Koniowate
| Equidae | |||||
| J.E. Gray, 1821[1] | |||||
| Okres istnienia: plejstocen–holocen | |||||
 Przedstawiciel rodziny – zebra stepowa (Equus quagga) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina |
koniowate | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Equus Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Koniowate[16] (Equidae) − rodzina ssaków z podrzędu koniokształtnych (Hippomorpha) w obrębie rzędu nieparzystokopytnych (Perissodactyla).
Wszystkie koniowate są dużymi zwierzętami o krótkiej sierści, mają grzywę i ogon pokryty całkowicie bądź częściowo długimi włosami; nogi zakończone przekształconym III palcem, osłoniętym kopytem. U samic występuje para sutków położonych na podbrzuszu. Są roślinożerne, żywią się głównie trawą.
Największe osobniki osiągają do 3 m długości ciała, przy wysokości w kłębie do 180 cm. Maksymalna masa ciała sięga 1200 kg (konie rasy shire). Dziko żyjące koniowate osiągają przeciętnie 200–450 kg.
Pojawiły się w plejstocenie, w Ameryce Północnej, skąd rozprzestrzeniły się na tereny Eurazji i Afryki. Zasiedlają obszary trawiaste. Obecnie większość koniowatych żyje w Afryce, a nieliczne gatunki − w Azji. W Europie wymarłe w stanie dzikim.
Koniowate żyją w małych grupach rodzinnych lub większych stadach. Odpoczywają, stojąc lub leżąc. Samica (klacz) rodzi zwykle jedno młode. Samiec to ogier (kastrowany zaś – wałach). U kilku gatunków stwierdzono terytorializm.
Koniowate są rezerwuarami i nosicielami bakterii chorobotwórczych np.:
- Clostridium tetani − laseczka tężca
- Clostridium perfringens − laseczka zgorzeli gazowej
- Clostridium botulinium − laseczka jadu kiełbasianego
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Do rodziny należy jeden występujący współcześnie rodzaj[17][18][19][16]:
Opisano również szereg rodzajów wymarłych[20]:
- Acritohippus Kelly, 1995[21]
- Anchitherium H. Meyer, 1844[22]
- Archaeohippus Gidley, 1906[23]
- Arenahippus Froehlich, 2002[24]
- Astrohippus Stirton, 1940[25]
- Boreohippidion Avilla, Bernardes & Mothé, 2015[26] – jedynym przedstawicielem był Boreohippidion galushai (MacFadden & Skinner, 1979)
- Calippus Matthew & Stirton, 1930[27]
- Cormohipparion Skinner & MacFadden, 1977[28]
- Cremohipparion Qiu Zhanxiang, Huang Weilong & Guo Zhihui, 1987[29]
- Desmatippus Scott, 1893[30] – jedynym przedstawicielem był Desmatippus crenidens Scott, 1893
- Dinohippus Quinn, 1955[13]
- Eohippus Marsh, 1876[31] – jedynym przedstawicielem był Eohippus angustidens (Cope, 1875)
- Epihippus Marsh, 1878[32]
- Erihippus Bai Bin, Wang Yuanqing & Meng Jin, 2018[33] – jedynym przedstawicielem był Erihippus tingae Bai Bin, Wang Yuanqing & Meng Jin, 2018
- Eurygnathohippus van Hoepen, 1930[34]
- Haplohippus McGrew, 1953[35] – jedynym przedstawicielem był Haplohippus texanus McGrew, 1953
- Haringtonhippus Heintzman, Zazula, MacPhee, Scott, Cahill, McHorse, Kapp, Stiller, Wooller, Orlando, Southon, Froese & Shapiro, 2017[36] – jedynym przedstawicielem był Haringtonhippus francisci (Hay, 1915)
- Heteropliohippus Kelly, 1995[37] – jedynym przedstawicielem był Heteropliohippus hulberti Kelly, 1995
- Hipparion Christol, 1832[38]
- Hippidion R. Owen, 1869[39]
- Hippotherium Kaup, 1833[40]
- Hypohippus Leidy, 1858[41]
- Kalobatippus Osborn, 1915[42]
- Megahippus McGrew, 1938[43]
- Merychippus Leidy, 1857[44]
- Mesohippus Marsh, 1875[45]
- Miohippus Marsh, 1874[46]
- Nannippus Matthew, 1926[47]
- Neohipparion Gidley, 1903[48]
- Orohippus Marsh, 1872[49]
- Parahippus Leidy, 1858[41]
- Parapliohippus Kelly, 1995[50] – jedynym przedstawicielem był Parapliohippus carrizoensis (Dougherty, 1940)
