Ogonopiór uszaty

Ogonopiór uszaty
	Ptilocercus lowii
	J.E. Gray, 1848
	; Ilustracja autorstwa Josepha Wolfa z 1848 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	wiewióreczniki
Rodzina	ogonopiórowate
Rodzaj	ogonopiór
Gatunek	ogonopiór uszaty
Podgatunki
	P. l. lowii J.E. Gray, 1848; P. l. continentis O. Thomas, 1910;
	P. l. lowii J.E. Gray, 1848; P. l. continentis O. Thomas, 1910;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ogonopiór uszaty^[5], ogonopiór uszasty^[6] (Ptilocercus lowi) – gatunek niewielkiego ssaka z rodziny ogonopiórowatych (Ptilocercidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1848 angielski zoolog John Edward Gray nadając mu nazwę Ptilocercus lowii^[2]. Miejsce typowe to Kuching, Sarawak, Borneo, Indonezja^[2]^[7]^[8]. Holotyp to zamontowana skóra (sygnatura BMNH 47.12.30.1^[9]) i czaszka (sygnatura BMNH 48.5.12.3^[10]) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany przez Hugh Lowa^[11]. Podgatunek continentis formalnie opisał w 1910 roku angielski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Ptilocercus lowi continentis^[3]. Miejsce typowe to obszar 10 mi (16 km) od Kuala Lumpur, Selangor, Malezja^[3]^[12]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura BMNH Mammals 1910.4.17.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[13]; okaz zebrany 27 grudnia 1903 roku przez pracownika Salangor Muzeum (obecnie Muzium Negara) w Kuala Lumpur^[12]. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju ogonopiór^[5] (Ptilocercus)^[14].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[15].

Etymologia

Ptilocercus: gr. πτιλον ptilon „pióro”; κερκος kerkos „ogon”^[16].
lowii: Sir Hugh Brooke Low (1824-1905), brytyjski administrator kolonialny, przyrodnik, sekretarz kolonialny na Labuan w latach 1848–1850, rezydent Perak, na Malajach w latach 1877–1889^[17].
continentis: nowołac. continentalis „kontynentalny, z kontynentu, ze stałego lądu”, od łac. continens, continentis „stały ląd, kontynent”, od continere „trzymać się razem”^[18].

Zasięg występowania

Ogonopiór uszaty występuje w zależności od podgatunku^[15]:

P. lowii lowii – Borneo i przybrzeżna wyspa Labuan.
P. lowii continentis – Półwysep Malajski (od skrajnej południowej Tajlandii do jego południowej końcówki).

Populacje które nie można przypisać do konkretnego podgatunku występują również na Serasan (Wyspy Natuna), Sumatrze i kilku powiązanych wyspach, takich jak Pini i Tanahbala (Wyspy Batu), Siberut (Wyspy Mentawai), Kundur (Wyspy Riau), Lingga i Bangka^[15].

Morfologia

Niewielki ssak przypominający wyglądem wiewiórkę. Został wyodrębniony z rodziny tupajowatych ze względu na kilka odróżniających go cech, m.in. obecność wibrysów, których tupajowate nie mają, brak owłosienia na ogonie oraz całkowicie nocnego trybu życia. Pozostałe wiewióreczniki są aktywne w ciągu dnia. Stwierdzono również różnice w budowie szkieletu osiowego i kończyn^[19].

Długość ciała (bez ogona) 130–150 mm, długość ogona 160–200 mm, długość ucha około 17 mm, długość tylnej stopy około 26 mm; masa ciała 50–60 g^[20]^[21]. Grzbiet ogonopióra jest szary do jasnobrązowego. Uszy są duże i zaokrąglone. U niektórych osobników występuje czarna maska wokół oczu. Długi ogon jest w 3/5 pokryty łuskami, zakończony jedynie kępką włosów, ciągle drży.

Biologia i ekologia

Zasiedla lasy, plantacje kauczuku i domostwa w pobliżu terenów zalesionych. Występuje na różnych wysokościach od poziomu morza do 2000 m n.p.m. Często spotykany na palmach z gatunku Eugeissona tristis (eugejsona) i na winoroślach^[22].

Gniazda o średnicy ok. 8 cm i długości ponad 40 cm zaobserwowano na drzewach, na wysokości 12–20 m od ziemi. Dotychczas nie udało się rozmnożyć ogonopiórów w niewoli. Nie wiadomo, czy mają podobną do tupajowatych biologię rozrodu. Samice mają po dwie pary sutków, co sugeruje, że w miocie występuje 1–4 młodych.

