Śnieg

Śnieg – opad atmosferyczny (hydrometeor) w postaci kryształków lodu o kształtach głównie sześcioramiennych gwiazdek, łączących się w płatki śniegu. Po opadnięciu na ziemię tworzy porowatą pokrywę śnieżną, także nazywaną śniegiem.

Śnieg powstaje, gdy w chmurach para wodna krystalizuje (resublimuje), tworząc kryształy lodu.

Zbliżenie wykonane mikroskopem elektronowym

Płatek śniegu to struktura kryształów śniegu, mogąca mieć do kilku centymetrów. Czasem określa się tak samo również pojedyncze kryształki.

Proces powstawania śniegu

Większość kryształków śniegu jest płaska i ma po sześć, w przybliżeniu identycznych, ramion. W zależności od temperatury, wilgotności i ciśnienia powietrza, powstają jednak również inne formy, takie jak kolumny, igły, płytki i grudki. Struktura ich wynika z procesu powstawania, który zaczyna się od kondensacji lodu na cząstce pyłu. Początkowo powstaje sześciokątny płaski kryształ o wielkości ułamka milimetra. W temperaturach między –1 a –5 °C oraz między –10 a –20 °C warunki bardziej sprzyjają osadzaniu się lodu na krawędziach i na krysztale wyrasta sześć ramion. W temperaturach między –5 a –10 °C oraz poniżej –20 °C bardziej sprzyjają osadzaniu się lodu na powierzchniach, a wtedy kryształ rośnie w pionie i przyjmuje kształt igły. W przypadkowych miejscach igły rozpoczyna się krystalizacja nowej igły, tworzącej z wyjściową kąt 60°. Pozostałe kształty powstają, gdy w czasie wzrostu kryształu warunki zmienią się w którąś stronę.

Kryształki śniegu są prawie idealnie symetryczne, choć większość ma łatwe do zauważenia nieregularności. Na zdjęciach częściej przedstawia się te najbardziej symetryczne, ze względu na ich urodę. Przyczyna, dla których sześć niezależnie rosnących ramion kryształu przyjmuje identyczny kształt, a jednocześnie żadne dwa kryształki nie są identyczne, nie jest jeszcze w pełni zrozumiana. Badania pokazują, że proces rośnięcia jest bardzo wrażliwy na niewielkie zmiany temperatury i wilgotności. Każdy kryształek poruszając się wewnątrz chmury przechodzi przez unikalne zmiany tych czynników, dlatego kształt każdego jest inny. Jednocześnie sześć ramion kryształu podróżuje razem, więc natrafia na identyczne warunki i rośnie identycznie.

Istnieje przekonanie, że nie istnieją dwa identyczne płatki śniegu. Faktycznie w przypadku każdego makroskopowego obiektu jest niesłychanie mało prawdopodobne żeby istniały we Wszechświecie jego dwie kopie identyczne na poziomie molekularnym. W praktyce łatwość zauważania nawet niewielkich różnic w symetrycznej strukturze kryształków śniegu sprawia, że jest mało prawdopodobne znalezienie dwóch kryształków, dla których różnice nie byłyby widoczne gołym okiem.

Rodzaje pokrywy śnieżnej z punktu widzenia turysty i narciarza

Cechy fizyczne naturalnego śniegu mogą być bardzo różne. Np. wilgotność śniegu padającego w Górach Skalistych Stanów Zjednoczonych może spadać do poziomu 3-5%, podczas gdy wilgotność śniegu w Alpach wynosi przeważnie ponad 15%. Śnieg sztuczny ma wilgotność ponad 35%.

