Spirodela

Spirodela
	; spirodela wielokorzeniowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	rzęsowe
Rodzaj	spirodela
	Nazwa systematyczna
	Spirodela Schleid.; Linnaea 13: 391 (1839)
	Typ nomenklatoryczny
	Spirodela polyrrhiza (L.) Schleid.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Spirodela (Spirodela Schleid.) – rodzaj roślin z rodziny obrazkowatych (Araceae), obejmujący – w zależności od ujęcia taksonomicznego – 2 lub 3 gatunki, występujące na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy). W Polsce dość powszechnie, w śródlądowych zbiornikach wodnych na niżu, spotykany jest jeden gatunek – spirodela wielokorzeniowa (Spirodela polyrrhiza), zarazem gatunek typowy rodzaju.

Zasięg geograficzny

Rodzaj spirodela obejmuje jeden gatunek kosmopolityczny – spirodelę wielokorzeniową – występującą naturalnie lub naturalizowaną niemal na całym świecie (jedynymi regionami, w których ten gatunek nie występuje, są południowa Afryka tropikalna, wyspy Atlantyku, Półwysep Arabski, Mongolia, Papua-Nowa Gwinea, Nowa Zelandia, wyspy Pacyfiku (z wyjątkiem Hawajów), Ameryka subarktyczna, wschodnia Kanada, północno-zachodnie i południowo-środkowe Stany Zjednoczone oraz Antarktyka) oraz dwa gatunki endemiczne: Spirodela intermedia, występującą wyłącznie w Ameryce Południowej oraz Spirodela sichuanensis, występującą w południowo-środkowych Chinach^[4].

Morfologia

Pokrój: Spirodele to jedne z najmniejszych roślin zielnych, osiągające długość 4 – 10 mm.

Pęd: Rośliny o ciele uproszczonym do poziomu organizacji roślin plechowatych, których jedynymi wyróżnialnymi organami są zredukowane kwiaty oraz korzenie^[5]. Organizmy spirodeli są spłaszczone, w przekroju owalno-okrągłe, z 3–12 (rzadziej 15) wiązkami przewodzącymi, po stronie grzbietowej ciemnozielone, po stronie brzusznej czerwonawo-purpurowe. U młodych roślin obie strony członu pędowego otoczone są z jednego końca błoniastym, łuskowatym profilem. Spirodele rosną na powierzchni wody, pojedynczo lub w koloniach składających się z przeważnie 2–5 roślin. Spirodele są organizmami proliferatycznymi. Organizmy potomne i pędy przetrwalne powstają w dwóch woreczkach umieszczonych po każdej stronie jednego z końców członu pędowego.

Korzenie: Po stronie brzusznej członu pędowego powstaje od 2 do kilku korzeni, otoczonych u nasady drobną pochewką, przerastających profil obecny po brzusznej części pędu.

Kwiaty: Kwiaty obupłciowe (według innych autorów kwiatostany składające się z 1 kwiatu żeńskiego i 2 kwiatów męskich) powstają pojedynczo w każdym z woreczków umieszczonych po bokach członu pędowego i otoczone są błoniastą pochwą. Kwiat zbudowany jest z jednokomorowej zalążni, zawierającej jeden amfitropowy lub 2–4 anatropowe zalążki, oraz dwóch dwukomorowych pręcików.

Owoce: Owocem jest kulista i lekko spłaszczona, podobna do mieszka łagiewka, zawierająca jedno (rzadziej 2), gładkie lub podłużnie żeberkowane nasiono^[6].

Systematyka

Pozycja rodzaju w systemie Cronquista (1981): Rodzina rzęsowatych (Lemnaceae), rząd obrazkowców (Arales), podklasa Arecidae, klasa jednoliściennych (Liliopsida) w gromadzie Magnoliophyta^[7].

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Jeden z 5 rodzajów wyróżnianych w obrębie podrodziny rzęsowych (Lemnoideae), wchodzącej w skład rodziny obrazkowatych (Araceae), która należy do rzędu żabieńcowców (Alismatales)^[2].

Wykaz gatunków: W obrębie rodzaju wyróżnia się 2^[8]^[9] lub 3^[4]^[10] gatunki:

Spirodela polyrrhiza (L.) Schleid. – spirodela wielokorzeniowa
Spirodela intermedia W.Koch
Spirodela sichuanensis M.G.Liu & K.M.Xie

Zastosowanie

Spirodela wielokorzeniowa stosowana jest w tradycyjnej medycynie chińskiej zewnętrznie na choroby skóry, w tym pokrzywkę, wysypkę odrową i ospową, a także obrzęki i opuchlizny, a wewnętrznie na problemy z mikcją. Spirodela herba (herba spirodelae) wykazuje działanie moczopędne i przeciwzapalne^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-20] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-01-20]. (ang.).
↑ ^a ^b Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2001-01-20]. (ang.).
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. T. 2: Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 454. ISBN 978-83-01-13953-7.
↑ W.P. Armstrong: Wayne's Word Lemnaceae On-Line. Genus: Spirodela and Landoltia. [dostęp 2011-01-20]. (ang.).
↑ The Taxonomicon: Lemna – A. Cronquist (1982) Magnoliophyta (Classification). [dostęp 2011-01-08]. (ang.).
↑ D.H. Les, D.J. Crawford, E. Landolt, J.D. Gabel i R.T. Kimball. Phylogeny and Systematics of Lemnaceae, the Duckweed Family. „Systematic Botany”. 27 (2), s. 221-240, 2002.
↑ Taxon: Spirodela polyrhiza. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-06-23]. (ang.).
↑ The Plant List. Version 1. 2010. [dostęp 2011-01-20].
↑ Carl-Hermann Hempen, Toni Fischer: A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and animal product. Edinburgh, New York: Churchill Livingstone, 2009, s. 70. ISBN 978-0-443-10094-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-20] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-01-20]. (ang.).

[kew-4] Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2001-01-20]. (ang.).

[szwey-5] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. T. 2: Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 454. ISBN 978-83-01-13953-7.

[wayne-6] W.P. Armstrong: Wayne's Word Lemnaceae On-Line. Genus: Spirodela and Landoltia. [dostęp 2011-01-20]. (ang.).

[cronq-7] The Taxonomicon: Lemna – A. Cronquist (1982) Magnoliophyta (Classification). [dostęp 2011-01-08]. (ang.).

[phylo-8] D.H. Les, D.J. Crawford, E. Landolt, J.D. Gabel i R.T. Kimball. Phylogeny and Systematics of Lemnaceae, the Duckweed Family. „Systematic Botany”. 27 (2), s. 221-240, 2002.

[grin-9] Taxon: Spirodela polyrhiza. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-06-23]. (ang.).

[tpl-10] The Plant List. Version 1. 2010. [dostęp 2011-01-20].

[chor-11] Carl-Hermann Hempen, Toni Fischer: A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and animal product. Edinburgh, New York: Churchill Livingstone, 2009, s. 70. ISBN 978-0-443-10094-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]