- Plesiohipparion Qiu Zhanxiang, Huang Weilong & Guo Zhihui, 1987[51]
- Pliohippus Marsh, 1874[52]
- Pliolophus R. Owen, 1858[53]
- Proboscidipparion Sefve, 1927[54]
- Protohippus Leidy, 1858[41]
- Protorohippus Wortman, 1896[55]
- Pseudhipparion Ameghino, 1904[56]
- Scaphohippus Pagnac, 2006[57]
- Shanxihippus Bernor, Wang Shiqi, Liu Yan, Chen Yu & Sun Boyang, 2018[58] – jedynym przedstawicielem był Shanxihippus dermatorhinus (Sefve, 1927)
- Sifrhippus Froehlich, 2002[59] – jedynym przedstawicielem był Sifrhippus index (Cope, 1873)
- Sinohippus Zhai Renjie, 1962[60]
- Sivalhippus Lydekker, 1877[61]
- Xenicohippus Bown & Kihm, 1981[62]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 307, 1821. (ang.).
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 55. (fr.).
- ↑ Ch.-L. Bonaparte: Synopsis Vertebratorum Systematis. 1837, s. 8. (fr.).
- ↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 165. (fr.).
- ↑ H.N. Turner. On the Evidences of Affinity afforded by the Skull in the Ungulate Mammalia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 17, s. 158, 1850. (ang.).
- ↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clviii. (niem.).
- ↑ G. Steinmann & L. Däderlein: Elemente der Paläontologie. Leipzig: Verlag von Wilhelm Engelmann, 1890, s. 767. (niem.).
- ↑ E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 547. (niem.).
- ↑ A.N.Ch. Acloque: Faune de France: contenant la description des espèces indigènes disposées en tableaux analytiques; et illustrée de figures représentant les types caractéristiques des genres. Paris: Librairie J.-B. Baillière et Fils, 19 rue Hautefeuille, près du boulevard Saint-Germain, 1900, s. 68. (fr.).
- ↑ O.P. Hay: Second bibliography and catalogue of the fossil Vertebrata of North America, Publication 390 of the Carnegie Institute of Washington. Cz. 2. Washington D. C.: Carnegie Institution of Washington, 1930, s. 608. (ang.).
- ↑ Winge 1906 ↓, s. 71.
- ↑ Winge 1906 ↓, s. 151.
- ↑ a b J.H. Quinn. Miocene Equidae of the Texas Gulf Coastal Plain. „Bureau of Economic Geology, The University of Texas Publication”. 1516, s. 43, 1955. (ang.).
- ↑ R.C. Hulbert Jr. & B.J. MacFadden. Morphological transformation and cladogenesis at the base of the adaptive radiation of Miocene hypsodont horses. „American Museum novitates”. 3000, s. 6, 1991. (ang.).
- ↑ J.L. Prado & M.T. Alberdi. A cladistic analysis of the horses of the tribe Equini. „Palaeontology”. 39 (3), s. 676, 1996. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 165–166. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-08]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin: Introduction. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 23. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 384–386. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Equidae, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-12-08] (ang.).
- ↑ Kelly 1995 ↓, s. 5.
- ↑ H. von Meyer. Die fossilen Knochen aus dem Tertiar-Gebilde des Cerro de San Isidro bei Madrid. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefaktenkunde”. Jahrgang 1844, s. 398, 1844. (niem.).
- ↑ J.W. Gidley. A new genus of horse from the Mascall Beds, with notes on a small collection of Equine teeth in the University of California. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 22 (22), s. 385, 1906. (ang.).
- ↑ Froehlich 2002 ↓, s. 165.
- ↑ R.A. Stirton. Phylogeny of North American Equidae. „University of California Publications, Bulletin of the Department of Geological Sciences”. 25 (4), s. 190, 1940. (ang.).