**Rodzaje śniegów z punktu widzenia turysty i narciarza^[1]^[2]^[3]**
Rodzaj	Cechy fizyczne	Warunki występowania	Uwagi i informacje dla:
Rodzaj	Cechy fizyczne	Warunki występowania	turysty	narciarza
Śniegi suche
Puch świeży	Lekki puszysty śnieg. Poniżej –8 °C kryształki lodu stają się kruche i łamią się pod ciężarem człowieka, powodując charakterystyczne skrzypienie. Puch w zachodnich stanach Stanów Zjednoczonych oraz w Nowej Zelandii jest znany z tego, że jest ekstremalnie lekki i suchy (o małej wilgotności)	Występuje w czasie lub wkrótce po opadzie śniegu przy temperaturze poniżej 0 °C (najczęściej w okolicach –10 °C) i bezwietrznej pogodzie.	Przy grubości warstwy ponad 30 cm poruszanie się jest uciążliwe, przydatne karple. Na stromym, zmrożonym podłożu może spowodować lawiny pyłowe	Ulubiony śnieg doświadczonych narciarzy. Śnieg nośny, utrudniający podchodzenie ze względu na głębokie zapadanie się narciarza. Przy zjeździe ślady nart zasypują się – śnieg „kurzy”. Taki śnieg ubity lub przeratrakowany jest również świetnym śniegiem do jazdy na trasach narciarskich
Puch zsiadły		Pod wpływem własnego ciężaru, przy bezwietrznej i mroźnej pogodzie świeży puch po kilkudziesięciu godzinach przekształca się w puch zsiadły. 20-cm warstwa świeżego puchu ma następnego dnia grubość jedynie 15 cm	Łatwiejszy do wędrówek, łatwiej iść bez zapadania się po śladach poprzednika
Gips przewiany		Śnieg zbity przez wiatr w twarde płaty, zaspy lub formy śnieżno-lodowe. Najczęściej występuje w miejscach odsłoniętych i na graniach	Trudno utrzymać się na powierzchni, częste zapadanie, dla utrzymania równowagi przydatne kijki lub czekan	Przy wjeździe na taki śnieg szybkość narciarza zwiększa się. Narty nie zapadają się
Gips zbity	Ciężki i suchy	Większe powierzchnie twardego, mocno ubitego przez wiatr śniegu.	Mniej zapada się niż gips przewiany	Stawia znaczny opór przy ewolucjach narciarskich. Narty głęboko zapadają się, tworząc wyraźne ślady o ostrych krawędziach
Śnieg zmrożony płatkowy		Powstaje z krystalizacji mgły. Występuje w partiach szczytowych, często na podłożu puchu zsiadłego	Łatwe poruszanie się, o ile podłoże jest twarde
Szreń (szreń łamliwa)	Szreń to cienka powłoka lodowa, pod którą znajduje się puch zsiadły	Powstaje po opadzie suchego śniegu po wzroście temperatury i powtórnym jej spadku. Może powstać po zamarzającym deszczu	Jeśli w czasie wędrówki powstają płytkie wgłębienia – po szreni chodzi się dobrze. Jeśli natomiast skorupa łamie się – płytki lodu mogą przecinać tkaniny, niszczyć buty, a w razie upadku – ranić ręce lub twarz	Jeśli łamie się pod nartami, uniemożliwia wykonywanie płynnych manewrów. Skręty – przeważnie w wyskoku lub przez „przestępowanie”
Lodoszreń	Matowa	Powstaje po odwilży z wody ze stopionego śniegu, w temperaturze poniżej zera, silniej zlodowaciała niż szreń	Do chodzenia po lodoszreni należy używać raków i czekana, upadki grożą poważnymi urazami, a przy upadku na stoku – urazy w wyniku ześlizgu	Nie załamuje się pod ciężarem narciarza, ale zwiększa ryzyko upadku podczas trawersów lub zjazdów. Częstym efektem jazdy po lodoszreni jest niekontrolowane zsuwanie się po stoku z coraz większą szybkością. Przy ski alpinizmie lub ski touringu przydatne jest wyposażenie nart w harszle
Lód		Powstaje na zamarzniętych wodach lub pozostałościach stopionego śniegu. Zwykle na małych obszarach	Poruszanie się koniecznie z rakami i czekanem, należy w miarę możności obchodzić zlodowacenia. Upadki bolesne i niebezpieczne, szczególnie na stromiznach
Śniegi mokre
Śnieg mokry	Topniejące kryształki śniegu zatracają swoje kształty i zlepiają się w większe płatki	Przy temperaturach w okolicy 0 °C lub przy temperaturach dodatnich. Często w czasie odwilży i na wiosnę	Przykleja się do butów, przez co jest uciążliwy w poruszaniu się. Powoduje przemakanie butów oraz duże prawdopodobieństwo poślizgnięcia się	Lepi się do nart, utrudniając ewolucje, wymusza skręty w podskoku lub przez „przestępowanie”
Śnieg ziarnisty	Powierzchnia śniegu składa się z wyraźnie widocznych ziaren. Dobry do tworzenia śnieżek i lepienia bałwana	Często powstaje po deszczu lub odwilży przy ponownym spadku temperatury. Na ogół obejmuje dość cienką warstwę powierzchniową	Dobry do poruszania się, jeśli stanowi cienką warstwę, ale powoduje przemakanie butów. Może powodować pola lawiniaste lawin gruntowych	Stwarza doskonałe warunki narciarskie
Zamarznięty śnieg ziarnisty	Zamarznięty śnieg ziarnisty, tworzący bardzo gęstą warstwę	Powstaje w wyniku zamarzania śniegu ziarnistego		Bardzo szybki śnieg do jazdy, o stabilnych warunkach. Często spotykany na trasach wyścigowych
Firn	Duże, nieregularne ziarna lodu, nie połączone ze sobą, stale mokre. Może sięgać do znacznych głębokości. Pomiędzy ziarnami występują pory wypełnione powietrzem	Wiosenny śnieg o konsystencji ziarnistej. Tworzy się przy ekspozycji słonecznej w dzień i mrozie w nocy	Poruszanie się – analogicznie jak przy śniegu ziarnistym	Jeden z najlepszych śniegów dla narciarza, szczególnie, gdy trochę zmięknie po południu
Śnieg sztuczny
Śnieg sztuczny	Ma postać granulowaną o znacznej gęstości. Jego wytrzymałość na nacisk jest 3-5 razy większa niż śniegu naturalnego. Ma dużą wilgotność (ponad 35%)	Wytwarzany sztucznie przez armatki śnieżne lub dysze śnieżne przy temperaturach poniżej –3 °C

