Torwar (osiedle)
52°13′30″N 21°02′22″E/52,225000 21,039444| osiedle Warszawy | |
 Widok z powietrza, od zachodu. Na pierwszym planie trzy wysokie budynki, tzw. „Iksy” z widocznym charakterystycznym zarysem planu budynków w kształcie litery X. W tle zachodnia, starsza część osiedla | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Powierzchnia |
0,056 km² |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°13′30″N 21°02′22″E/52,225000 21,039444
| |
Torwar – osiedle mieszkaniowe w dzielnicy Śródmieście w Warszawie.
Położenie i charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Osiedle Torwar położone jest w stołecznym Śródmieściu, na obszarze Miejskiego Systemu Informacji Solec[1][2][3]. Jest usytuowane między ulicami: Solec, Górnośląską, Czerniakowską, Cecylii Śniegockiej, Koźmińską i Fabryczną[4][5][6][7]. Jego nazwa wywodzi się od wybudowanego w pobliżu w latach 1953–1957 pierwszego krytego lodowiska w Warszawie[4]. Budowa Wisłostrady[8], Trasy Łazienkowskiej[8] i osiedla na terenie, na którym zabudowa została w większości zniszczona podczas walk w czasie powstania warszawskiego[9][10] we wrześniu 1944 roku[11], spowodowały przerwanie ciągu ulicy Czerniakowskiej, która od tego czasu składa się z dwóch niepołączonych części[4].
Wstępny projekt architektoniczny tego rejonu miasta powstał przed 1962 rokiem przy okazji planowania powojennej zabudowy Powiśla[12]. Proces tworzenia projektu obejmował lata 1962–1965[9]. Torwar został zbudowany w dwóch etapach[5][4]. Część zachodnia powstała w latach 1964–1968 według projektu Zofii i Oskara Hansenów, przy współpracy Bohdana Ufnalewskiego (projekt koncepcji)[9] i Jerzego Dowgiałło (konstrukcja)[7]. Część wschodnia, składająca się z trzech 16-kondygnacyjnych budynków („Iksów”), została zaprojektowana przez Jana Zdanowicza, a wzniesiono ją w okresie 1971–1973[9].
Inwestorem osiedla była Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa „Energetyka”[9]. Od 1979, zarządzała nim Śródmiejska Spółdzielnia Mieszkaniowa, a od 1989 roku − Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa „Torwar”[13].
Powierzchnia osiedla wynosi 5,6 hektara[9]. W jego skład wchodzi: dziewięć budynków mieszkalnych o jedenastu kondygnacjach, dwa o pięciu kondygnacjach[7], wybudowane w technologii monolitycznej[5], oraz trzy szesnastokondygnacyjne wysokościowce[14]. Adresy budynków to: ul. Fabryczna 2, 4, 4A, 8, 14, ul. Górnośląska 1, 2, 3, 4, 9/11, 17/19 i ul. Czerniakowska 201, 201A i 203A[6]. Łącznie budynki mieszczą 1219 mieszkań przeznaczonych dla ok. 3800 osób[5]. Powstanie pierwszej części osiedla przypadło na okres obowiązywania najniższych norm dotyczących wielkości mieszkań, w związku z tym mieszkania M-4 mają 44 m²[4]. Kuchnie są zwykle ciemne[4]. Zaplanowano także powstanie żłobka i przedszkola, jak również 32 garaży i średnio ok. 70 miejsc parkingowych na 1000 mieszkańców oraz urządzenie terenów zielonych[7].
Jednym z częściowo[10] zachowanych po II wojnie światowej obiektów na terenie przyszłego osiedla była fabryka, w której montowano samochody Citroëna[15][4]. Jej relikty w postaci hali rozebrano w 1999 roku[15]. Na jej miejscu Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa „Torwar” wybudowała budynek mieszkalny z usługami pod adresem ul. Górnośląska 4A[13][15]. Po 1989 roku zabudowa została uzupełniona m.in. o budynki przy ul. Górnośląskiej 5/7B[16] i ul. Górnośląskiej 13/15[17].
„Iksy”
[edytuj | edytuj kod]W miejscu trzech szesnastokondygnacyjnych budynków autorstwa Zdanowicza pierwotnie planowano powstanie dwóch wyższych, dwudziestoczterokondygnacyjnych z kawiarnią na najwyższym piętrze[9][14]. Miały one wystawać ponad linię skarpy widzianą z Saskiej Kępy[9] i miały stanowić przeciwwagę widokową dla Pałacu Kultury i Nauki[14]. Zdecydowano się jednak na niższą wysokość z powodów technicznych[9]. Łączna liczba kondygnacji i pięter nie zmieniła się[4]. Budynki zaprojektowano w ten sposób, że ich dłuższe boki zostały nieznacznie cofnięte do środka tworząc zarys planów bloków w kształcie litery X[18]. Stąd też ich popularna nazwa – „Iksy”[18].
