Betlejem

Ten artykuł dotyczy miasta w Palestynie. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Betlejem

‏بيت لحم‎

Państwo	Palestyna /  Izrael
Muhafaza	Betlejem
Burmistrz	Anton Salman
Powierzchnia	10 km²
Wysokość	775 m n.p.m.
Populacja (2016) • liczba ludności	31 799
Nr kierunkowy	2
Położenie na mapie Palestyny Betlejem
31°42′11″N 35°11′44″E/31,703056 35,195556
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Betlejem (hebr. ‏בֵּית לֶחֶם‎, Bêṯ Leḥem, dosłownie „dom chleba”; nowohebrajskie Bet Lechem; arab. ‏بيت لحم‎, Bajt Lahm^ⓘBajt Lahm, „dom mięsa”) – miasto w muhafazie Betlejem w Państwie Palestyna. Ważny ośrodek palestyńskiej władzy administracyjnej i centrum palestyńskiej kultury. Miejsce narodzin Jezusa Chrystusa^[1].

Miasto jest położone w zachodniej części Judei na wysokości około 775 m n.p.m. Leży w odległości 10 km na południe od Jerozolimy, 59 km na południowy wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego i 75 km na zachód od Ammanu – stolicy Jordanii.

W jego otoczeniu znajdują się miasta Jerozolima (osiedla Gillo, Bajt Safafa, Giwat ha-Matos i Har Homa), Bajt Dżala i Bajt Sahur, miasteczko Al-Chadr, kibuc Ramat Rachel oraz wsie Al-Asakra, Hindaza i Artas. Muhafaza Betlejem obejmuje sąsiednie miasta Bajt Dżala i Bajt Sahur, a także obozy uchodźców palestyńskich Ad-Duhajsza, Ajida i Azza.

Dzielnice mieszkaniowe (Harat) w Betlejem są żywą historią miasta. Tworzą niezwykłą mozaikę otaczającą główny plac Żłóbka. Ich nazwy pochodzą zwykle od miejsc, z których przybyli osadnicy (np. Harat Nadżar to miejsce, gdzie osiedlili się przybywający z krainy Nadżar wcześni chrześcijanie, przedstawiciele chrześcijaństwa monofizyckiego), bywa też, że nazwy są związane z jakąś legendą (np. Harat Tardżuma, czyli Dzielnica Tłumaczy, której założyciel, Włoch, ożenił się chrześcijanką arabskiego pochodzenia i pracował jako tłumacz dla księży oraz pielgrzymów) lub np. z funkcją (Harat al-‘Ajn, czyli źródło – miejsce, skąd miasto czerpało wodę). Głównym traktem jest biegnąca od placu Żłóbka ulica Żłóbka z licznymi sklepami, pracowniami jubilerskimi, barami i kafejkami. W otoczeniu miasta znajdują się winnice, gaje oliwne i migdałowce.

Według danych Palestyńskiego Centralnego Biura Statystycznego w 2016 w Betlejem zamieszkiwało 31 799 mieszkańców^[2].

Populacja miasta pod względem wieku (2007)^[3]:

Wiek (w latach)	Procent populacji w %
0–9	27,4%
10–19	20%
20–29	17,3%
30–44	17,7%
45–64	12,1%
>66	5,3%

Betlejem jest ośrodkiem palestyńskich chrześcijan jak i miejscem pielgrzymek. Według ewangelii Mateusza i Łukasza, Betlejem to miejsce narodzenia Jezusa Chrystusa^[1].

Pierwotnie Betlejem nazywano Efrata, nazwę tę zawiera Księga Rodzaju^[4]. Pochodzili stamtąd Elimelek i jego żona Noemi oraz ich synowie^[5], a także Booz z Księgi Rut^[6]. Nazywane było również Betlejem Efrata^[7], a także Betlejem Judzkie^[8] – dla odróżnienia drugiej miejscowości o tej samej nazwie, Betlejem w Galilei.

Według Ewangelii Mateusza po narodzinach Jezusa (5/4 p.n.e.) na rozkaz króla Heroda zamordowani zostali wszyscy chłopcy w Betlejem mający do dwóch lat^[9]. W II wieku wspomniał o tym Justyn Męczennik. Jeżeli tzw. rzeź niewiniątek w ogóle się wydarzyła, realna liczba zabitych wynosiła około dwudziestu dzieci^[10].

