Diego de Landa

Diego de Landa

Diego de Landa Calderón

Biskup
Data urodzenia	12 listopada 1524
Data śmierci	29 kwietnia 1579
Biskup Jukatanu
Okres sprawowania	1573–1579
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	OFM
Nominacja biskupia	1571
Sakra biskupia	1573
Multimedia w Wikimedia Commons

Diego de Landa (ur. 12 listopada 1524, zm. 29 kwietnia 1579) – hiszpański zakonnik, drugi biskup Jukatanu, autor dzieła na temat prekolumbijskiej kultury Majów. Zasłynął również jako ten, który zniszczył większość rękopisów majańskich i wizerunków ich bogów.

Diego de Landa urodził się w Alcarria (Toledo, Hiszpania) w 1524 roku. W wieku 16 lat wstąpił w szeregi zakonników franciszkanów w Klasztorze San Juan de los Reyes w Toledo. W 1549 roku wraz z ojcem Nicolas de Albate oraz z pięcioma innymi towarzyszami Alonso de Alvarado, Francisco Navaro, Antonio de Valdemoro, Antonio Figueras i Pedro Noriega udał się do Nowej Hiszpanii do Jukatanu. Jego zadaniem było szerzenie wiary katolickiej na nowo odkrytych ziemiach. W tym samym roku został wyznaczony asystent gwardiana w nowo założonej misji. Indianie przekazali w jego ręce jedną ze starożytnych budowli w Izamal pod siedzibę klasztoru. W 1550 jako przedstawiciel jukatańskich franciszkanów, został wysłany do Gwatemali.

Przez kilka lat Landa żył w Klasztorze Conkal. W 1553 został przeorem klasztoru w Izamal. Z jego rozkazu został wybudowany nowy klasztor dla franciszkanów; w tym samym roku nakazał dzielić wszelką żywność pomiędzy Indian, których nawiedziła plaga głodu.

W 1560 został wyznaczony na przeora klasztoru w Merida. Tam w 1562 Landa był bohaterem wydarzeń znanych jako auto-da-fé, które na zawsze położyły cień na jego osobę. Kilkoro dzieci indiańskich znalazło ukryte w pieczarach ołtarze starych majańskich bogów. Fakt ten spowodował aresztowanie przez franciszkanina grupy Indian i poddanie ich torturom. W mieście Maní na Jukatanie, spalił on ogromną liczbę ksiąg Majów, rozbił ich ołtarze i posągi bożków. Niektóre relacje podają liczbę 5000 rozmaitych bożków, 13 wielkich kamieni służących za ołtarze i 27 zwojów ze znakami i hieroglifami Majów. Sam Diego de Landa w swoim dziele pisał: „znaleźliśmy dużą ilość ksiąg, a że wszystko w nich było przesądem i fałszerstwem spaliliśmy je, co wielkie cierpienie im (Indianom) sprawiło i napełniło wielkim smutkiem”.

Diego Quixada, alkad miasta Meridy, w liście do króla Filipa II z 1563 roku pisał, iż Landa dopuścił się torturowania w imię kościoła cztery i pół tysiąca Indian, z których osiemdziesięciu pięciu nałożono włosiennice, sześć tysięcy trzystu trzydziestu tubylców zostało skazanych na grzywnę, a pięćdziesięciu Indian umarło w czasie przesłuchania^[1]. Inny duchowny biskup Francisco de Toral, również pisywał listy do króla, gdzie skarżył się na Landę, jakoby ten był zbyt brutalny w swych poczynaniach i odwracał Indian od Boga miast do niego ich przybliżać^[2]. Biograf Bernardino de Lizana pisał o franciszkaninie w samych superlatywach, wychwalając go za skuteczne wyplewienie pogańskich zabobonów^[3]. W następstwie tych relacji Diego de Landę odwołano do Hiszpanii. Po przybyciu do kraju napisał swoje największe i jedyne dzieło Relación de las cosas de Yucatán.

