Obwód zakarpacki

Obwód zakarpacki
Закарпатська область
	Obwód
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Siedziba	Użhorod
Kod ISO 3166-2	UA-21
Przewodniczący ODA	Viktor Mykyta
Przewodniczący Rady Obwodowej	Wołodymyr Chubirko
Powierzchnia	12 777 km²
Populacja (2021); • liczba ludności	; 1 250 129
• gęstość	97,8 os./km²
Tablice rejestracyjne	AO; KO
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba rejonów	6
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Obwód zakarpacki (ukr. Закарпатська область) – jeden z 24 obwodów Ukrainy. Leży w zachodniej części Ukrainy, na obszarze historycznego Zakarpacia. Graniczy z Polską, Słowacją, Węgrami i Rumunią. Stolicą obwodu jest Użhorod. Obwód został utworzony 22 stycznia 1946 roku.

Obwód zakarpacki graniczy od północy z polskim województwem podkarpackim oraz z obwodami lwowskim i iwanofrankowskim, od południa – z rumuńskimi okręgami Marmarosz i Satu Mare, od południowego zachodu – z węgierskim komitatem Szabolcs-Szatmár-Bereg, od zachodu – ze słowackimi krajami preszowskim i koszyckim (historyczny region Zemplín). Jest jedynym obwodem Ukrainy który graniczy bezpośrednio z czterema państwami.

Gospodarka

W obwodzie rozwinął się przemysł drzewno-papierniczy, spożywczy oraz lekki^[2].

W regionie wydobywa się węgiel brunatny oraz sól kamienną^[2].

W obwodzie zakarpackim uprawia się zboże, tytoń, drzewa owocowe, winorośl oraz hoduje się bydło, trzodę chlewną, owce^[2].

Historia

Obwód zakarpacki został utworzony 22 stycznia 1946 r. dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR^[3]. Jak nazwa wskazuje, jest jedyną częścią Ukrainy leżącą po południowej stronie Karpat. Dzisiejszy obwód zakarpacki zajmuje ziemie historycznej Rusi Zakarpackiej, Marmaroszu oraz dwa skrawki historycznie należące wcześniej do Czechosłowacji – pas przy granicy ze Słowacją i z Polską na zachód i północny zachód od doliny Użu oraz pas przy granicy ze Słowacją i z Węgrami, na południe od Użhorodu, z miastem Czop.

Obszar dzisiejszego obwodu włączono do ZSRR w 1945, przedtem należał do Węgier (1938/1939–1945), Czechosłowacji (1918–1939) i Austro-Węgier (do 1918). Za panowania węgierskiego obszar dzisiejszego obwodu należał do komitatów Ung, Bereg, Ugocsa i Máramaros. Dzisiejsza północna granica obwodu do 1945 stanowiła granicę państwową: Polski i Węgier (1938–1939), Polski i Czechosłowacji (1918–1939), austriackiej Galicji i Węgier (1867–1918), a przed 1772 – Rzeczypospolitej Obojga Narodów (województwa ruskiego) i Królestwa Węgier.

Podział administracyjny na rejony

Podział obwodu na rejony

Do 17 lipca 2020 roku obwód zakarpacki dzielił się na 13 rejonów: berehowski, chuściański, irszawski, miżhirski, mukaczewski, pereczyński, rachowski, swalawski, tiacziwski, użhorodzki, wielkoberezneński, wołowiecki, wynohradiwski oraz 5 miast wydzielonych: Berehowo, Chust, Czop, Mukaczewo, Użhorod.

W wyniku reformy podziału administracyjnego zmniejszono z 490 do 136 liczbę rejonów na Ukrainie^[4]. Od 17 lipca 2020 roku obwód zakarpacki dzieli się na 6 rejonów^[5]:

Ludność

Odsetek ludności węgierskiej według spisu powszechnego z 2001 r.

Obwód zakarpacki jest wielonarodowościowy. Wśród jego mieszkańców Ukraińcy stanowią 80,5%, Węgrzy – 12,1%, Rumuni – 2,6%, Rosjanie – 2,5%, Cyganie – 1,1%, Słowacy – 0,5%, Niemcy – 0,3%^[6].

Na Zakarpaciu urodzili się

Robert Maxwell, Slatinské Dôly (obecnie Sołotwyno)

