Al-Mustakfi
| |
| kalif | |
| Okres |
od wrzesień 944 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia |
11 listopada 908 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Ghusn |
| Dzieci | |
| Moneta | |
Srebrny dinar kalifa Al-Mustakfiego | |
Abu’l-Kasim ʿAbdallah ibn ʿAla ibn Aḥmad ibn Ṭalḥa ibn Dżaʿfar ibn Muḥammad ibn Harun al-Mustakfi bi’llah (arab. أبو القاسم عبد الله بن علي), znany lepiej jako Al-Mustakfi bi’llāh (arab. المستكفي بالله, "Pragnący zadowolić się samym Bogiem"; ur. 11 listopada 908 w Bagdadzie, zm. we wrześniu 949 tamże) – dwudziesty drugi kalif Abbasydów.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesne życie
[edytuj | edytuj kod]Abdallah urodził się 11 listopada 908 roku w Bangladeszu[1]. Jego ojcem był siedemnasty kalif dynastii Abbasydów, Al-Muktafi, którego kalifat trwał od 902 do 908 roku. Matką Abdallah była Ghusn, konkubina ojca greckiego pochodzenia[2]. Łącznie Abdallah miał ośmioro braci[3]. Był miłośnikiem sportów i gier, a także zwolennikiem napojów fermentowanych (nabidh)[2]. Utrzymywał również dobre relacje z szyitami i miejskimi włóczęgami i wojownikami, nazywanymi ajjarami[2]. Kontakty te były zniewagą dla pobożniejszych warstw społeczeństwa[4].
Upadek kalifatu Abbasydów
[edytuj | edytuj kod]W latach trzydziestych X wieku potężny niegdyś kalifat Abbasydów upadł. Jego finanse upadły w ruinę, a prowincje zostały przejęte przez Hamdanidów, Baridów, Bujidów, a także różnych militarnych despotów. Wszyscy rywalizowali o kontrolę nad stolicą kalifatu, Bagdadem, i o tytuł amir al-umara (głównodowodzący), który zapewniał faktyczną kontrolę nad rządem Abbasydów[5][6]. Jednocześnie sama dynastia Abbasydów była pochłonięta rywalizacjami i walkami wewnętrznymi, głównie między potomkami Al-Muktafiego z jednej strony a potomkami jego brata i następcy, Al-Muktadira z drugiej. Za czasów syna Al-Muktadira, Ar-Radiego, trzech synów Al-Muktafiego zostało straconych lub uwięzionych, podczas gdy kalif sam musiał stawić czoła wyzwaniom ze strony dwóch własnych braci i innych pobocznych książąt Abbasydów[7].
Brat kalifa Ar-Radiego, Al-Muttaki, został wyniesiony na tron. Kalif ten starał się odzyskać władzę w Bagdadzie, jednak nadaremnie. Oddał się w ręce Tuzuna, tureckiego generała, który złożył najświętsze przysięgi, że będzie służył prawdziwie i wiernie. Jednak wkrótce potem pozbawił go władzy i oślepił[8][9]. Tego samego dnia Tuzun ustanowił kuzyna byłego kalifa swoim następcą, nadając mu tytuł Al-Mustakfi[8][9]. Miał on wtedy 41 lat[2].
Kalifat Al-Mustakfiego
[edytuj | edytuj kod]Celem kalifa było przywrócenie linii jego ojca do tronu. Z tego powodu Al-Mustakfi celowo nawiązywał do swego ojca: ich imiona kalifów brzmią podobnie, a w trakcie wjazdu do Bagdadu miał ubrane ceremonialne nakrycie głowy, które należało do jego ojca (qalansuwa)[10]. Szybko mianował swojego syna, Muhammada ibn Al-Mustakfiego, następcą tronu[11].
W rzeczywistości nowy kalif był marionetką w rękach wojsk tureckich, stojąc w obliczu pustego skarbca, a chaos i ubóstwo zagrażały nawet Bagdadowi głodem[2]. Jedyną swobodą manewru politycznego, jaka pozostała kalifom tego okresu, był wybór, z którym z sąsiadujących wodzów wojennych zawrzeć sojusz. Dla wodzów wojennych kalif był źródłem legitymizacji, a bystry kalif mógł zmieniać swoje poparcie pomiędzy różnymi wodzami wojennymi w taki sam sposób, w jaki jego poprzednicy wcześniej zmieniali swoich wezyrów[12].
