Eadbert z Nortumbrii

Eadbert z Nortumbrii, Eadberht, Eadbyrht (data urodzenia nieznana; zm. 20 sierpnia 768) – władca anglosaskiego królestwa Nortumbrii w latach 737–758. Jego panowanie to okres ekspansji Nortumbrii, rozwoju gospodarczego, a zarazem sporów dynastycznych między dwoma rywalizującymi rodami. W 758 roku abdykował i został mnichem w klasztorze w Yorku.

Nenniusz w swojej Historii Brittonum podaje genealogię Eadberta. Wywodził się z linii potomków Idy, wywodzącej się od jego syna Ocga, będącego w drugim w kolejności do objęcia władzy. Linia ta nazywana jest Leodwaldingami od imienia Leodwalda, dziadka Eadberta, ojca Cenreda i Ceolwulfa. Ojcem Eadberta był Eata^[1]. Jego brat, Egbert, został arcybiskupem Yorku. Pośrednio stało się to za sprawą Ceolwulfa, który usunął poprzedniego biskupa Yorku, Wilfryda II, w ramach reperkusji za jego zaangażowanie w spisek, którego celem było usunięcie króla z tronu i uwięzienie go w Lindisfarne. Prestiżową diecezję York Ceolwulf wolał przekazać w pewne ręce swego kuzyna.

Eadbert został wyznaczony na władcę Nortumbrii przez swego kuzyna, Ceolwulfa^[2][3], który w 737 roku abdykował i wstąpił do klasztoru na wyspie Lindisfarne.

Mimo iż prawdopodobnie abdykacja Ceolwulfa była dobrowolna, niemal przez cały okres swego panowania Eadbert musiał udowadniać swoje prawa do tronu i rozprawiać się z innymi pretendentami. Jako pierwszy upomniał się o swoje prawa Eanwine, syn króla Edwulfa. Eadbert rozprawił się z nim krwawo – na jego rozkaz Ernwin został zabity w 740 roku, co rozsierdziło popierających go Piktów. Najsilniejszą opozycję stanowili jednak stronnicy ostatniego z rodu potomków wielkiego Etelfryda – Offy, syna króla Aldfritha. Eadbert zdecydował się w 750 roku na długie oblężenie Lindisfarne, gdzie w klasztorze przebywał Offa^[4]. Mimo zaciętego oporu wydobył z klasztoru athelinga, skazał go na śmierć, a ówczesnego opata Lindisfarne, Cynewulfa, uwięził w twierdzy Bamburgh^[5], a następnie w Yorku.

Okres panowania Eadberta to w Nortumbrii okres rozkwitu gospodarczego. Przeprowadził również reformę monetarną, przywracając monetom wysoką zawartość srebra^[6] – do dziś zachowały się sceaty z jego imieniem i imieniem arcybiskupa Egberta. Były to monety zawierające od 50 do 75% srebra, podczas gdy monety innych władców z tego okresu zawierały zaledwie ok. 20%. Świadczy to o doskonałej kondycji królewskich finansów.

Eadbert mógł sobie pozwolić na wiele kontrowersyjnych decyzji bez utraty poparcia ze strony duchowieństwa, gdyż jego brat był arcybiskupem Yorku. W ogóle współpraca między braćmi była tak dobra, że udało się im rozwiązać niektóre problemy na linii Kościół – król.

W 757 roku podjął próbę odzyskania części dóbr królewskich podarowanych Kościołowi przez swoich poprzedników: odebrał trzy dobra klasztorne (Stonegrave, Coxwold oraz Donæmuthe) opatowi Forthredowi i podarował je jego bratu Mollowi (prawdopodobnie rządził on później Nortumbrią jako Etelwald Moll). Forthred interweniował u papieża Pawła I, który nakazał Eadbertowi zwrot zawłaszczonego majątku i zabronił przekazywania dóbr kościelnych w świeckie ręce^[7].

W 740 doszło do konfliktu z sąsiadami z północy – Piktami^[3]. Przyczyn tego konfliktu należy szukać zarówno w imperialnych zakusach Eadberta jak i w eskalacji niezadowolenia piktyjskiego władcy Angusa I, który popierał Ernwina w jego pretensjach do tronu Nortumbrii. Nieobecność w kraju Eadberta wykorzystał król Aethelbald i złupił przygraniczne ziemie, paląc również York^[3][8].

W 750 roku Eadbert zdecydował się uderzyć na królestwo Strathclyde, zagarniając równinę Kyle^[3][9].

Kolejną kampanię przeciw Strathclyde poprowadził w 756 roku, sprzymierzając się z niedawnym wrogiem, Angusem, królem Piktów. 1 sierpnia osaczyli króla Dumnaguala III w jego stolicy i zmusili go do kapitulacji^[9]. Jednak już 10 dni później, podczas marszu powrotnego, wojska Eadberta poniosły sromotną klęskę w okolicach dzisiejszego Govan^[9].

Za czasów Eadberta udokumentowane są również kontakty Nortumbrii z krajem Franków. Zachowały się dokumenty potwierdzające wymianę darów między Eadbertem oraz królem frankijskim Pepinem Krótkim^[8].

W 758 roku Eadbert zdecydował się abdykować na rzecz swego syna Oswulfa. Wstąpił do klasztoru benedyktynów przy katedrze w Yorku^[3], gdzie przebywał aż do śmierci. Zmarł 20 sierpnia 768 roku^[10]. Został pochowany w kruchcie katedry, obok grobu biskupa Egberta^[2], który zmarł w 766 roku.

• Prosopography of Anglo-Saxon England: Eadbert
• Barbara Yorke: Królowie i królestwa Anglii w czasach Anglosasów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16169-9. Brak numerów stron w książce
• Beda Czcigodny Historia ecclesiastica gentis Anglorum dostępna w bibliotece cyfrowej
• Anglo-Saxon Chronicle dostępna w bibliotece cyfrowej
• Eadberht. Foundation for Medieval Genealogy. [dostęp 2012-02-08]. (ang.).