TARIFNAME YENILENEBILIR KAYNAKLARDAN POLIOL (0LEOPOL) ÜRETIMI Teknik Alan Bulus, yenilenebilir kaynaklardan poliol (oleopol, oleomilk) üretilmesi için gelistirilen bir yöntem ile ilgilidir. Teknigin Bilinen Durumu Çesitli kullanim alanina sahip polimerlerden olan poliüretanlarin izosiyanat ve poliolden olusan iki hammaddesi mevcuttur. Söz konusu hammaddelerin reaksiyonu sonucunda poliüretanlar elde edilmektedir. Bahsedilen reaksiyonlarda, izosiyanat bileseni olarak endüstriyel kullanimi yaygin olan HDI (hekzametilen diizosiyanat), MDI (metilen difenilendiizosiyanat), TDI (toluen diizosiyanat) ve IDI (izoforon diizosiyanat) gibi izosiyanatlar kullanilabilmektedir. Asiri toksik olmasi ve üretim prosedür zorlugundan dolayi dünya da sinirli üreticisi mevcuttur. Poliol bileseni ise monoetilenglikol, propilen glikol gibi küçük basit moleküller olabilecegi gibi uzun bir polimerik zincire bagli yapilarda olabilmektedir. Bu yapilarda genellikle poliester, poliamid poliol, poliester poliol gibi isimlerle anilirlar. Polioller kullanim alanlarina göre çok çesitli olarak gruplandirilabilmektedir. Yatak, buzdolabi ve dondurucu için köpük yalitimi, eV ve otomotiV koltuklari poliüretanlari, giyimlik sentetik deri poliüretanlari, elastomerik ayakkabi tabanlari, elyaflar ve yapistirici yapmak için izosiyanatlar ile reaksiyona girmektedir. Polioller, birden fazla hidroksil gruplari içerirler ve bu gruplar üzerinden izosiyanat (NCO) gruplari ile reaksiyona girerek poliüretan yapilarini olusturan reaktif hammaddelerdir. Polioller çok çesitli molekül agirligina sahip ve bu sebeple degisik fiziksel formlarda (kati, sivi) bulunabilen maddelerdir. Bulusun Kisa Açiklamasi Mevcut bulus, yukarida bahsedilen gereksinimleri karsilayan, tüm dezavantajlari ortadan kaldiran ve ilave bazi avantajlar getiren, poliol (oleopol, oleomilk) üretimi ile Bulusun ana amaci, yenilenebilir kaynaklardan elde edilen hammaddeler kullanarak çevre dostu bir proses ile poliol elde edilmesidir. Bulusta kullanilan hammaddeler, etilenik çift baga sahip maddelerdir. Bunlardan en çok bilineni trigliseritler ismi verilen malzemelerdir. Trigliseritler, yag olarak da bilinmektedir. Bulusta konu alinan yaglar; atik bitkisel veya hayvansal yaglardir. Bu etilenik çift baga sahip maddeler, özellikle de yaglar epoksilenerek kullanima hazir hale getirilmektedir. Bu yaglar dogru kombinasyonlariyla reaksiyona sokularak istenen özelliklere sahip poliol elde edilmektedir. Bulus kapsaminda üretilen poliollerin sentezinde ise dogal olarak elde edilebilen karboksil, sülfoksil gibi gruplara sahip asitler ile dogada dogal olarak elde edilen epoksit bilesikleri (vernonya yagi) veya çift bag içerip uygun bir prosedürle epoksi türevine dönüstürülmüs malzemeler kullanilmaktadir. Bulusta, yapilan denemeler sonucunda poliüretan yapiminda kullanilacak hammaddelerden biri olan poliol (oleopol, oleomilk), yenilenebilir kaynaklardan (endüstriyel zeytinyagi atigi olan pirinadan ve çesitli bitkisel ve hayvansal yaglardan) elde edilip, yaklasik olarak trigliserid basina 3. grubu içeren, istenilen fiziksel ve kimyasal özellikleri vermekte olup, kullanima hazir hale getirilmektedir. Bulusun yapisal ve karakteristik özellikleri ve tüm avantajlari asagida verilen detayli açiklama sayesinde daha net olarak anlasilacaktir ve bu nedenle degerlendirmenin de bu detayli açiklama göz önüne alinarak yapilmasi gerekmektedir. Bulusun Detayli