(4) Westa
 Mozaika zdjęć Westy wykonanych przez sondę Dawn. U dołu widoczny krater Rheasilvia z dużym wyniesieniem centralnym. | |
| Odkrywca | |
|---|---|
| Data odkrycia |
29 marca 1807[1] |
| Numer kolejny |
4 |
| Charakterystyka orbity (2022-08-09) | |
| Przynależność obiektu |
|
| Półoś wielka | |
| Mimośród |
0,0884[1] |
| Peryhelium | |
| Aphelium | |
| Długość węzła wstępującego |
103,801[1]° |
| Argument perycentrum |
151,258[1]° |
| Anomalia średnia |
61,192[1]° |
| Okres obiegu wokół Słońca |
3 lata 230 dni 4[1] godziny |
| Średnia prędkość |
19,34 km/s |
| Inklinacja |
7,14[1]° |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Średnica |
572,6 × 557,2 × 446,4 km |
| Masa | |
| Średnia gęstość |
3,456 ± 1%[1] g/cm3 |
| Okres obrotu | |
| Albedo |
0,4228 ± 0,0530[1] |
| Jasność absolutna | |
| Typ spektralny | |
| Średnia temperatura powierzchni |
min: (–188 °C) 85K |
| Satelity naturalne |
brak |
(4) Westa – czwarta odkryta planetoida z pasa planetoid krążących po orbitach pomiędzy Marsem a Jowiszem.
Odkrycie i nazwa
[edytuj | edytuj kod]Planetoida (4) Westa została odkryta przez niemieckiego astronoma Heinricha Wilhelma Olbersa 29 marca 1807 roku w Bremie[1]. Nazwa pochodzi od bogini ogniska domowego z mitologii rzymskiej – Westy.
Orbita
[edytuj | edytuj kod]Orbita planetoidy Westy nachylona jest pod kątem 7,14° do ekliptyki, a jej mimośród wynosi 0,088. Krąży w średniej odległości 2,36 j.a. wokół Słońca. Na pełne okrążenie potrzebuje 3 lata i 230 dni[1]. Jest największą przedstawicielką rodziny planetoid Westa.
Właściwości fizyczne
[edytuj | edytuj kod]
Westa jest drugim pod względem masy (po (1) Ceres) ciałem krążącym w pasie planetoid i także drugim co do wielkości (po Ceres; przez dłuższy czas jako nieco większe szacowano także rozmiary (2) Pallas). Masa Westy jest szacowana na 2,70×1020 kg, średnia gęstość zaś na 3,456 g/cm³. Dość szybko wiruje – na jeden obrót potrzebuje 5 godzin, 20 minut i 31 sekund.
Albedo Westy jest stosunkowo duże w porównaniu do innych tego typu obiektów i wynosi 0,423. W sprzyjających warunkach jest dostrzegalna nieuzbrojonym okiem[3]. Maksimum jasności, jaką może ona osiągnąć to 5,1m[4]. Jej absolutna wielkość gwiazdowa sięga natomiast 3,2m.
Westa ma nieregularny kształt o rozmiarach 572,6 × 557,2 × 446,4 km (± 0,2 km), bliski elipsoidzie spłaszczonej w równowadze grawitacyjnej[5], ale zniekształcenie na biegunie (basen uderzeniowy) i masa mniejsza niż 5×1020 kg uniemożliwiły automatyczne uznanie jej za planetę karłowatą według definicji Międzynarodowej Unii Astronomicznej[6]. Westa może zostać w przyszłości uznana za planetę karłowatą, jeśli zostanie ustalone, że jej kształt, pomijając kratery, określiła równowaga hydrostatyczna[7].
Powierzchnia
[edytuj | edytuj kod]
Największym kraterem na powierzchni Westy, który udało się zaobserwować z Ziemi teleskopem Hubble’a jest basen uderzeniowy Rheasilvia o średnicy ok. 460 km, z wyraźnym wypiętrzeniem centralnym. Wały tego krateru mają wysokość od 4 do 12 km powyżej otaczającego terenu, a wzniesienie centralne ma wysokość 23 km od podstawy (jest około trzykrotnie wyższa od Mount Everestu)[8].
Badania spektroskopowe pokazują, że na powierzchni Westy mało jest minerałów zawierających wodę i wodorotlenki.
