Mleczaj liliowy

Mleczaj liliowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	mleczaj
Gatunek	mleczaj liliowy
Nazwa systematyczna
Lactarius lilacinus Fr. Epicr. syst. mycol.: 348 (1838) [1836-1838]
Zasięg
Zasięg w Europie
Multimedia w Wikimedia Commons

Mleczaj liliowy, mleczaj fioletowy (Lactarius lilacinus Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna^[1]. Ma 9 synonimów. Niektóre z nich:

• Lactarius lilacinus subsp. eulilacinus Singer 1942
• Lactarius lilacinus subsp. mitificus (Britzelm.) Singer 1942
• Lactarius lilacinus var. minor Killerm. 1933
• Lactarius lilacinus var. mitificus (Britzelm.) Killerm. 1933^[2].

Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. nadali mu polską nazwę mleczaj fioletowy, W. Wojewoda w 2003 r. zarekomendował nazwę mleczaj liliowy^[3]

Kapelusz

Średnica 3–8, rzadko do 10 cm, początkowo niemal płaski, potem z zagłębieniem na środku. Powierzchnia sucha, matowa, delikatnie filcowata, lub kosmkowato-łuseczkowata. Kosmki przylegające. Zwykle jest jednobarwna, ametystowoliliowa, mięsistoliliowa lub srebrzysto-szaro-liliowa, czasami z jedną, ciemniejszą, koncentryczną pręgą, z wiekiem jaśniejąca i u starszych okazów różowoszara. Brzeg przez długi czas słabo podwinięty^[4].

Blaszki

Z międzyblaszkami, przyrośnięte lub nieco zbiegające, rzadkie, czasami przy trzonie rozwidlające się, wąskie, początkowo brudno-cielisto-żółtawe, potem jasnoochrowe z pomarańczowym odcieniem^[4].

Trzon

O wysokości 4–7 cm i grubości 0,4–0,8 cm, walcowaty, kruchy, początkowo pełny, w stanie dojrzałym pusty. Powierzchnia ochroworóżowawa z liliowym lub pomarańczowobrązowym odcieniem, w górnej części ziarenkowato-kosmkowata i jasnoochrowa^[4].

Miąższ

Cienki, w kapeluszu o barwie od białawej bladoliliowej, w trzonie brudnoochrowy, w smaku początkowo łagodny, ale po dłuższym czasie piekący. Mleczko wydziela się słabo, jest wodnistobiałe, a zasychając tworzy szarozielonkawe grudki. Ma słaby zapach, w eksykatach podobny do zapachu cykorii^[4].

Wysyp zarodników

W zależności od wieku owocników o barwie od białawej do kremowej^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 7,5–8,5 × 6–7 µm, o kształcie od elipsoidalnego do kulistego, pokryte drobnymi brodawkami i cienki, łączącymi je listewkami tworzącymi na powierzchni delikatną siateczkę. Podstawki 40–50 × 8–10 µm. Cystydy rzadkie, przy czym cheilocystydy liczniejsze od pleurocystyd, wrzecionowate, 30–50 × 5–7 µm^[4].

Gatunki podobne

Bywa mylony z mleczajem łuseczkowatym (Lactarius spinosulus), który rośnie w sąsiedztwie olsz, ale także brzóz i świerków. Odróżnia się ornamentacją zarodników; ma znacznie grubsze i bardziej równoległe listewki łączące brodawki^[4]. Odróżnia się także barwą; w stanie suchym ma kapelusz fioletowokarminoworóżowy, w stanie wilgotnym jest ciemniejszy, ponadto ma powierzchnię bardziej łuseczkowatą^[5].

Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tu szeroko rozprzestrzeniony, Poza Europą podano tylko pojedyncze stanowiska w Ameryce Północnej, Afryce i Azji^[6]. W Polsce w 2003 r. W. Wojewoda przytoczył ponad 20 stanowisk^[3], w późniejszych latach podano następne^[7]. Najbardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[8]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status gatunku rzadkiego – potencjalnie zagrożonego z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[9].

Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach^[3], głównie pod olszami, zwłaszcza olszą szarą^[3], przeważnie w sąsiedztwie ich pni i pniaków, szczególnie na wilgotnych miejscach. Często występuje małymi kępkami lub w dużych grupach^[4].