Andromeda (mitologia)
| królewna etiopska | |
 Perseusz ratujący Andromedę, Giuseppe Cesari, około 1593-1594, olej na lapis lazuli | |
| Występowanie | |
|---|---|
| Rodzina | |
| Ojciec |
Cefeusz (Kefeus) |
| Matka | |
| Mąż | |
| Dzieci | |
Andromeda (gr. Ἀνδρομέδα Androméda, Ἀνδρομέδη Andromédē, łac. Andromeda) – w mitologii greckiej królewna etiopska. Uchodziła za córkę Cefeusza (Kefeusa) i Kasjopei oraz za żonę Perseusza[1][2].
Postać mitologiczna
[edytuj | edytuj kod]Jej matka chełpiła się tym, że jest piękniejsza od Nereid[1][2]. Nimfy poprosiły Posejdona, by ten ukarał królową za jej pychę. Bóg zesłał na jej kraj Ketosa, morskiego potwora[1]. Król Cefeusz udał się do Ammona w oazie Siwa na Pustyni Libijskiej, by przebłagać bogów. Wyrocznia zażądała wydania na ofiarę Andromedy. Gdy lud się o tym dowiedział, zmusił go, by posłuchał rady wyroczni. Andromeda została przykuta do skały i pozostawiona na pożarcie. W ostatniej chwili została uratowana przez Perseusza, powracającego z wyprawy przeciw gorgonie. Perseusz zabił potwora i pojął Andromedę za żonę[3]. W tym samym czasie brat Cefeusza, Fineus, który był zaręczony z Andromedą, uknuł spisek przeciw Perseuszowi. Ten wykrył spisek i, ukazując swym wrogom głowę gorgony, zamienił ich w kamień. Perseusz zabrał żonę do Argos, a następnie do Tyrynsu, gdzie Andromeda urodziła jego synów o imionach Perses, Alkajos, Stenelos, Helehos, Mestor, Elektryon i córkę Gorgofonę.
Bogowie przemienili ją po śmierci w gwiazdozbiór nieba północnego.
Gwiazdozbiór
[edytuj | edytuj kod]Mityczna Andromeda jest identyfikowana z gwiazdozbiorem Andromedy (Andromeda)[1][4]. Widnieje na niebie niedaleko konstelacji, Kasjopei (Cassiopeia), Cefeusza (Cepheus), Perseusza (Perseus), Pegaza (Pegasus), Wieloryba (Cetus), które są z nim mitologicznie powiązane[5][6]. Imieniem królewny nazwano galaktykę – Galaktyka Andromedy (Wielka Mgławica w Andromedzie).
Przedstawienia artystyczne
[edytuj | edytuj kod]Wyobrażenie o królewnie przejawia się w sztukach plastycznych, między innymi w greckim malarstwie wazowym (malowidła wazowe z V wieku p.n.e.), mozaikach, rzymskim malarstwie pompejańskim, rzeźbie, malarstwie (Uwolnienie Andromedy Jacopo Tintoretta, Perseusz i Andromeda i Andromeda Petera Paula Rubensa, Andromeda Rembrandta) i w literaturze (tragedia Andromeda Sofoklesa, tragedia Andromeda Eurypidesa, tragedia Andromeda z 1650 roku autorstwa Pierre’a Corneille)[1].
- Andromeda w sztuce
-
Ketos, Perseusz i Andromeda, malowidło na korynckim naczyniu czarnofigurowym, Stare Muzeum, Berlin
-
Perseusz i Andromeda, malowidło na greckim naczyniu czerwonofigurowym (Apulia, IV wiek p.n.e.)
-
-
Andromeda przykuta do skał, Rembrandt (1630)
-
Andromeda, Peter Paul Rubens
-
Andromeda przykuta do skały na obrazie Gustawa Doré
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 45–47. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
- ↑ a b Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 31. ISBN 83-04-04673-3.
- ↑ Jan Parandowski, Mitologia: wierzenia i podania Greków i Rzymian, wyd. 11, Czytelnik, 1965.
- ↑ Anton Hajduk, Ján Štohl (red.): Encyklopédia astronómie. Bratislava: Obzor, 1987, s. 73. (słow.).
- ↑ Carlos Parada: Andromeda (All are constellations). maicar.com. [dostęp 2010-08-09]. (ang.).
- ↑ Carlos Parada: Constellations and Stars. maicar.com. [dostęp 2011-08-09]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andromeda. mythindex.com. [dostęp 2011-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-09)]. (ang.).
- Marie Benediktová, Petra Písařová: Hvězdy – Názvosloví – Andromeda. astronomia.zcu.cz. [dostęp 2011-08-09]. (cz.).
- Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 47. ISBN 83-01-03529-3.
- Carlos Parada: Andromeda. maicar.com. [dostęp 2011-08-09]. (ang.).
- Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 32: Andromeda. ancientlibrary.com. [dostęp 2011-08-09]. (ang.).
- William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Andromeda. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-12]. (ang.).
- Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Andromeda. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-12]. (ang.).