Westa jest także źródłem pochodzenia niektórych meteorytów spadających na Ziemię, nazywanych meteorytami HED. Należą do nich howardyty, eukryty i diogenity, które zostały wyrzucone z niej w wyniku największych zderzeń (w szczególności tego, które utworzyło basen Rheasilvia)[9][10].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]
Westa ma przypuszczalnie budowę podobną do planet grupy ziemskiej i posiada żelazne jądro, którego promień jest szacowany na 107 do 113 km[3], otoczone płaszczem zawierającym oliwiny, oraz skorupą składającą się w większości z bazaltów. Skład meteorytów wskazuje jasno, że na Weście występowały zjawiska wulkaniczne, ale obserwacje sondy Dawn nie ukazały spodziewanych potoków lawy i innych form terenu pochodzenia wulkanicznego. Tłumaczy się to tym, że wulkanizm występował tylko w pierwszych 100 milionach lat istnienia planetoidy, a powierzchnia Westy została od tego czasu silnie zerodowana przez uderzenia mniejszych ciał[11].
Misje badawcze
[edytuj | edytuj kod]27 września 2007 roku NASA wysłała w kierunku Westy i Ceres sondę kosmiczną Dawn. 3 maja 2011 rozpoczęła ona obserwacje Westy[12], a 16 lipca 2011 około 05:00 UTC weszła na wstępną orbitę wokół planetoidy[13][14]. Do 5 września 2012 sonda pozostawała sztucznym satelitą Westy, następnie opuściła jej orbitę i skierowała się ku planecie karłowatej Ceres[15][16].
Jest to pierwsza sonda, która weszła na orbitę obiektu znajdującego się w pasie głównym planetoid[17].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s (4) Westa w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
- ↑ James Baer, Steven R. Chesley. Astrometric masses of 21 asteroids, and an integrated asteroid ephemeris. „Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy”. 100 (2008), s. 27–42, 2008. Springer Science+Business Media B.V. 2007. DOI: 10.1007/s10569-007-9103-8. Bibcode: 2008CeMDA.100...27B. [dostęp 2014-08-19]. [zarchiwizowane z adresu 2011-02-24].
- ↑ a b Krzysztof Ziołkowski. Nowości niezwykłej misji kosmicznej Dawn. Do Westy i Ceres. „Urania – Postępy Astronomii”. 2/2015 (776), s. 12–17, marzec–kwiecień 2015. Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 1689-6009.
- ↑ Menzel, Donald H., Pasachoff, Jay M.: A Field Guide to the Stars and Planets. Wyd. 2nd. Boston, MA: Houghton Mifflin, 1983, s. 391. ISBN 0-395-34835-8. (ang.).
- ↑ Thomas, P.C.; et al. Vesta: Spin Pole, Size, and Shape from HST Images. „Icarus”. 128 (1), 1997. DOI: 10.1006/icar.1997.5736. Bibcode: 1997Icar..128...88T. (ang.).
- ↑ The IAU draft definition of „planet” and „plutons”. IAU, sierpień 2006. [dostęp 2009-12-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-09)]. (ang.). (XXVI).
- ↑ Savage, Don, Jones, Tammy; and Villard, Ray: Asteroid or Mini-Planet? Hubble Maps the Ancient Surface of Vesta. Hubble Site News Release STScI-1995-20, 19 kwietnia 1995. [dostęp 2006-10-17]. (ang.).
- ↑ Picture: Asteroid Has Mountain Three Times as Tall as Everest.
- ↑ Paul Schenk, David P. O’Brien, i in. The Geologically Recent Giant Impact Basins at Vesta’s South Pole. „Science”. 336, s. 694–697, 2012-05-11. DOI: 10.1126/science.1223272. (ang.).
- ↑ Sonda Dawn odkrywa sekrety Westy. Kosmonauta.net, 2012-04-30. [dostęp 2015-01-31]. (pol.).
- ↑ Complexities of Ancient Asteroidal World Revealed. ScienceDaily, 2012-05-10. [dostęp 2012-05-16]. (ang.).
- ↑ Dawn’s First Glimpse of Vesta. NASA, 2011-05-11. [dostęp 2012-08-04]. (ang.).
- ↑ JPL: NASA’s Dawn Spacecraft Enters Orbit Around Asteroid Vesta. 2011-07-16. [dostęp 2011-07-17]. (ang.).
- ↑ Krzysztof Czart: Amerykańska sonda wejdzie na orbitę wokół wielkiej planetoidy. astronomia.pl, 2011-07-15. [dostęp 2011-07-15].
- ↑ Dawn has departed the giant asteroid Vesta. [w:] Dawn Mission [on-line]. Jet Propulsion Laboratory, 2012-09-05. [dostęp 2012-09-17]. (ang.).
- ↑ Krzysztof Kanawka: Sonda Dawn odleciała w kierunku Ceres. 2012-09-16. [dostęp 2012-09-17].
- ↑ spaceinfo.com.au: Dawn mission reaches asteroid Vesta. 2011-07-17. [dostęp 2011-07-17]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- (4) Westa w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
- (4) Westa w bazie Minor Planet Center (ang.)