Upadek i śmierć
[edytuj | edytuj kod]Siły Bujidów wkroczyły do Bagdadu bez oporu. 21 grudnia 945 roku Al-Mustakfi został zmuszony do uznania autorytetu Bujidów[2][13][14]. Ponieważ Al-Mustakfi znajdował się teraz pod kontrolą Bujidów, Hamdanidzi natychmiast przestali uznawać go za kalifa i ogłosili wierność byłemu kalifowi Al-Muttakiemu[15][16]. 29 stycznia 946 roku (lub 9 marca według innych źródeł) Al-Mustakfi został zdegradowany[1][17]. Bujidzi wyznaczyli nowego kalifa Al-Mutiego. Nie mając żadnej realnej władzy, nowy kalif był w rzeczywistości marionetkowym władcą, który przyznał reżimowi Bujidów legitymację[18]. Po zawarciu porozumienia pokojowego latem 946 roku Hamdanidzi uznali Al-Mutiego za kalifa, ale na wschodzie Samanidzi nadal uznawali Al-Mustakfiego za kalifa do 955 roku[19].
Al-Mustakfi został oślepiony, najwyraźniej jako akt zemsty zainicjowany przez al-Mutiego[20] i spędził resztę życia jako więzień w pałacu kalifatu, gdzie zmarł we wrześniu 949 roku[1][17][21].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Özaydın 2016 ↓, s. 139.
- ↑ a b c d e f Bosworth 1993 ↓, s. 723.
- ↑ Bowen 1928 ↓, s. 84.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 25.
- ↑ Kennedy 2004 ↓, s. 191-197.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 17-19.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 20-21.
- ↑ a b Kennedy 2004 ↓, s. 196, 312.
- ↑ a b Bacharach 2006 ↓, s. 55-56.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 23-24.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 24, 29.
- ↑ Donohue 2003 ↓, s. 8.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 19.
- ↑ Bowen 1928 ↓, s. 388.
- ↑ Bosworth 1993 ↓, s. 723-724.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 27.
- ↑ a b Bosworth 1993 ↓, s. 724.
- ↑ Bowen 1928 ↓, s. 392.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 28.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 158.
- ↑ Busse 2004 ↓, s. 158-159.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jere L. Bacharach: Islamic History through Coins: An Analysis and Catalogue of Tenth-Century Ikhshidid Coinage. Kair: The American University in Cairo Press, 2006. ISBN 977-424-930-5. (ang.).
- Clifford Edmund Bosworth: al-Mustakfi. W: Clifford Edmund Bosworth, Emeri van Donzel, Wolfhart Heinrichs, Charles Pellat: The Encyclopedia of Islam. Wyd. 2. T. VII: Mif-Naz. Brill, 1993, s. 723-724, seria: New Edition. DOI: 10.1163/1573-3912_islam_SIM_5621. ISBN 978-90-04-09419-2. (ang.).
- Harold Bowen: The Life and Times of ʿAlí Ibn ʿÍsà, ‘The Good Vizier. Cambridge: Cambridge University Press, 1928. OCLC 386849. [dostęp 2024-11-11]. (ang.).
- Heribert Busse: Chalif und Grosskönig - Die Buyiden im Irak (945-1055). Würzburg: Ergon Verlag. ISBN 3-89913-005-7. [dostęp 2024-11-11]. (niem.).
- John J. Donohue: The Buwayhid Dynasty in Iraq 334 H./945 to 403 H./1012: Shaping Institutions for the Future. Brill, 2003. ISBN 90-04-12860-3. [dostęp 2024-11-11]. (ang.).
- Hugh N. Kennedy: The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century. Wyd. 2. Pearson Education, 2004. ISBN 978-0-582-40525-7. [dostęp 2024-11-11]. (ang.).
- Abdülkerim Özaydın: Müktefî-Billâh. T. 31 (Muhammedi̇yye – Münâzara). Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006. ISBN 978-975-389-458-6. [dostęp 2024-11-11]. (tur.).