Dzianina
Dzianina – płaski wyrób włókienniczy powstający przez tworzenie rządków lub kolumienek wzajemnie ze sobą połączonych oczek. Przędza w dzianinie ma bardzo duże wrobienie, dzięki czemu dzianina jest bardzo elastyczna i rozciągliwa we wszystkich kierunkach. Dzianina w przeciwieństwie do tkaniny tworzona jest z jednej nitki na szydełkarkach lub też jednej, lub wielu osnów, na osnowarkach. Dzianiny mogą być gładkie, wzorzyste, ażurowe, fakturowane lub z okrywą włókienną.
Najmniejszym elementem budowy dzianiny jest oczko. Oczka dzianiny ułożone poziomo obok siebie tworzą rządek oczek. Oczka ułożone pionowo jedno nad drugim tworzą kolumienkę oczek.
Podstawowymi parametrami charakteryzującymi strukturę dzianin są:
- długość nitki w oczku – jest to odcinek nitki z którego zostało wykonane jedno oczko,
- ścisłość rządkowa Pr – jest to liczba rządków oczek mieszcząca się na jednostce długości,
- ścisłość kolumienkowa Pk – jest to liczba kolumienek oczek mieszcząca się na jednostce długości,
Jednostką długości stosowaną przy wyznaczaniu ścisłości dzianin jest 1 cm, 5cm, lub 10 cm. Zastosowanie jednostki na której liczy się oczka zależy od wielkości oczek. Pomiar ścisłości dzianiny na długości 10 cm (100 mm) jest dokładniejszy niż na długości 1 cm (10 mm).
Ścisłość dzianiny jest wielkością wynikową, zależną od:
- długości nitki w oczku,
- splotu dzianiny,
- własności przędzy i surowca z którego dzianina została wykonana.
Podczas wykonywania dzianiny na maszynie dziewiarskiej regulacji podlega tzw. głębokość spychania, której zmiana skutkuje zmianą długości nitki w oczku.
Zmiana długości nitki w oczku pociąga za sobą zmianę ścisłości dzianiny i innych jej parametrów.
Nie ma możliwości zmiany tylko ścisłości rządkowej lub tylko ścisłości kolumienkowej. Zmiana długości nitki w oczku pociąga za sobą zmianę obu tych wartości. Wielkość zmian ścisłości zależy od wielkości zmiany długości nitki w oczku, splotu oraz własności przędzy i surowca.
Dzianiny wytwarza się następującymi technikami:
- Technika falowania przędzy na falowarkach. Technika ta pozwala wytwarzać dzianiny rządkowe, przede wszystkim lewoprawe, chociaż istnieją falowarki tworzące dzianiny rządkowe dwuprawe. Współcześnie, technika falowania przędzy jest stosowana rzadko.
- Technika szydełkowania w układzie rządkowym na szydełkarkach. Szydełkarki mogą być jednołożyskowe, dwułożyskowe, płaskie i cylindryczne. Technika ta pozwala wytwarzać dzianiny rządkowe lewoprawe, dwuprawe gładkie i wzorzyste. Jest to podstawowa technika wytwarzania dzianin rządkowych. Najpowszechniejsza we współczesnym przemyśle dziewiarskim.
- Technika szydełkowania w układzie kolumienkowym na osnowarkach. Osnowarki mogą być jednogrzebieniowe lub dwugrzebieniowe. Jednogrzebieniowe tworzą dzianiny kolumienkowe lewoprawe, dwugrzebieniowe dzianiny kolumienkowe dwuprawe. Osnowarki tworzą dzianiny z jednej, kilku a nawet kilkudziesięciu osnów.
Dzianiny to również wyroby wykonane sposobem domowym, przy użyciu dwóch lub więcej prostych drutów stalowych, aluminiowych, czy nawet prętów z tworzywa sztucznego ewentualnie drewnianych patyczków, tzw. robótki na drutach. W ten sposób wykonywano dzianiny już w starożytności.
Właściwości
Dzianiny to wyroby różniące się zasadniczo od innych wyrobów włókienniczych płaskich. Wykonywane są z jednego układu nitek – osnowy (ewentualnie kilku osnów). Nawet w tzw. dzianinach wątkowych rolę wątku pełni również jedna z osnów.
Podstawowymi cechami dzianin są:
- duża elastyczność,
- rozciągliwość we wszystkich kierunkach,
- miękkość,
- przewiewność,
- mała stabilność wymiarów,
Maszyny
Ogół maszyn stosowanych w dziewiarstwie dzieli się na:
- maszyny przygotowujące do dziania.
- przewijarki,
- cewiarki,
- skręcarki, łączarki,
- teksturarki (maszyny do teksturowania),
- snowarki (snowadła),
- maszyny dziewiarskie
- falowarki
- szydełkarki
- osnowarki
- maszyny i urządzenia wykończalnicze
- maszyny szwalnicze (konfekcyjne)
- maszyny krojące – tarczowe, taśmowe, prasy, nożyce elektryczne
- maszyny do szycia – owerloki, stebnówki, obrębiarki, guziczarki, dziurkarki, haftujące itp.
Wszystkie maszyny (z grup 1, 3, 4), poza maszynami dziewiarskimi (grupa 2), są maszynami pomocniczymi i często nie różnią się od stosowanych w pozostałych działach przemysłu włókienniczego czy odzieżowego.
Zastosowanie dzianin
Dzianiny mają bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle odzieżowym:
- swetry
- bluzki damskie
- pończochy
- rajstopy
- skarpety
- rękawiczki
- szaliki
- czapki
- bielizna osobista
- różnego rodzaju koszulki
- watoliny dziane
Ponadto z dzianin wytwarza się materiały tapicerskie, dekoracyjne, techniczne, medyczne i inne.
Źródła
- Korliński Władysław, Podstawy dziewiarstwa, PWN, Warszawa 1977.
- Korliński Władysław, Technologia dzianin rządkowych, PWN, Warszawa 1988.
- Kopias Kazimierz, Technologia dzianin kolumienkowych, PWN, Warszawa 1987.
- Kopias Kazimierz, Budowa i technologia dzianin kolumienkowych, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2010, ISBN 978-83-7283-362-4.
- Kopias Kazimierz, Budowa i technologia dzianin rządkowych, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2013, ISBN 978-83-7283536-9.
- Kowalski Krzysztof, Identyfikacja procesu dziania na szydełkarkach, PAN, Łódź 2008, ISBN 978-83-86492-44-2.
- Iyer Chandrasekhar, Mammel Bernd, Schach Wolfgang, Circular Knitting, by Meisenbach Bamberg 1995, ISBN 3-87525-066-4.
- Spencer David J., Knitting Technology, Woodhead Publishing Limited, Cambridge England 2001, Third edition, ISBN 1-85573-333-1,
- Edited by Au K.F., Advances in knitting technology, Woodhead Publishing 2011, ISBN 978-1-84569-372-5.
- Praca Zbiorowa, Poradnik Inżyniera. Włókiennictwo, PWN, Warszawa 1988