Karoteny
| Struktury karotenów |
|---|
 α-Karoten (CAS 7488-99-5, PubChem 4369188) |
 β-Karoten (CAS 7235-40-7, PubChem 5280489) |
 γ-Karoten (CAS 472-93-5, PubChem 5280791) |
 δ-Karoten (CAS 472-92-4, PubChem 6384254) |
 ε-karoten (PubChem 446439) |
 ζ-karoten (PubChem 5280788) |
 Likopen (CAS 502-65-8, PubChem 446925) |
Karoteny (E160a) – grupa organicznych związków chemicznych, rozbudowanych przestrzennie węglowodorów nienasyconych zawierających 40 atomów węgla o wzorze sumarycznym: C40H56. W cząsteczkach karotenów występują wieloatomowe układy sprzężonych wiązań podwójnych.
W przyrodzie istnieją 3 izomery tego związku, różniące się umiejscowieniem jednego z wiązań podwójnych między atomami węgla.
Karoten jest prowitaminą dla witaminy A (2 części karotenu to równowartość 1 części witaminy A[1]). Występuje głównie jako α-karoten i β-karoten. Istnieją także: γ-, δ- i ε-karoten. W 1928 roku Szwajcar Paul Karrer stwierdził, że β-karoten jest głównym prekursorem witaminy A. Był to pierwszy przypadek ustalenia struktury prowitaminy. Następnie w 1930 roku ustalił wzór α-karotenu i zsyntetyzował go. W zależności od liczby i rodzaju pierścieni jonowych wyróżniamy α-, β- i γ-karoteny. Najbardziej znanym jest β-karoten, żółty barwnik roślinny. Zawiera on dwa pierścienie β-jononu, połączone tetramerem izoprenu. α-Karoten zawiera po jednym pierścieniu α- i β-jononu, ma barwę czerwonobrązową. γ-karoten ma tylko jeden pierścień β-jononu i występuje w grzybach i bakteriach, posiada barwę fioletową.
Karoteny w żywieniu
[edytuj | edytuj kod]Karoteny są pomarańczowożółtymi organicznymi barwnikami roślinnymi, występującymi między innymi w wielu warzywach i owocach. Zawartość karotenów w warzywach mieści się w granicach 0,5–31 mg/100g[2].
Ważnymi źródłami karotenów dla człowieka są[3]:
- bataty
- brokuły 7–20 mg β-karotenu/kg świeżej masy[4]
- buraki ćwikłowe
- dynia 36 mg β-karotenu/kg świeżej masy[4]
- kapusta włoska
- kwiat nagietka
- marchew 88–120 mg β-karotenu/kg świeżej masy[4]
- morele
- melony
- pomidory 5 mg β-karotenu/kg świeżej masy[4]
- papryka słodka czerwona 22 mg β-karotenu/kg świeżej masy[4]
- szpinak 56 mg/kg świeżej masy[4]
- sałata
- ziele pietruszki
Dla glonożernych zwierząt akwariowych dobrym źródłem β-karotenu jest spirulina.
Częste spożywanie dużej ilości karotenów powoduje żółtawe zabarwienie skóry[1].
β-Karoten jako lek
[edytuj | edytuj kod]
β-Karoten jest bezpieczną odmianą karotenu, gdyż organizm przetwarza tylko taką jego ilość, jaka jest mu potrzebna. Przyczynia się między innymi do ochrony przed drobnoustrojami. Ma działanie antyoksydacyjne, a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku, układu odpornościowego. W preparatach często podawany jest razem z witaminami E, D, B i wapniem.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Food-Info.net: E160a: Karoteny. [dostęp 2010-10-13]. (pol.).
- ↑ Ewa Cieślik: Cechy prozdrowotne żywności pochodzenia roślinnego. [dostęp 2010-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-10)].
- ↑ Antyoksydanty w ziołach. « Medycyna dawna i współczesna [online], rozanski.li [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ a b c d e f Marcin Horbowicz. WARZYWA PRZECIWDZIAŁAJĄCE CHOROBOM CYWILIZACYJNYM. „Hasło ogrodnicze”, 2003.
