Rudawka malajska
Pteropus vampyrus[1] | |||||
(Linnaeus, 1758)[2] | |||||
Systematyka | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Typ | |||||
Podtyp | |||||
Gromada | |||||
Podgromada | |||||
Infragromada | |||||
Rząd | |||||
Podrząd | |||||
Nadrodzina | |||||
Rodzina | |||||
Podrodzina | |||||
Plemię | |||||
Rodzaj | |||||
Gatunek |
rudawka malajska | ||||
| |||||
Podgatunki[20][21] | |||||
| |||||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[22] | |||||
Zasięg występowania | |||||
Rudawka malajska[23], kalong[24], pies latający[24] (Pteropus vampyrus) – gatunek ssaka z podrodziny Pteropodinae w obrębie rodziny rudawkowatych (Pteropodidae). Występuje w południowo–wschodniej Azji w Archipelagu Sundajskim, w Brunei, w Kambodży, na Filipinach, w Tajlandii[22][20][25].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Vespertilio vampyrus[2]. Holotyp pochodził z Jawy, w Indonezji[20][26].
Pteropus vampyrus należy do grupy gatunkowej vampyrus[27]. Pteropus intermedius wyodrębniany przez niektóra źródła do rangi gatunku[28][29] jest uważany za konspecyficzny z P. vampyrus, ale wymaga pełnego przeglądu taksonomicznego[27]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają sześć podgatunków[27][c]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
Podgatunek | Oryginalna nazwa | Autor i rok opisu | Miejsce typowe |
---|---|---|---|
P. v. edulis | Pteropus edulis | É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1810 | Timor.[30]. |
P. v. lanensis | Pteropus lanensis | Mearns, 1905 | Pantar, niedaleko jeziora Lanao, na wysokości 1907 ft (581 m), w prowincji Lanao del Sur, w Mindanao, w Filipinach[31]. |
P. v. natunae | Pteropus vampyrus natunae | K. Andersen, 1908 | Panjang, północne Wyspy Natuna[32]. |
P. v. pluton | Pteropus pluton | Temminck, 1853 | Bali, Indonezja[33]. |
P. v. sumatrensis | Pteropus sumatrensis | Ludeking, 1862 | Sumatra, Indonezja[34]. |
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Pteropus: gr. πτερόπους pteropous „skrzydłostopy”, od πτερον pteron „skrzydło”; πους pous, ποδος podos „stopa”[35].
- vampyrus: fr. vampire „wampir”[36].
- edulis: łac. edulis „jadalny”[37].
- lanensis: jezioro Lanao, Mindanao, Filipiny.
- pluton: w mitologii rzymskiej Pluton to władca podziemi (tj. czarny, styksowy)[38].
- sumatrensis: Sumatra, Indonezja[39].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rudawka malajska występuje w południowo-wschodniej Azji zamieszkując w zależności od podgatunku[27]:
- P. vampyrus vampyrus – Jawa.
- P. vampyrus edulis – Timor, Małe Wyspy Sundajskie.
- P. vampyrus lanensis – Filipiny.
- P. vampyrus natunae – Borneo i Wyspy Natuna.
- P. vampyrus pluton – zachodnie Małe Wyspy Sundajskie.
- P. vampyrus sumatrensis – południowa kontynentalna część południowo-wschodniej Azji i półwysep Tajsko-Malajski, Sumatra, Kepulauan Lingga, Bangka i południowe Wyspy Mentawai (Sipora, Północna Pagai i Południowa Pagai).
Zapis z Shaanxi w Chińskiej Republice Ludowej jest prawdopodobnie obcym osobnikiem[27].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 225–290 mm, ogona brak, długość ucha 35–45 mm, długość tylnej stopy 52–68 mm, długość przedramienia 175–230 mm[40]; rozpiętość skrzydeł 1320-1500 mm[21]; masa ciała 07–1,4 kg[40]. Grzbiet w kolorze czarnobrązowym i szarobrązowym, brzuch rudy[21]. Głowa i szyja koloru żółtordzawego[24]. Duża, solidna czaszka z 34 zębami. Wzór zębowy: [41]. Błona lotna koloru brunatnoczarnego[24].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Nocny tryb życia, potrzebuje dużych przestrzeni[25]. Żyje w tropikalnych lasach i nad obszarami bagiennymi w dużych koloniach liczących niekiedy tysiące osobników[25]. O świcie powraca w miejsce swojego odpoczynku i dzień przesypia wisząc na drzewach[24]. W poszukiwaniu pokarmu potrafi przelecieć ponad 50 km[25]. Żeruje w nocy, odżywia się kwiatami, nektarem i owocami np. bananów lub mango[25]. Odpoczywają wisząc na gałęzi głową w dół, ze skrzydłami owiniętymi wokół ciała[25]. Długość życia w niewoli wynosi 15-30 lat, natomiast w środowisku naturalnym do 15 lat[25].