Budynki mają lokale usługowe w parterze[4]. Ich cechą charakterystyczną są także spiczaste balkony tworzące poprzesuwane względem siebie pasy[18]. Zdanowicz powtórzył w ten sposób architekturę zaprojektowanego przez siebie budynku, który powstał dziesięć lat wcześniej przy ulicy Grójeckiej 19/25[18][19].
„Iksy” według „Encyklopedii Warszawy” (1994) to „jeden z piękniejszych fragmentów panoramy południowej Warszawy”[5]. Lech Chmielewski w „Przewodniku warszawskim…” (1987) stwierdził, że budynki należą do najładniejszych w Warszawie i tworzą kompozycję wizualną z węzłem Trasy Łazienkowskiej tzw. kokardką[4]. Natomiast historyczka architektury Anna Cymer (2019) wskazała, że budynki mają oryginalną formę[18]. Ich wizerunek wraz z fragmentem węzła drogowego został uwieczniony na znaczku pocztowym[4].
W sierpniu 2016 roku „Iksy”, znajdujące się przy ul. Górnośląskiej 1 (ID: SRO34186), ul. Górnośląskiej 3 (SRO34187) i ul. Fabrycznej 2 (SRO34188), zostały wpisane do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy[19]. W kwietniu 2017 znalazł się w niej cały układ urbanistyczny wschodniej części osiedla (SRO34387)[19].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]
|
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dzielnica Śródmieście − Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [online] [dostęp 2023-01-22].
- ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 205. OCLC 831027217.
- ↑ Rada miasta stołecznego Warszawy, Uchwała nr XXV/697/2020 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 16 stycznia 2020 r. w sprawie zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, 30 stycznia 2020, s. 50.
- ↑ a b c d e f g h i j k Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 20. ISBN 83-85028-56-0.
- ↑ a b c d e Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 890, ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2023-02-05].
- ↑ a b c d Krystyna Krzyżakowa, Nowe domy nowego Powiśla. „Torwar”, „Stolica” (14–15 (800–801)), Warszawa, 7 kwietnia 1964, s. 7, ISSN 0039-1689.
- ↑ a b Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 2 Canaletta–Długosza. Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 149. ISBN 83-9066291-4.
- ↑ a b c d e f g h i Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1965–1989. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 67. ISBN 83-908950-7-2.
- ↑ a b Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 4. Gagarina–Humańska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1997, s. 54. ISBN 83-909794-5-4.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 2 Canaletta–Długosza. Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1995, s. 148. ISBN 83-9066291-4.
- ↑ Jan Gajda, Sylwester Werbliński, Powiśle nie może czekać dłużej; Co i kiedy na Powiślu; Konieczność rozszerzenia śródmieścia, „Stolica” (17 (803) dodatek), Warszawa, 28 kwietnia 1963, s. 1–2, ISSN 0039-1689.
- ↑ a b Jan Kucel, SBM „TORWAR” – kopa lat!, „Mieszkańcy Śródmieścia. Dodatek specjalny z okazji 60-lecia spółdzielni. Torwar. Spółdzielnia budowlano-mieszkaniowa” ((7) 5/2018), I, II [dostęp 2023-02-05].
- ↑ a b c Małgorzata Omilanowska, Katarzyna Uchowicz, POW. Ilustrowany atlas architektury Powiśla, Magdalena Piwowar (red.), wyd. drugie poprawione, Warszawa: Fundacja Centrum Architektury, 2020, s. 79, ISBN 978-83-957282-6-6.
- ↑ a b c Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1989–2001. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2002, s. 80. ISBN 83-908950-5-6.
- ↑ Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa "TORWAR", SBM Torwar - Inwestycje zrealizowane [online] [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa "TORWAR", Informacja dotycząca realizowanej inwestycji przy ul. Górnośląskiej 13/15 w Warszawie [online] [dostęp 2023-02-08].
- ↑ a b c d e Anna Cymer, Architektura w Polsce 1945–1989, wyd. II poprawione, Warszawa: Fundacja Centrum Architektury, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2019, s. 189, ISBN 978-83-949185-9-0.
- ↑ a b c Gminna ewidencja zabytków m.st. Warszawy [online] [dostęp 2023-02-04].
