Wielona
55°04′50″N 23°16′10″E/55,080556 23,269444
 Widok miasteczka | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Okręg | |||
| Rejon | |||
| Gmina | |||
| Populacja (2001) • liczba ludności |
| ||
| Kod pocztowy |
LT-74054 | ||
Położenie na mapie Litwy  | |||
| 55°04′50″N 23°16′10″E/55,080556 23,269444
| |||
Wielona (lit. Veliuona) – miasteczko na Litwie, położone nad Niemnem, w rejonie jurborskim.
W źródłach historycznych po raz pierwszy wymieniona w 1291 w Chronicon terrae Prussiae Piotra z Dusburga. Na jednym z pobliskich pagórków pochowany został wielki książę litewski Giedymin. Zakon krzyżacki zbudował tutaj fortecę ryglującą środkowy bieg Niemna. W 1412 Witold zbudował w Wielonie zamek, a w 1421 erygował parafię katolicką – kościół jest jednym z najstarszych na Litwie, został rozbudowany w latach 1636–1644 przez Albrychta Stanisława Radziwiłła.
Prawo magdeburskie nadał miastu król Polski Aleksander Jagiellończyk. Wielona była stolicą jednego z traktów Księstwa Żmudzkiego.
Dobra wielońskie od XV w. należały do królewskich dóbr stołowych i były dzierżawione przez przedstawicieli możnych rodów litewskich.
Na Sejmie w latach 1772–1775 królewszczyznę zamieniono na dobra prywatne i przekazane na własność polskiego księcia Józefa Poniatowskiego. W XIX w. właścicielami byli Zalewscy, a tuż przed I wojną światową kupił P. Wakselis.
W okresie międzywojennym we dworze była szkoła podstawowa, a po II wojnie światowej szkoła średnia. W latach 1920–1922 jej uczniem był Petras Cvirka – litewski pisarz. Obecnie we dworze jest muzeum krajoznawcze.
W Wielonie urodził się w 1852 Władysław Michał Zaleski – polski duchowny rzymskokatolicki, patriarcha Antiochii, dyplomata w służbie Stolicy Apostolskiej, podróżnik i przyrodnik, botanik.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Opis Wielony (lit.)
- Wielona, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 359.