakcja na bodźce zmniejsza się, bo kanaliki ulegają zobliterowaniu (zamknięciu)
bierze udział w metabolizmie szkliwa i cementu

Parametry fizykomechaniczne

Odporność zębiny na zgniatanie wynosi 200-400 MPa^[3], twardość wg Knoopa – 68 kg/mm²^[3] a w skali Mohsa – ok. 2. Wytrzymałość na rozciąganie jest równa 98 MPa^[3], moduł elastyczności – 15-20 GPa^[3], granica plastyczności – 165 MPa^[3]. Przewodność cieplna zębiny wynosi 0,8859 W/m×K^[3].

Przypisy

↑ Julius Parreidt, Louis Ottofy, Greene Vardiman Black: A compendium of dentistry for the use of students and practitioners. Uniwersytet Michigan: W.T. Keener, 1889, s. 69-70. ISBN 11-201-1310-5.
↑ Prof. dr hab. n. med. ZbigniewP.Z. Jańczuk Prof. dr hab. n. med. ZbigniewP.Z., Prof. dr hab. n. med. UrszulaP.U. Kaczmarek Prof. dr hab. n. med. UrszulaP.U., Prof. dr hab. n. med. MariuszP.M. Lipski Prof. dr hab. n. med. MariuszP.M., Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys Kliniczny, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014, ISBN 978-83-200-4842-1 [dostęp 2023-05-17] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Leszek Ilewicz: Materiały do wypełnień we współczesnej dentystyce odtwórczej. Bielsko-Biała: α-medica press, 2003, s. 102-104. ISBN 83-88778-38-2.

Bibliografia

Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Kazimierz Krysiak, Krzysztof Świeżyński: Anatomia zwierząt. T. 2. Warszawa: PWN, 2008. ISBN 978-83-01-13544-7.
Jańczuk P.Z., Kaczmarek P.U., Lipski P.M., Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys Kliniczny, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014, ISBN 978-83-200-4842-1 (pol.).

[compendium1889-1] Julius Parreidt, Louis Ottofy, Greene Vardiman Black: A compendium of dentistry for the use of students and practitioners. Uniwersytet Michigan: W.T. Keener, 1889, s. 69-70. ISBN 11-201-1310-5.

[2] Prof. dr hab. n. med. ZbigniewP.Z. Jańczuk Prof. dr hab. n. med. ZbigniewP.Z., Prof. dr hab. n. med. UrszulaP.U. Kaczmarek Prof. dr hab. n. med. UrszulaP.U., Prof. dr hab. n. med. MariuszP.M. Lipski Prof. dr hab. n. med. MariuszP.M., Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys Kliniczny, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014, ISBN 978-83-200-4842-1 [dostęp 2023-05-17] (pol.).

[Ilewicz2003-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Leszek Ilewicz: Materiały do wypełnień we współczesnej dentystyce odtwórczej. Bielsko-Biała: α-medica press, 2003, s. 102-104. ISBN 83-88778-38-2.

[1]

[2]

[3]