- ↑ L. dos S. Avilla, C. Bernardes & D. Mothé. A new genus for Onohippidium galushai Macfadden and Skinner, 1979 (Mammalia, Equidae), from the late Hemphillian of North America. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 35 (3), s. 3, 2015. DOI: 10.1080/02724634.2014.925909. (ang.).
- ↑ W.D. Matthew & R.A. Stirton. Equidae from the Pliocene of Texas. „University of California Publications, Bulletin of the Department of Geological Sciences”. 19 (17), s. 357, 1930. (ang.).
- ↑ M.F. Skinner & B.J. MacFadden. Cormohipparion n. gen. (Mammalia, Equidae) from the North American Miocene (Barstovian–Clarendonian). „Journal of Paleontology”. 51 (5), s. 917, 1977. JSTOR: 1303763. (ang.).
- ↑ Qiu, Huang i Guo 1987 ↓, s. 63.
- ↑ W.B. Scott. The mammals of the Deep River beds. „The American naturalist”. 27 (319), s. 661, 1893. (ang.).
- ↑ O.Ch. Marsh. Notice of new Tertiary mammals, V. „The American journal of science and arts”. Third series. 12 (71), s. 401, 1876. (ang.).
- ↑ O.Ch. Marsh. Address of Professor O. C. Marsh. „Proceedings of the American Association for the Advancement of Science”. 26, s. 236, 1878. (ang.).
- ↑ B. Bai, Y. Wang & J. Meng. The divergence and dispersal of early perissodactyls as evidenced by early Eocene equids from Asia. „Communications Biology”. 1 (115), s. 2, 2018. DOI: 10.1038/s42003-018-0116-5. (ang.).
- ↑ E.C.N. van Hoepen. Fossiele perde van Cornelia O.V.S.. „Paleontologiese navorsing van die Nasionale Museum, Bloemfontein”. 2, s. 23, 1930. (afr.).
- ↑ P.O. McGrew. A new and primitive Early Oligocene horse from Trans-Pecos Texas. „Fieldiana Geology”. 10 (15), s. 167, 1953. (ang.).
- ↑ P.D. Heintzman, G.D. Zazula, R.D.E. MacPhee, E. Scott, J.A. Cahill, B.K. McHorse, J.D. Kapp, M. Stiller, M.J. Wooller, L. Orlando, J. Southon, D.G. Froese & B. Shapiro. A new genus of horse from Pleistocene North America. „eLife”. 6 (e29944), s. 5, 2017. DOI: 10.7554/eLife.29944. (ang.).
- ↑ Kelly 1995 ↓, s. 9.
- ↑ J. de Christol. Description d’Hipparion. „Annales des sciences et de l’industrie du Midi de la France”. 1, s. 180–181, 1832. (fr.).
- ↑ R. Owen. On fossil remains of equines from Central and South America referable to Equus conversidens, Ow., Equus tau, Ow., and Equus arcidens, Ow. „Philosophical transactions of the Royal Society of London”. 159, s. 572, 1869. (ang.).
- ↑ J.J. Kaup. Die zwei urweltlichen pferdeartigen Thiere, welche im tertiären Sande bei Eppelsheim gefunden werden, bilden eine eigene Unter-Abtheilung der Gattung Pferd, welche in der Zahl der Fingerglieder den Übergang zur Gattung Palaeotherium macht, und zwischen diese und Pferd zu stellen ist. „Nova acta physico-medica Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Naturae Curiosum”. 17, s. 174, 1835. (niem.).
- ↑ a b c J.M. Leidy. Notice of remains of extinct Vertebrata, from the valley of the Niobrara River, collected during the Exploring Expedition of 1857, in Nebraska, under the command of Lieut. G. K. Warren, U. S. Top. Eng., by Dr. F. V. Hayden, Geologist to the Expedition. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 10, s. 26, 1858. (ang.).
- ↑ E.D. Cope & W.D. Matthew: Hitherto unpublished plates of Tertiary Mammalia and Permian Vertebrata. United States Geological Survey, 1915, s. ryc. cviii, seria: Monograph series (American Museum of Natural History), nr 2. (ang.).
- ↑ P.O. McGrew. The Burge fauna. A Lower Pliocene mammalian assemblage from Nebraska. „University of California Publications, Bulletin of the Department of Geological Sciences”. 24 (11), s. 315, 1938. (ang.).
