Gomolatki
| Sphaeridiinae | |||
| Latreille, 1802 | |||
| Okres istnienia: miocen–dziś | |||
 Sphaeridium lunatum | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
gomolatki | ||
| Synonimy | |||
| |||
Gomolatki[1] (Sphaeridiinae) – podrodzina chrząszczy z podrzędu wielożernych i rodziny kałużnicowatych. Obejmuje około tysiąca opisanych gatunków zgrupowanych w około 90 rodzajach.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Owad dorosły
[edytuj | edytuj kod]Chrząszcze o zaokrąglonym w zarysie ciele długości od 0,7 do 7,7 mm, z wierzchu nagim i gładkim, od spodu najczęściej o częściowo zredukowanym, a u niektórych Omicrini i Megasternini całkowicie zanikłym plastronie (okrywie z hydrofobowego owłosienia). Głowa jest prognatyczna, o dużym nadustku, silnie poprzecznej i, z nielicznymi wyjątkami, wciągniętej pod nadustek wardze górnej oraz krótkich czułkach zbudowanych z ośmiu lub dziewięciu członów, z których trzy ostatnie formują zwartą do luźnej buławkę. Nasady czułków są odsłonięte tylko u Megasternini i Omicrini. Głaszczki szczękowe są znacznie krótsze od czułków. Głaszczki wargowe odznaczają się obecnością kępki szczecinek przed wierzchołkiem drugiego członu. Przedplecze ma kompletne i niezmodyfikowane listewki krawędziowe. Tarczka jest z tyłu zaostrzona. Pokrywy mają po dziesięć (u niektórych Megasternini jedenaście) rzędów punktów i pozbawione są rządków przytarczkowych. Wierzchołki pokryw są z wyjątkiem rodzaju gomolatka wspólnie zaokrąglone. Śródtułów cechuje się widełkami sternalnymi o biorących początek osobno, krótkich i lekko u szczytu rozszerzonych ramionach oraz częściowo lub całkowicie zlanym z mezanepisternitami, z wyjątkiem rodzaju gomolatka w tyle zaopatrzonym w pośrodkową wyniosłość lub płytkę śródpiersiem. Odnóża mają pięcioczłonowe stopy. Z wyjątkiem grup o skróconych stopach drugi człon stóp tylnej pary jest znacznie krótszy niż pierwszy. Na spodzie odwłoka widocznych jest pięć wolnych sternitów, z których pierwszy wypuszcza zaostrzony wyrostek międzybiodrowy[2][3].
Larwa
[edytuj | edytuj kod]Larwy gomolatek są słabo przebadane. Głowa ich jest nieco grzbietobrzusznie spłaszczona i ma oczka larwalne rozmieszczone w jednej lub dwóch grupach, a czasem uwstecznione lub zupełnie zanikłe. Nasale najczęściej ma jeden ząbek lub jest ząbków pozbawione i nigdy nie ma ich więcej niż cztery. Odnóży może nie być wcale, a jeśli występują to są krótkie, często o pazurkach lub innych członach uwstecznionych[2].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Owady głównie lądowe, aczkolwiek wybierające mikrosiedliska wilgotne, zwykle z dużą zawartością wody. Nieliczne, jak np. żmulińce, wtórnie wróciły do środowiska wodnego. W większości zasiedlają rozkładającą się materię organiczną, w tym ściółkę leśną i odchody ssaków. Kilka rodzajów zamieszkuje mrowiska czy termitiery. Postacie dorosłe żerują na gnijącej materii organicznej, natomiast larwy są drapieżnikami[2][3].
Podrodzina kosmopolityczna, znana ze wszystkich krain zoogeograficznych[2][3]. W Polsce stwierdzono 31 gatunków z pięciu rodzajów (zobacz rodzaje Cercyon, Coelostoma, Cryptopleurum, Megasternum i Sphaeridium w: kałużnicowate Polski)[4].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson ten wprowadził w 1802 roku Pierre-André Latreille pod nazwą Sphaeridiota[5]. Zalicza się do niego około tysiąca opisanych gatunków zgrupowanych w około 90 rodzajach[2][3], umieszczonych w plemionach[3][6]:
- Coelostomatini Heyden, 1891
- Megasternini Mulsant, 1844
- Omicrini Smetana, 1975
- Protosternini Hansen, 1991
- Sphaeridiini Latreille, 1802
- plemię: incertae sedis
- Badioglobus Short, 2004
- Chimaerocyon Fikáček et al., 2013
Do niedawna w obrębie tej podrodziny umieszczano również plemiona Andotypini, Borborophorini, Rygmodini i Tormissini. Przeniesione one zostały do Rygmodinae w 2013 roku przez Andrew Edwarda Shorta i Martina Fikáčka[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Dział I zoologiczny, oddział zwierząt bezkręgowych. IV. Chrząszcze czyli tęgoskrzydłe (Coleoptera). Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 49.
- ↑ a b c d e Martin Fikáček: 20. Hydrophilidae Leach, 1815. W: Adam Ślipiński, John F. Lawrence: Australian Beetles. Volume 2. Archostemata, Myxophaga, Adephaga, Polyphaga (part). CSIRO Publishing, 2019, s. 271-350. ISBN 978-0-643-09730-8.
- ↑ a b c d e Miguel Archangelsky, Rolf Georg Beutel, Albrecht Komarek: 12.1 Hydrophilidae Latreille, 1802. W: Rolf G. Beutel, Richard A.B. Leschen: Arhtropoda: Insecta. Coleoptera, Beetles, Volume 1: Morphology and Systematics (Archostemata, Adephaga, Myxophaga, Polyphaga partim). 2nd edition. Berlin, Boston: Walter de Gruyter, 2016, s. 238-254, seria: Handbook of Zoology/Handbuch der Zoologie.
- ↑ subfamily: Sphaeridiinae Latreille, 1802. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2024-03-07].
- ↑ Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1–972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807.
- ↑ a b Andrew Edward Z. Short, Martin Fikáček. Molecular phylogeny, evolution and classification of the Hydrophilidae (Coleoptera). „Systematic Entomology”. 38 (4), s. 723-752, 2013. The Royal Entomological Society. DOI: 10.1111/syen.12024.