Największe miejscowości

Miejscowość	Nazwa ukraińska	Nazwa rusińska	Nazwa węgierska	Nazwa słowacka	Nazwa rosyjska	Liczba mieszkańców (według spisu z 5 XII 2001)
Użhorod	Ужгород	Унґгородъ	Ungvár	Užhorod	Ужгород	117 317
Mukaczewo	Мукачеве	Мукачів	Munkács	Mukačevo	Мукачево	82 346
Chust	Хуст	Густ	Huszt	Chust/Hust	Хуст	29 080
Berehowe	Берегове	Берегово	Beregszász	Berehovo	Берегово	26 735
Wynohradiw	Виноградів	Виноградово	Nagyszőlős	Vinohradov	Виноградов	25 760
Swalawa	Свалява	Свалява	Szolyva	Svaľava	Свалява	17 145
Rachów	Рахів	Рахово	Rahó	Rachov	Рахов	15 241
Tiacziw	Тячів	Тячево	Técső	Ťačov	Тячев	9786
Miżhirja	Міжгір'я	Волове lub Волове Поле	Ökörmező	Volové	Межгорье	9656
Irszawa	Іршава	Иршава	Ilosva	Iršava	Иршава	9515
Boczków Wielki	Великий Бичків	Бычків	Nagybocskó		Великий Бычков	9430
Sołotwyno	Солотвино	Солотвыно	Aknaszlatina	Slatinské Dôly	Солотвина	9276
Dubowe	Дубове	Дубово	Dombó	Dubové	Дубовое	9246
Wełyki Łuczki	Великі Лучки		Nagylucska	Veľký Lúčky	Великие Лучки	9029
Czop	Чоп	Чоп	Csap	Čop	Чоп	8919
Ilnycia	Ільниця	Ільниця	Ilonca	Iľnica	Ильница	8902
Busztyno	Буштино	Буштыно	Bustyaháza	Buštino	Буштына	8554
Korolewo	Королево	Королево	Királyháza		Королёво	8147
Wyszkowo	Вишково	Вышково	Visk	Višká	Вышково	8141
Biłky	Білки	Белки	Bilki		Белки	8078
Jasina	Ясіня	Єсінє	Kőrösmező	Jasiňa	Ясиня	8006

Galeria

Zakarpacki rezerwat biosfery
Park Narodowy „Synewyr”
„Dolina narcyzów”
Czarnohora na początku marca

Zobacz też

Tymczasowy Rząd Republiki Rusi Podkarpackiej (30 maja 1993 – sierpień 1994)

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [online] [dostęp 2021-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-26] (ukr.).
↑ ^a ^b ^c Obwód zakarpacki, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-10-25] .
↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 22.01.1946 об образовании Закарпатской области в составе Украинской ССР (Сборник законов СССР и указов Президиума Верховного Совета СССР. 1938 г. – июль 1956 г / под ред. к. ю. н. Мандельштам Ю. И. – Москва: Государственное издательство юридической литературы, 1956, s. 54).
↑ Polski Instytut Spraw Międzynarodowych Kolejny krok do decenralizacji na Ukrainie
↑ Прийнято Постанову "Про утворення та ліквідацію районів". Інформаційне управління Апарату Верховної Ради України. Опубліковано 17 липня 2020 (ua)
↑ https://web.archive.org/web/20070911044252/http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/Zakarpattia/ Number and composition population of ZAKARPATTIA REGION by data All-Ukrainian population census '2001.

Linki zewnętrzne

Zakarpacie, strona multijęzyczna. all.zakarpattya.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-22)].
Watykan, Stolica Apostolska: możliwe uznanie Rusinów (zakarpackich) jako grupy etnicznej, ale nie narodowej, 06.12.2006. risu.org.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [online] [dostęp 2021-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-26] (ukr.).

[PWN-2] Obwód zakarpacki, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-10-25] .

[3] Указ Президиума Верховного Совета СССР от 22.01.1946 об образовании Закарпатской области в составе Украинской ССР (Сборник законов СССР и указов Президиума Верховного Совета СССР. 1938 г. – июль 1956 г / под ред. к. ю. н. Мандельштам Ю. И. – Москва: Государственное издательство юридической литературы, 1956, s. 54).

[4] Polski Instytut Spraw Międzynarodowych Kolejny krok do decenralizacji na Ukrainie

[5] Прийнято Постанову "Про утворення та ліквідацію районів". Інформаційне управління Апарату Верховної Ради України. Опубліковано 17 липня 2020 (ua)

[6] ttps://web.archive.org/web/20070911044252/http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/Zakarpattia/ Number and composition population of ZAKARPATTIA REGION by data All-Ukrainian population census '2001.

[krym-7] Sewastopol i Republika Autonomiczna Krymu zostały jednostronnie inkorporowane do Rosji w 2014 roku; na arenie międzynarodowej są uznawane za część Ukrainy.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A]

Obwody	charkowski chersoński chmielnicki czerkaski czernihowski czerniowiecki dniepropetrowski doniecki iwanofrankiwski kijowski kirowohradzki lwowski ługański mikołajowski odeski połtawski rówieński sumski tarnopolski winnicki wołyński zakarpacki zaporoski żytomierski
Republika autonomiczna	Autonomiczna Republika Krymu^[A]
Miasta wydzielone	Kijów Sewastopol^[A]
Miasta obwodowe	Charków Chersoń Chmielnicki Czerkasy Czernihów Czerniowce Dniepr Donieck Iwano-Frankiwsk Kijów Kropywnycki Lwów Ługańsk Mikołajów Odessa Połtawa Równe Sumy Tarnopol Winnica Łuck Użhorod Zaporoże Żytomierz Symferopol^[A]