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Rozród odbywa się w zależności od miejsca występowania raz w roku[21]. Samce tworzą haremy liczące do 10 samic[25]. Ciąża trwa 6 miesięcy, na świat przychodzi najczęściej jedno młode o masie ciała 133 g[21][25]. W początkowym okresie matka nosi młode ze sobą. Okres laktacji trwa od 2 do 3 miesięcy[21]. Dojrzałość płciową osiągają po 2 latach życia[25].
Znaczenie dla ekosystemu
[edytuj | edytuj kod]Podobnie jak większość nietoperzy z rodziny Pteropodidae, rudawka malajska pełni w ekosystemie ważną rolę zapylacza[42]. Jej duże rozmiary sprawiają, że jest często jedynym zapylaczem zdolnym do przenoszenia dużych nasion i ziaren pyłku niektórych roślin, szczególnie na ubogich w faunę wyspach Archipelagu Malajskiego[43]. Co więcej, podobnie jak inne migrujące nietoperze rudawka zapewnia przepływ genów pomiędzy izolowanymi populacjami różnych gatunków roślin[44]. Oznacza to, że gatunek ten prawdopodobnie odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu bioróżnorodności na swoim obszarze występowania[45].
Status
[edytuj | edytuj kod]Od 2022 roku rudawka jest klasyfikowana jako gatunek zagrożony przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. Spełnia on kryteria tego oznaczenia, ponieważ prawdopodobnie doświadcza znacznego spadku populacji[22]. Jest to spowodowane dużą liczbą polowań na tego ssaka. Odbywają się one głównie w celach konsumpcyjnych, jak również medycznych. Zwierzęta są także zabijane dla sportu[46].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Synonim niepewny (nomen dubium).
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Pteropus pluton Temminck, 1853.
- ↑ Zobacz w infoboksie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pteropus vampyrus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 31. (łac.).
- ↑ M.T. Brünnich: Dyrenes Historie og Dyre-Samlingen udi Universitetets Natur-Theater. Forste Bind. Tilligemed en historisk Indledning, afhandlende Natur-Videnskabernes Fremgang under de Danske Konger siden Universitetets Stiftelse. T. 1. Kiobenhavn: Trykt hos Hofbogtrykker Nicolaus Moller, 1782, s. 45. (duń.).
- ↑ J.F. Blumenbach: Handbuch der Naturgeschichte. Wyd. 5. Göttingen: Johann Christian Dieterich, 1797, s. 73. (niem.).
- ↑ Hermann 1804 ↓, s. 13.
- ↑ Hermann 1804 ↓, s. 15.
- ↑ Geoffroy Saint-Hilaire 1810 ↓, s. 90.
- ↑ Geoffroy Saint-Hilaire 1810 ↓, s. 91.
- ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 109, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
- ↑ C.J. Temminck: Monographies de mammalogie, ou Description de quelques genres de mammifères, dont les espèces ont été observées dans les d1fférens Musées de l’Europe. T. 2. Leiden: C. C. van der Hoek, 1835–1841, s. 63. (fr.).
- ↑ C.J. Temminck: Esquisses zoologiques sur la côte de Guiné. 1e partie, les mammifères. Leiden: E.J. Brill, 1853, s. 56. (fr.).
- ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 5: Die Affen, Bahnlücker, Beutelthiere, Susthiere, Tusettenfresser und Sandflüger. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1855. (niem.).
- ↑ E.W.A. Ludeking. Natuur- en geneeskundige topographische schets der residentie Agam, (westkust van Sumatra). „Geneeskundig Tijdschrift voor Nederlandsch-Indië”. Nieuwe serie. 4, s. 46, 1862. (niderl.).
- ↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 104. (ang.).