Ogonopiór uszasty jest wszystkożerny, żywi się roślinami, owadami, a nawet drobnymi kręgowcami. Jest jednym z nielicznych ssaków systematycznie spożywających pokarm zawierający alkohol – sfermentowany nektar eugejsony. Zawartość alkoholu w takim nektarze wynosi przeciętnie 0,5%, maksymalnie do 3,8%^[23].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[4].

Przypisy

↑ Ptilocercus lowii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c J.E. Gray. Description of a new genus of insectivorous Mammalia, or Talpidae, from Borneo. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 16, s. 23, 1848. (ang.).
↑ ^a ^b ^c O. Thomas. Two new Mammals from the Malay Peninsula. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 5, s. 426, 1910. (ang.).
↑ ^a ^b F. Cassola 2016, Ptilocercus lowii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-11] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 26. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 91. ISBN 83-01-14344-4.
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ptilocercus lowii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-11].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Ptilocercus lowii J. E. Gray, 1848. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).
↑ 1847.12.30.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).
↑ 1848.5.12.3. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).
↑ Lyon 1913 ↓, s. 164.
↑ ^a ^b Lyon 1913 ↓, s. 165.
↑ 1910.4.17.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).
↑ Do rodzaju należy również wymarły, oligoceński gatunek Ptilocercus kylin. Patrz: Q. Li & X. Ni. An early Oligocene fossil demonstrates treeshrews are slowly evolving “living fossils”. „Scientific Reports”. 3: Artykuł nr 18627, 2016. DOI: 10.1038/srep18627. (ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 130. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 596, 1904. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 247. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ continentis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-30] (ang.).
↑ Eric J. Sargis, New Views on Tree Shrews: The Role of Tupaiids in Primate Supraordinal Relationships (pdf) (en).
↑ M. Hawkins: Family Ptilocercidae (Pen-tailed Treeshrew). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 241. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 84. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Askay, 2000.
↑ Wiens et al. Chronic intake of fermented floral nectar by wild treeshrews. „PNAS”. 105 (30), s. 10426–10431, 2008. DOI: 10.1073/pnas.0801628105. (ang.).

Bibliografia

M.W. Lyon. Treeshrews: an account of the mammalian family Tupaiidae. „Proceedings of the United States National Museum”. 45 (1976), s. 1–188, 1913. (ang.).
S. Askay: Ptilocercus lowii. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-03-29]. (ang.).

[itis-1] Ptilocercus lowii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Gray-2] J.E. Gray. Description of a new genus of insectivorous Mammalia, or Talpidae, from Borneo. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 16, s. 23, 1848. (ang.).

[Thomas-3] O. Thomas. Two new Mammals from the Malay Peninsula. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 5, s. 426, 1910. (ang.).

[iucn-4] F. Cassola 2016, Ptilocercus lowii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-11] (ang.).

[Cichocki&inni-5] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 26. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[pwn-6] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 91. ISBN 83-01-14344-4.

[Wilson&Reeder-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ptilocercus lowii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-11].

[mdd-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Ptilocercus lowii J. E. Gray, 1848. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).

[nhm1-9] 1847.12.30.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).

[nhm2-10] 1848.5.12.3. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).

[CITEREFLyon1913[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7306656_164]-11] Lyon 1913 ↓, s. 164.

[CITEREFLyon1913[https://www.biodiversitylibrary.org/page/7306657_165]-12] Lyon 1913 ↓, s. 165.

[nhm3-13] 1910.4.17.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).

[Li&Ni-14] Do rodzaju należy również wymarły, oligoceński gatunek Ptilocercus kylin. Patrz: Q. Li & X. Ni. An early Oligocene fossil demonstrates treeshrews are slowly evolving “living fossils”. „Scientific Reports”. 3: Artykuł nr 18627, 2016. DOI: 10.1038/srep18627. (ang.).

[Burgin&inni-15] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 130. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-16] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 596, 1904. (ang.).

[Beolens&inni-17] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 247. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[Jobling-18] continentis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-30] (ang.).

[19] Eric J. Sargis, New Views on Tree Shrews: The Role of Tupaiids in Primate Supraordinal Relationships (pdf) (en).

[Hawkins-20] M. Hawkins: Family Ptilocercidae (Pen-tailed Treeshrew). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 241. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[amw-21] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 84. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[adw-22] Askay, 2000.

[Wiens-23] Wiens et al. Chronic intake of fermented floral nectar by wild treeshrews. „PNAS”. 105 (30), s. 10426–10431, 2008. DOI: 10.1073/pnas.0801628105. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]