Bhumibol Adulyadej

Bhumibol Adulyadej
ภูมิพลอดุลยเดช

Król Tajlandii
Okres	od 9 czerwca 1946 do 13 października 2016
Koronacja	5 maja 1950
Poprzednik	Ananda Mahidol
Następca	Prem Tinsulanonda (Regent) Maha Vajiralongkorn
Dane biograficzne
Dynastia	Chakri
Data i miejsce urodzenia	5 grudnia 1927 Cambridge
Data i miejsce śmierci	13 października 2016 Bangkok
Ojciec	Mahidol Adulyadej
Matka	Srinagarindra
Żona	Sirikit Kitiyakara
Dzieci	Ubol Ratana Maha Vajiralongkorn Sirindhorn Chulabhorn Walailak
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Bhumibol Adulyadej, król Rama IX, wym. pʰūːmípʰōn àdūnjādèːt (ur. 5 grudnia 1927 w Cambridge, zm. 13 października 2016 w Bangkoku^[1]) – król Tajlandii w latach 1946–2016.

Imię ceremonialne: „Jego Wspaniałość, Wielki Pan, Siła Ziemi, Nieporównywalna Moc, Syn Mahidola, Potomek Boga Wisznu, Wielki Król Syjamu, Jego Królewskość, Wspaniała Ochrona” – Phrabat Somdej Phra Paramindra Maha Bhumibol Adulyadej Mahitaladhibet Ramadhibodi Chakrinarubodindara Sayamindaradhiraj Boromanatbophit.

Bhumibol Adulyadej urodził się w Stanach Zjednoczonych, gdzie jego ojciec, książę Mahidol Adulyadej (1892–1929), studiował medycynę na Uniwersytecie Harvarda. Jego dziadkiem był król Chulalongkorn (Rama V). Bhumibol miał starszą siostrę, księżniczkę Galyani Vadhanę, i starszego brata, króla Anandę Mahidola (Rama VIII)^[2].

W 1933 roku wraz z matką i rodzeństwem przeniósł się do Szwajcarii, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej w Miremont oraz gimnazjum klasycznego w Lozannie. W 1945 rozpoczął studia na Uniwersytecie w Lozannie, na kierunku nauk technicznych. Po roku musiał przerwać studia w związku z śmiercią brata, króla Ananda Mahidola, po którym odziedziczył tron. Wyznaczył regentem wuja Rangsita, co pozwoliło mu na powrót do Szwajcarii i dokończenie studiów, tym razem na kierunku nauk politycznych i prawa^[2][3]. W październiku 1948 roku, podczas przejazdu między Genewą, a Lozanną, zderzył się z samochodem ciężarowym. Wskutek wypadku doznał urazu pleców, paraliżu połowy twarzy i utraty wzroku na prawym oku^[4].

W 1950 roku powrócił do Tajlandii na ceremonię koronacyjną, która odbyło się 5 maja^[2][3]. Początkowo odgrywał niewielką rolę wobec skromnych uprawnień konstytucyjnych oraz autorytarnego charakteru rządów wojskowych.

W 1973 i 1992 pomógł jednak rozwiązywać konflikty i przeprowadzić transformację do w pełni demokratycznego ustroju, zdobywając sobie szacunek poddanych i autorytet w świecie. W 1987 powszechne referendum nadało mu przydomek „Wielki”. Jego jedynym synem jest Maha Vajiralongkorn. Od 21 sierpnia 1982 był najdłużej urzędującą głową państwa na świecie.

Zmarł 13 października 2016 w szpitalu w stolicy Tajlandii, po jego śmierci ogłoszono roczną żałobę narodową^[5]. Kremacja i pogrzeb odbyły się ponad rok po śmierci monarchy, między 25 a 29 października 2017^[6][7].

Według magazynu „Forbes” był jednym z najbogatszych monarchów. Jego majątek szacuje się na 30 mld USD^[8]. Na liście 50. najbogatszych polityków świata sporządzonej przez tygodnik „Angora” zajmował 2. miejsce z ww. majątkiem osobistym^[9]. Krytyka króla i obraza majestatu karana jest wyrokiem więzienia od 3 do 15 lat^[10]. Strony internetowe krytykujące jego rządy są cenzurowane^[11].

Krótkofalowiec, posiadał znak HS1A^[12].

28 kwietnia 1950 zawarł związek małżeński z Sirikit Kitiyakara (ur. 1932). Para doczekałam się czwórki potomstwa: Ubol Ratana (ur. 1951), następca tronu Maha Vajiralongkorn (ur. 1952), Maha Chakri Sirindhorn (ur. 1955) i Chulabhorn (ur. 1957)^[3].

• Order Rajamitrabhorn (Tajlandia)
• Order Domowy Chakri (Tajlandia)
• Wielka Wstęga Orderu Chula Chom Klao (Tajlandia)
• Wielka Wstęga Orderu Słonia Białego (Tajlandia)
• Wielka Wstęga Orderu Korony Tajlandii
• Łańcuch Orderu Wyzwoliciela San Martina (Argentyna)
• Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii (Austria)
• Wielka Wstęga Orderu Leopolda (1960, Belgia)
• Order Domowy Korony Brunei (1990, Brunei)
• Order Słonia (1958, Dania)^[13]
• Order Królowej Saby (1968, Etiopia)
• Krzyż Wielki Orderu Sikatuny (1968, Filipiny)
• Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (1960, Francja)
• Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (1963, Grecja)

  

• Order Złotego Runa (2006, Hiszpania)
• Łańcuch Orderu Karola III (1987, Hiszpania)
• Łańcuch Orderu Zasługi Cywilnej – (1987, Hiszpania)
• Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (1960, Holandia)
• Order Gwiazdy Indonezji (1961, Indonezja)
• Order Pahlawiego (1968, Iran)
• Order Chryzantemy (1963, Japonia)
• Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Kambodży (1954, Kambodża)
• Wielki Order Mugunghwa (1981, Korea Południowa)
• Krzyż Wielki Orderu Miliona Słoni i Białego Parasola (1963, Laos)
• Order Domowy Złotego Lwa Nassau (1960, Luksemburg)
• Order Korony Królestwa (1963, Malezja)
• Nepal Pratap Bhaskara (1986, Nepal)
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (1960, Norwegia)
• Krzyż Wielki Wstęgi Trzech Orderów (1960, Portugalia)
• Stopień Specjalny Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1984, RFN)
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)
• Chief Commander Legii Zasługi (1960, Stany Zjednoczone)
• Order Królewski Serafinów (1960, Szwecja)
• Wielka Wstęga Orderu Lśniącego Jadeitu (1963, Tajwan)
• Złoty Łańcuch Orderu Piusa IX (1960, Watykan)
• Królewski Łańcuch Wiktoriański (1960, Wielka Brytania)
• Kawaler Krzyża Wielkiego Udekorowany Wielką Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (1960, Włochy)
• Złoty Order Olimpijski (1987)
• W uznaniu zasług na polu poznania i ochrony gleb 5 grudnia, dzień urodzin króla, został ustanowiony Światowym Dniem Gleby (2013, ONZ)

• Stanisław Niewiński: Bhumibol Adulyadej – najdłużej panujący współczesny monarcha. Centrum Studiów Polska Azja, 2009-08-01.