- ↑ G.E. Dobson: Catalogue of the Chiroptera in the Collection of the British Museum. London: Printed by order of the Trustees, 1878, s. 48. (ang.).
- ↑ E.A. Mearns. Descriptions of new genera and species of mammals from the Philippine Islands. „Proceedings of the United States National Museum”. 28, s. 432, 1905. (ang.).
- ↑ a b Andersen 1908 ↓, s. 368.
- ↑ N. Kuroda. Mammals collected in Java, Bali, and Lombok. „Journal of Mammalogy”. 14 (4), s. 339, 1933. DOI: 10.2307/1373953. (ang.).
- ↑ Andersen 1908 ↓, s. 369.
- ↑ a b c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pteropus vampyrus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-06-12].
- ↑ a b c d e f T.H. Kunz & D.P. Jones. Pteropus vampyrus. „Mammalian Species”. 642, s. 1-6, 2000. (ang.).
- ↑ a b c P. Bates i inni, Pteropus vampyrus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2008, wersja 2021-3 [dostęp 2022-06-12] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 86. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 122, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b c d e f g h i j K. Norton: Pteropus vampyrus. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. Museum of Zoology, University of Michigan. [dostęp 2014-06-10]. (ang.).
- ↑ K. Andersen: Catalogue of the Chiroptera in the collection of the British Museum. Wyd. 2. Londyn: British Museum (Natural History) Publications, 1912, s. 349. (ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 114. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ G.B. Corbet & J.E. Hill: Mammals of the Indomalayan region. A systematic review. Oxford: Oxford University Press, 1992, s. 1-488. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pteropus intermedius. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-06-12].
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#19942.
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#1944.
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#19945.
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#19946.
- ↑ Zijlstra ↓, s. N#19948.
- ↑ Palmer 12904 ↓, s. 596.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 704.
- ↑ Edmund C. Jaeger , Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 78, OCLC 637083062 (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, pluton [dostęp 2022-06-11] .
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, sumatrensis [dostęp 2022-06-11] .
- ↑ a b N. Giannini, C. Burgin, V. Van Cakenberghe, S. Tsang, S. Hintsche, T. Lavery, F. Bonaccorso, F. Almeida & B. O’Toole: Family Pteropodidae (Old World Fruit Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 158–159. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
- ↑ Lekagul B., J. A. McNeely. 1977. Mammals of Thailand. Association for the Conservation of Wildlife, Bangkok, Thailand.
- ↑ E. Pierson, W. E. Rainey. The biology of the flying foxes from the genus Pteropus: a review. „United States Fish and Wildlife Service Biological Report”. 90 (23), s. 1-17, 1992. United States Department of the Interior, Fish and Wildlife Service, Washington, D.C..
- ↑ J. Mohd-Azlan, A. Zubaid, T. H. Kunz. Distribution, relative abundance, and conservation status of the large flying fox, Pteropus vampyrus, in peninsular Malaysia: a preliminary assessment. „Acta Chiropterologica”. 3 (2), s. 149-162, 2001.
- ↑ L. A. Shilton, J. D. Altringham, S. G. Compton, R. J. Whittaker. Old World fruit bats can be long–distance seed dispersers through extended retention of viable seeds in the gut. „Proceedings of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences”. 266 (1416), s. 219-223, 1999.
- ↑ P. A. Cox, T. Elmqvist, E. D. Pierson, W. E. Rainey. Flying foxes as strong interactors in South Pacific island ecosystems: a conservation hypothesis. „Conservation Biology”. 5 (4), s. 448-454, 1991.
- ↑ Judith Burns: 'Extinction threat' to flying fox. BBC News, 25 sierpnia 2009. [dostęp 2009-08-26]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. Hermann: Observationes Zoologicae: quibus novae complures, aliaeque animalium species describuntur et illustrantur. Argentorati: Amandum Koenig, 1804, s. 1–332. (łac.).
- É. Geoffroy Saint-Hilaire. Description des roussettes et des céphalotes, deux nouveaux genres de la famille des chauve-souris. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 15, s. 86–108, 1810. (fr.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- K.C. Andersen. Twenty new forms of Pteropus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 2 (10), s. 361–370, 1908. (ang.).
- J.S. Zijlstra: Home. Hesperomys project. [dostęp 2022-05-19]. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).