W latach 132–135 Grotę Narodzenia obudowano rzymską świątynią Adonisa. Bazylika Narodzenia Pańskiego została zbudowana w 326 roku za panowania Konstantyna Wielkiego, dzięki fundacji św. Heleny, zniszczona w 529 przez Samarytan, w 550 roku została przebudowana za panowania Justyniana I Wielkiego.

W 614 roku do Betlejem weszli Persowie, a w 637 kalif Umar ibn al-Chattab, który obok kościoła wybudował meczet. W 1099 roku Betlejem zajęli krzyżowcy, z bazyliki usunięto greckich duchownych, miasto otoczono murem, a w XII wieku bazylika została rozbudowana przez krzyżowców. Pod nią znajduje się Grota Narodzenia. W latach 1187–1229 miasto ponownie znalazło się w rękach muzułmanów, w 1250 zburzono mury miejskie. Grota Narodzenia przeszła pod wspólną kontrolę prawosławnych, katolików i Ormian, a współcześnie pod kontrolę prawosławnej cerkwi greckiej i kościoła katolickiego.

W 1948 Betlejem włączono do Jordanii, w 1967 miasto zajęły wojska Izraela, w 1973 założono niepubliczny katolicki Uniwersytet Betlejem.

Podczas pierwszej Intifady palestyńscy rebelianci 19 września 1989 ostrzelali z broni maszynowej autobus z niemieckimi turystami, raniąc 3 osoby, zaś dwa dni później obrzucili kamieniami inny autobus z niemieckimi turystami raniąc 2 osoby. 9 grudnia 1990 wrzucili bombę do miejscowego posterunku wojskowego, przez co zginął 1 izraelski żołnierz, a 20 osób zostało rannych.

 Zobacz też: Oblężenie bazyliki Narodzenia Pańskiego w Betlejem.

W 1995 miasto przekazano Palestyńczykom. W 2002 roku Bazylika Narodzenia Pańskiego była zajmowana przez kilkudziesięcioosobową grupę bojowników palestyńskich, którzy schronili się tam w czasie akcji policyjnej wojsk izraelskich – po 5-tygodniowym oblężeniu zawarto porozumienie, na mocy którego część bojowników została odesłana do Gazy, a kilkunastu deportowano do krajów europejskich. Po uwolnieniu kościoła znaleziono w nim kilkadziesiąt założonych ładunków wybuchowych. Betlejem znajduje się od tej pory pod zaostrzoną kontrolą – blokada dróg i okresowe wprowadzanie godziny policyjnej.

W 2012 roku odkryto bullę z okresu Pierwszej Świątyni (1006–586 p.n.e.), na której wymieniona jest nazwa Betlejem^[11].

• Bazylika Narodzenia Pańskiego,
• Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej,
• Grota Mleczna,
• okoliczne klasztory (Artas) i kościoły, Pole Pasterzy (Bajt Sahur),
• Studnia Dawida,
• Grób Racheli,
• Hotel Walled-Off z muzeum.

Gospodarka Betlejem obejmuje rzemiosło, handel i drobny przemysł, m.in. pamiątkarstwo; przemysł rolno-spożywczy – uprawę winnic, fig i oliwek. Duże znaczenie gospodarcze ma turystyka, zwłaszcza pielgrzymkowa.

Miejscowości partnerskie:

• diecezja betlejemska

• DanielD. Chrupcała DanielD., Betlejem – kolebka Mesjasza, Kraków 2003, ISBN 83-912251-4-3 . Brak numerów stron w książce
• DonatoD. Baldi DonatoD., W Ojczyźnie Chrystusa – Przewodnik po Ziemi Świętej, Kraków/Asyż 1982 . Brak numerów stron w książce
• Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I, RafałR. Jasiulewicz (red.), LeszekL. Baraniecki, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-60563-07-1, ISBN 978-83-60563-07-6, ISBN 83-60563-04-7, ISBN 978-83-60563-04-5, ISBN 1-59339-330-X, ISBN 978-1-59339-330-4, OCLC 838992809 . Brak numerów stron w książce
• AdamA. Dylewski AdamA., Izrael, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2008, ISBN 978-83-7513-129-1, OCLC 297851815 . Brak numerów stron w książce

• O chrześcijańskim Betlejem na stronie Kustodii Ziemi Świętej (ang.).