Pierwsza krucjata pasterzy

Pierwsza krucjata pasterzy – zwyczajowa nazwa dla ruchu, który ogarnął najbiedniejsze grupy społeczeństwa francuskiego, chłopów i pasterzy, w 1251. Organizatorzy krucjaty, postawili sobie za cel zbrojne uwolnienie z rąk muzułmańskich króla Ludwika IX Świętego.

Tło

W 1248 król Ludwik IX wyruszył na VI krucjatę w celu odzyskania Jerozolimy. Po początkowych sukcesach (zdobycie Damietty, muzułmańska propozycja wymiany Jerozolimy za Damiettę), krzyżowcy doznali jednak dwóch poważnych klęsk w 1250: pod Al-Mansurą i pod Fariskur, gdzie król został wzięty do niewoli (wykupiono go wraz z innymi po miesiącu, o czym nie dowiedziała się francuska ludność).

We Francji Ludwik IX był bardzo popularny, zwłaszcza wśród ubogich poddanych. Doniesienia o jego klęsce i niewoli wywołały więc w kraju szok. Ludność zaczęła domagać się wykupienia władcy, a po kraju rozchodziły się wieści, że szlachta i duchowieństwo nie chcą złożyć się na okup.

Krucjata

Szczególną formę przybrały działania wśród ludności północnej Francji. Tam niższe warstwy zorganizowały się w ruch, na przywódcę którego wyrósł nieznany z imienia, tzw. Mistrz z Węgier. Według tradycji miał to być stary mnich, pochodzący właśnie z Węgier. Mistrz głosił publicznie, że doznał nawiedzenia przez Maryję, matkę Jezusa Chrystusa, która poleciła mu poprowadzić pasterzy (stąd nazwa całego ruchu) z Francji do Ziemi Świętej, aby uratować króla Ludwika IX.

Mistrz z Węgier szybko zebrał wokół siebie armię liczącą nawet do ok. 60 tys. zwolenników, głównie chłopstwa. Wywodzili się oni z północno-wschodnich regionów Francji i zachodnich Niderlandów, takich jak: Pikardia, Brabancja, hrabstwo Hainaut czy Flandria. W maju 1251 Mistrz i jego zwolennicy pomaszerowali na Paryż, gdzie regentka, Blanka Kastylijska, udzieliła audiencji Mistrzowi. Mimo spotkania, regentka nie dała się przekonać i przez to mocno ograniczono mobilność zebranych chłopów: zakazano im mianowicie przekraczania rzeczki Gauche, która w Paryżu łączyła się z Sekwaną, gdyż regentka obawiała się wybuchu rozruchów w środowisku studenckim, w leżącym na drugim brzegu kompleksie uniwersyteckim, do którego doszło już w 1229.

Wobec braku zrozumienia w kręgach dworskich, zwolennicy wyprawy krzyżowej opuścili stolicę i rozdzielili się: część wrogo nastawionych do duchowieństwa chłopów, pomaszerowała na północ, do Rouen, skąd wygnano arcybiskupa Odo Rigaldiego, a także wrzucono do Sekwany kilku tamtejszych księży. Kolejnym celem tej grupy zaktywizowanych chłopów stało się Amiens. Inna grupa zaatakowała klasztor w Tours, w środkowej części kraju. Natomiast główna grupa, pod wodzą Mistrza z Węgier, 11 czerwca stanęła pod Orleanem. Tam, po nieudanej próbie ataku na tamtejszego biskupa, doszło do starć z duchownymi franciszkańskimi i dominikańskimi oraz lokalnymi studentami.

Następnie zbuntowani chłopi udali się na Bourges w centralnej Francji. Zaczęto też przy okazji atakować miejscowych Żydów. Tymczasem jedynymi działaniami ze strony regentki Blanki, było nakazanie połączenia rozproszonych sił chłopskich i ekskomunikowanie wszystkich uczestników ruchu. Większość chłopów na północy nie stawiła jednak oporu i dała się spacyfikować siłom królewskim. Wyjątek stanowiła natomiast grupa Mistrza z Węgier, działająca w centralnej części kraju. Mistrz wraz ze swoimi zwolennikami przyjął bitwę pod Bourges, w której poległ.

Skutki

Mimo początkowych intencji, krucjatowy ruch chłopski przerodził się w praktyce w antyfeudalny i antyklerykalny bunt. Fanatycznie nastawieni chłopi, nie znając dalszych losów króla, dali się omamić i swoje siły skierowali nie do ratowania władcy, a przeciwko możnym oraz Żydom. Części uczestników „krucjaty” udało się przedostać do Anglii oraz do Akwitanii, gdzie jednak nie uzyskali żadnego poparcia. Niewykluczone jest jednak, że niektórym z uczestników udało się wypełnić śluby krucjatowe i dotrzeć do Ziemi Świętej.

Nieprzychylnie do przywódcy ruchu odnosił się już współczesny mu kronikarz, Mateusz Paryżanin. Widział w nim bowiem jednego z przywódców fatalnej w skutkach krucjaty dziecięcej sprzed blisko czterdziestu lat. Tego jednak do dziś nie udało się potwierdzić.

Zobacz też

Wyprawy krzyżowe

Bibliografia

Malcolm Barber, The crusades of the shepherds in 1251. Proceedings of the Tenth Annual Meeting of the western society for French history, 1982, Lawrence 1984;
Gary Dickson, Religious enthusiasm in the medieval West, Aldershot 2000;
Peter Jackson, The Seventh Crusade 1244-1254 [w:] „Sources and Documents”, Aldershot 2007;
Margaret Wade Labarge, Saint Louis: The Life of Louis IX of France, London 1968;
Ernest Lavisse, Histoire de France, t. 3, cz. II, Paris 1901;
Régine Pernoud, La Reine Blanche, Paris 1972.