Teodor Józef Lubomirski

Ten artykuł dotyczy wojewody krakowskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Teodor Lubomirski

Teodor Józef Konstanty
Szreniawa bez Krzyża
Rodzina	Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża
Data urodzenia	1683
Data i miejsce śmierci	6 lutego 1745 Ujazdów
Ojciec	Stanisław Herakliusz Lubomirski
Matka	Elżbieta Denhoff
Żona	Elżbietą z Culler-Cumingów
Dzieci	Kasper Lubomirski Anna
Odznaczenia

Teodor Józef Konstanty Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża, książę (ur. 1683 – zm. 6 lutego 1745 w Ujazdowie) – wojewoda krakowski, marszałek sejmów 1729 i 1730, marszałek polny Arcyksięstwa Austriackiego, od 1734 kawaler orderu Złotego Runa i od 1730 Orła Białego.

Był synem Stanisława Herakliusza, bratem przyrodnim Elżbiety Heleny Sieniawskiej, ojcem Kaspra generała lejtnanta wojsk rosyjskich.

W 1700 otrzymał od ojca bogate starostwo spiskie. Zaraz potem zrabował je i z metresą swego ojca uciekł za granicę. Wrócił prawdopodobnie już po śmierci ojca w 1702. Został dziedzicem Czerniakowa i Ujazdowa pod Warszawą, po samobójczej śmierci brata Franciszka dostał w 1721 rozlegle dobra łańcuckie, a drogą kupna stopniowo nabył duży kompleks dóbr w Rzeszowskiem, był właścicielem Połonnego.

Wziął udział w wojnie północnej przeciwko Augustowi II. W 1711 uzyskał przebaczenie Augusta II i zwrot starostwa spiskiego. Przez lat niemal dwadzieścia nie brał żadnego udziału w życiu publicznym. W 1721 odbił kupcowi krakowskiemu Janowi Kristiczowi urodziwą żonę Elżbietę ze szkockiej rodziny de Culler-Cuming i zamieszkał z nią oficjalnie. W pierwszej połowie 1724 r. poślubił swą konkubinę. Ożenek z mieszczką oburzył rodziny magnackie, które przestały u niego bywać.

Poseł sejm z województwa krakowskiego w 1729^[1] i 1730 roku^[2]. Od 1732 roku był wojewodą krakowskim. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 27 kwietnia 1733 roku na sejmie konwokacyjnym^[3]. Był elektorem Augusta III Sasa w 1733 roku^[4], podpisał jego pacta conventa^[5]. W 1735 roku podpisał uchwałę Rady Generalnej konfederacji warszawskiej^[6]. W 1736 roku został wyznaczony senatorem rezydentem^[7].

4 grudnia 1736 został mianowany na stopień marszałka polnego^[8]. W tym samym roku został szefem Pułku Kirasjerów, późniejszego Czeskiego Pułku Dragonów Nr 2^[9].

Wiele przebywał w Wiedniu i Austrii, gdzie w 1740 nabył dobra ziemskie. Na sejmie pacyfikacyjnym 1736 storpedował projekt nowych podatków, udaremnił skutecznie próbę reformy państwa. 10 lipca 1737 roku podpisał we Wschowie konkordat ze Stolicą Apostolską^[10]. Posłował jeszcze na sejm w 1740 ostro krytykując pomysły powiększenia armii.

U schyłku życia popadł w dewocję, czego wyrazem było wzniesienie przy kościele ujazdowskim kalwarii złożonej z 33 kaplic, zbudowanie kościoła w Boguchwale, kościoła i klasztoru dominikanów w Łańcucie. Lubomirski wspierał także Collegium Nobilium. Schorowany na podagrę, zmarł w Ujazdowie. Został pochowany w kościele św. Antoniego Padewskiego na Czerniakowie^[11]. Po uregulowaniu spraw majątkowych żona Teodora Elżbieta przeprowadziła się w 1748 do Wiednia za córką Anną (zm. 1771), która wyszła za mąż za magnata węgierskiego Mikołaja Esterházyego. Elżbieta zmarła w Wiedniu w 1776.

• Militär-Schematismus des österreichischen Kaiserthums. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1846. (niem.).
• Antonio Schmidt-Brentano: Kaiserliche und k.k. Generale (1618-1815). Wiedeń: Austriackie Archiwum Państwowe, 2006.
• W. Szczygielski, Lubomirski Teodor herbu Szreniawa (1683–1745) w Polski Słownik Biograficzny, Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1973, tom XVIII/1, zeszyt 76, s. 60-63.wersja elektroniczna