W Hiszpanii został poddany osądowi Rady Indii i wysłany do ojca Pedro de Bobadilla, w prowincji Kastylii. Tam inny duchowny inkwizytor Pedro de Guzman poddał weryfikacji poczynania Landy w Meksyku. Rozprawa zakończyła się po myśli franciszkanina i po zatwierdzeniu wyroku przez Radę Indii został on oczyszczony z zarzutów i rozgrzeszony.

W 1573 roku, w październiku, Diego de Landa powrócił do Meksyku na Jukatan, gdzie został biskupem Jukatanu. Jak mówią relacje, był witany przez tłumy Indian, dla których był dobroczyńcą i prześladowcą. Landa umarł w Mérida, 29 kwietnia 1579, w wieku 54 lat. Jego ciało zostało pochowane w miejscowym kościele San Francisco, a jego kości zostały przewiezione do grobowca jego ojców we wsi Cifuentes, w Hiszpanii. Jego pomnik stoi na placu Izamal, gdzie on był przeorem i opiekunem.

Diego de Landa do dziś wzbudza kontrowersje. Jego zapalczywość w zwalczaniu zabobonów wśród Indian, spowodowała zniszczenie ich dzieł sztuki i manuskryptów. Stawia go to w najgorszym świetle wśród historyków. Z drugiej strony Landa przez trzydzieści lat zbierał wszelkie materiały dotyczące prekolumbijskiej kultury Majów^[4]. Pieszo przemierzał cały Jukatan, gromadząc wszystko co dotyczyło tubylców, od wizerunków bogów poprzez ich obrzędy i ceremonie po pismo Majów i zwyczaje codzienne. Całą tę wiedzę umieścił w jednym dziele Relación de las cosas de Yucatán, która stała się nieocenionym źródłem informacji dla wszystkich następnych badaczy. E.J.S. Thomson pisał:

„Bez tej książki jest dość wątpliwe, czy moglibyśmy uczynić jakiś krok w rozszyfrowaniu glifów, i wiedzielibyśmy o wiele mniej o Majach. Dzieło Landy można by nazwać kamieniem z Rosetty dla tej kultury”^[5].

Diego de Landa opisał w swym dziele geografię Jukatanu, jego historię, wierzenia Majów, ich obyczaje, tańce, muzykę, święta, stroje oraz system mierzenia czasu. Opisał także zestaw 27 glifów, które miały rzekomo stanowić alfabet Majów, w rzeczywistości jednak uznanie pisma Majów za alfabetyczne okazało się pomyłką.

Po śmierci Landy, jego rękopis został zakonserwowany we franciszkańskim klasztorze w Mérida a kopie jego pracy zostały wysłane do Hiszpanii, czego dowodem są zapisy w Relación de Chunchucha, z 1581 roku. W 1936 roku rękopis został zniszczony podczas wojny domowej^{[potrzebny przypis]}.

• Clendinnen, Inga. „Ambivalent Conquests: Maya and Spaniard in Yucatan, 1517-1570”. 2 ed. 2003. Cambridge: Cambridge UP.
• Marshall E. Durbin, 1969. An Interpretation of Bishop Diego De Landa’s Maya Alphabet (Philological and Documentary Studies)
• Diego de Landa, 1978. Yucatan Before and After the Conquest
• Relacion de las cosas de Yucatan/The relationship of the things of the Yucatan (in series Cronicas De America) 2002.
• Alfred M. Tozze, Relación de las cosas de Yucatán: A translation, Wyd. Harvard University, v. 18) 1941.
• William Gates Yucatan Before and After the Conquest 1978

• MariaM. Sten MariaM., Malowane księgi dawnych narodów Meksyku, Kraków: Wyd. Literackie, 1980, ISBN 83-08-00088-6, OCLC 830238198 . Brak numerów stron w książce
• Diego de Landa, „Świat Apocalypto” [sic!], z hiszpańskiego przełożył Paweł Skibiński, wyd. Polwen, 2006 ISBN 978-83-89862-79-4 – polskie wydanie „Relación...”

• Strona audycji PR Programu II na temat zniszczonych ksiąg Majów. Rozmowa Hanny Marii Gizy z prof. Elżbietą Siarkiewicz [dostęp 3 września 2012]