- ↑ J.M. Leidy. Notices of extinct Vertebrata discovered by Dr. F. V. Hayden, during the expedition to the Sioux country under the command of Lieut. G. K. Warren. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 8, s. 311, 1857. (ang.).
- ↑ O.C. Marsh. Notice of new Tertiary mammals, IV. „The American journal of science and arts”. Third series. 9 (51), s. 248, 1876. (ang.).
- ↑ Marsh 1874 ↓, s. 249.
- ↑ W.D. Matthew. The evolution of the horse: A record and its interpretation. „The Quarterly Review of Biology”. 1 (2), s. 165, 1926. JSTOR: 2808222. (ang.).
- ↑ J.W. Gidley. A new three-toed horse. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 19 (13), s. 467, 1903. (ang.).
- ↑ O.C. Marsh. Preliminary description of new Tertiary mammals. „The American journal of science and arts”. Third series. 4 (21), s. 207, 1872. (ang.).
- ↑ Kelly 1995 ↓, s. 3.
- ↑ Qiu, Huang i Guo 1987 ↓, s. 52.
- ↑ Marsh 1874 ↓, s. 252.
- ↑ R. Owen. Description of a small lophiodont mammal (Pliolophus vulpiceps, Owen), from the London Clay, near Harwich. „The Quarterly journal of the Geological Society of London”. 14, s. 55, 1858. (ang.).
- ↑ I. Sefve. Die Hipparionen Nord-Chinas. „Palaentologica Sinica”. Series 3. 4, s. 55, 1927. (ang.).
- ↑ J.L. Wortman. Species of Hyracotherium and allied perissodactyls from the Wahsatch and Wind River beds of North America. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 8 (6), s. 104, 1896. (ang.).
- ↑ F. Ameghino. Recherches de morphologie phylogénétique sur les molaires supérieures des ongulés. „Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 3, s. 262, 1904. (hiszp.).
- ↑ D. Pagnac. Scaphohippus, a new genus of horse (Mammalia: Equidae) from the Barstow Formation of California. „Journal of Mammalian Evolution”. 13 (1), s. 41, 2006. DOI: 10.1007/s10914-005-9002-2. (ang.).
- ↑ R.L. Bernor, S. Wang, Y. Liu, Y. Chen & B. Sun. Shanxihippus dermatorhinus comb. nov. with comparisons to Old World hipparions with specialized nasal apparati. „Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia”. 124 (2), s. 365, 2018. (ang.).
- ↑ Froehlich 2002 ↓, s. 159.
- ↑ 翟人杰 / R. Zhai. 安琪馬类化石的新材料 / On the generic character of “Hypohippus zitteli”. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 6 (1), s. 49, 1962. (chiń. • ang.).
- ↑ R. Lydekker. Notices of new and other Vertebrata from Indian Tertiary and Secondary Rocks. „Records of the geological survey of India”. 10 (1), s. 31, 1877. (ang.).
- ↑ T.M. Bown & A.J. Kihm. Xenicohippus, an unusual new hyracotheriine (Mammalia, Perissodactyla) from Lower Eocene rocks of Wyoming, Colorado and New Mexico. „Journal of Paleontology”. 55 (1), s. 258, 1981. JSTOR: 1304347. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- O.Ch. Marsh. Notice of new equine mammals from the Tertiary formation. „The American journal of science and arts”. Third series. 7 (39), s. 247–258, 1874. (ang.).
- H. Winge: Jordfundne og nulevende hovdyr (Ungulata) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over hovdyrenes indbyrdes slægtskab. Kjøbenhavn: H. Hagerup, 1906, s. 1–239, seria: E Museo Lundii. Triede Bind. Første halvbind. (duń.).
- Z. Qiu, W. Huang & Z. Guo. 中国马蹄甲化石 / The Chinese hipparionine fossils. „Palaeontologica Sinica”. New series. 25, s. 1–250, 1987. (chiń. • ang.).
- T.S. Kelly. New Miocene horses from the Caliente Formation, Cuyama Valley Badlands, California. „Contributions in science”. 455, s. 1–33, 1995. (ang.).
- H. Komosińska & E. Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
- D.J. Froehlich. Quo vadis eohippus? The systematics and taxonomy of the early Eocene equids (Perissodactyla). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 134 (2), s. 141–256, 2002. DOI: 10.1046/j.1096-3642.2002.00005.x. (ang.).