Konfederacja dzikowska

Konfederacja dzikowska – konfederacja generalna zawiązana 5 listopada 1734 w Dzikowie pod Tarnobrzegiem, utworzona na wezwanie króla elekta Stanisława Leszczyńskiego, który wobec połączonej interwencji wojsk saskich i rosyjskich na korzyść Augusta III, uszedł do Królewca. Marszałkiem generalnym konfederacji został starosta jasielski Adam Tarło. Na czele wojsk konfederackich stanął regimentarz Józef Potocki^[1]. Po Dzikowie siedzibami konfederacji były Baranów Sandomierski^[2], Kolbuszowa oraz Jarosław^[3].

Podpisany przez Rosję, Prusy i Austrię w 1732 traktat Loewenwolda przewidywał współdziałanie tych państw w narzuceniu I Rzeczypospolitej popieranego przez nie kandydata do polskiej korony. Po rozbiciu tworzącego się sojuszu sasko-francuskiego i zneutralizowaniu nastawionych antysasko Prus, strony zdecydowały się popierać kandydaturę elektora saskiego Fryderyka Augusta III, syna Augusta II.

12 września 1733 13,5 tysiąca szlachty wybrało w Warszawie, w wyniku wolnej elekcji, na króla Rzeczypospolitej Stanisława Leszczyńskiego. Konfederacja zawiązana została dla obrony polskiego tronu dla Stanisława Leszczyńskiego przed interwencją rosyjską i saską i w celu wywołania interwencji mocarstw europejskich na jego korzyść. W tym celu rozpoczęła aktywną działalność dyplomatyczną, wysyłając posłów do Szwecji, Francji, Turcji i Rzymu. Bezskutecznie zwróciła się o poparcie do narodów czeskiego i węgierskiego oraz do mieszkańców Śląska. Wojska konfederackie próbowały przebić się przez Wielkopolskę, by uderzyć na Saksonię. Zostały jednak rozbite w wielu bitwach przez Sasów i Rosjan.

Ogniska oporu zbrojnego konfederatów dzikowskich istniały do 1736, na Kurpiach^[4] i na Podolu.

• Stefan Truchim, Konfederacja dzikowska, Poznań 1921.
• Akt konfederacji dzikowskiej 5 listopada 1734 roku