Rodzaje opadów śnieżnych

śnieżyca – obfite opady śniegu;
zawieja – śnieżyca połączona z silnym wiatrem;
zamieć śnieżna – zawieja porywająca śnieg leżący już na ziemi, ograniczająca poważnie widoczność;
śnieg ziarnisty – opad w postaci bardzo małych, nieprzezroczystych ziarenek lodu o średnicy poniżej 1 mm;
krupy śnieżne – śnieg w postaci kulistych bryłek o średnicy od 1 do 15 mm;
grad – bryłki lodu o średnicy powyżej 15 mm, często mogące zlepiać się ze sobą;
śnieg przemysłowy – śnieg powstający na skutek działalności człowieka.

Płatek śniegu widziany pod mikroskopem elektronowym
Krupa śnieżna widziana pod mikroskopem elektronowym

Śnieg poza Ziemią

Poza Ziemią opady śniegu zostały zaobserwowane na Marsie przez sondę Phoenix. Śnieg padał z chmur przepływających 4 kilometry ponad lądownikiem i sublimował, zanim dotarł do powierzchni^[4]. Opad ten miał zatem charakter virgi.

Symbole związane ze śniegiem

W standardzie Unikodu zakodowanych jest kilka symboli związanych ze śniegiem^[5]. Są to:

Znak	Kod	Nazwa unikodowa	Nazwa spolszczona
❄	U+2744	snowflake	płatek śniegu
❅	U+2745	tight trifoliate snowflake
❆	U+2746	heavy chevron snowflake

Zobacz też

Przypisy

↑ Władysław Lenkiewicz, Adam Marasek: Zimowa turystyka piesza w górach. T. 4. Kraków: Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, 2008, s. 23-25, seria: Biblioteka górska. ISBN 978-83-89819-69-7.
↑ Rodzaje śniegu na SkiForum.pl (dostęp 29 kwietnia 2010 r.).
↑ Dyskusja warunków terenowych na portalu narty.wp.pl (dostęp 29 kwietnia 2010 r.).
↑ NASA Mars Lander Sees Falling Snow, Soil Data Suggest Liquid Past. NASA, 2008-09-29. [dostęp 2012-12-06]. (ang.).
↑ unicode.org: Dingbats. [dostęp 2014-06-23].

[1] Władysław Lenkiewicz, Adam Marasek: Zimowa turystyka piesza w górach. T. 4. Kraków: Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, 2008, s. 23-25, seria: Biblioteka górska. ISBN 978-83-89819-69-7.

[2] Rodzaje śniegu na SkiForum.pl (dostęp 29 kwietnia 2010 r.).

[3] Dyskusja warunków terenowych na portalu narty.wp.pl (dostęp 29 kwietnia 2010 r.).

[4] NASA Mars Lander Sees Falling Snow, Soil Data Suggest Liquid Past. NASA, 2008-09-29. [dostęp 2012-12-06]. (ang.).

[5] unicode.org: Dingbats. [dostęp 2014-06-23].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Formy występowania	Firn Gołoledź Grad Lód firnowy Lód lodowcowy (niebieski lód lodowcowy) Lód morski Sopel Szadź Szron Śnieg
Fazy termodynamiczne lodu	I_h I_c II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII Lód amorficzny