Açiklamasi Bu detayli açiklamada, bulusa konu olan yöntemin tercih edilen yapilanmalari, sadece konunun daha iyi anlasilmasina yönelik olarak açiklanmaktadir. Bulus, yenilenebilir kaynaklardan poliol (oleopol, oleomilk) üretilmesi için gelistirilen bir yöntem ile ilgilidir. Söz konusu üretim yönteminde, tercihen atik bitkisel yaglar epoksilenerek kullanima hazir hale getirilmektedir. Bir sonraki islem adiminda, atik pirina yagindan elde edilen oleik asit elde edilmektedir. Bunun için prina yagi ilk basamakta bir baZ kullanilarak sabunlastirilmakta daha sonra ki asamada ise bu sabun asitlendirilerek serbest yag asidine (bu halde oleik asit) dönüstürülmektedir. Ilk islemde elde dilen epokside soya yagi üzerine, asetik asit ve/Veya oleik asit ilave edilip, geri sogutucuda reIlüks edilmesi ile asetik asit uçurulmakta ve poliol (oleopol) üretilmesi mümkün olmaktadir. Kullanilan oleik asit ve asetik asit miktarlarina göre, degisik yüzdelerde asit bilesimine sahip poliol (oleopol yada oleomilk) elde edilebilmektedir. Bu sayede, etilenik çift baga sahip dogal hammaddelerden, özellikle de bitkisel yaglardan yola çikarak adim adim poliol (oleopol, oleomilk) eldesi saglanmis olmaktadir. Bulus kapsaminda gerçeklestirilen poliol (oleopol, oleomilk) elde edilmesi yöntemine iliskin örneklere asagida yer verilmektedir. Bu örnekler, herhangi bir kisitlayici anlam ihtiva etmeksizin, bulusun uygulanmasina ve etkinligine iliskin örnek teskil etmektedir. ÖRNEK 1. EPOKSIDE YAG YAPIMI 250 mililitrelik dibi düz bir balona 50 gram atik yag eklenir. Üzerine 100 mililitre metilen klorür eklenerek karisim buZ banyosunda sogutulur. Daha sonra bu çözeltiye 24 mililitre formik asit eklenerek karisim karistirilmaya yarim saat daha devam edilir. Bu sürenin sonunda 18 mililitre hidrojen peroksit yarim saatte damla damla karisima ilave edilir. Karisim 1 gece bu banyosunda karistirilmaya birakilir. Gün sonunda karisim distile su ile yikanir. Karisimda su kaldiysa suyunu çekmesi için sodyum sülfat eklenir. ÖRNEK 2. OLEIK ASIT YAPIMI 250 mililitrelik bir dibi düz balona 100 gram endüstriyel zeytinyagi üretiminden elde edilen atik pirina yagi konur. Bu yag 30 g %50 lik sodyum hidroksit çözeltisi konur ve 2 saat karistirilarak sabun yapilir. Elde edilen sabun oleik asit sabunudur. Daha sonra bu sabun alinarak üzerine 60 mililitre konsantre (%36-37 lik) klorik asit ve 250 mililitre distile su ilave edilir. Karisim 1 gece boyunca 60-70 C0 derece de isitilir. Faz ayrimi oldugunda üstte kalan kisim alinarak oleik asit elde edilmis olur. ÖRNEK 3. ESO-ASETIK ASIT KONDENZATI OLEOPOL SENTEZI 250 mililitre bir dibi düz balona 100 gram epokside soya yagi -ESO- konur. Üzerine 90 mililitre asetik asit ilave edilir ve 100-140 C0 derece de yaklasik 8 saat geri sogutucu da kaynatilir yani reIlüks edilir. Süre sonunda döner karistiricida asetik asit fazlasi Örnek 4. %309LUK OLEOPOL SENTEZI 250 mililitrelik bir dibi düz balona 100 gram epokside soya yagi -ESO- konur. Üzerine geri sogutucu ile reIlüks edilir. Süre sonunda döner karistiricida asetik asidi uçurulur. ÖRNEK 5. %50,LIK OLEOPOL SENTEZI 250 mililitrelik dibi düz bir balona 100 gram epokside soya yagi -ESO- konur. Üzerine saat geri sogutucu ile reIlüks edilir. Süre sonunda döner karistiricida asetik asidi ÖRNEK 6. ESO-LAKTIK ASIT KONDENZATI OLEOMILK SENTEZI 250 mililitrelik dibi düz bir balona 100 gram epokside soya yagi -ESO- konur. Üzerine reIlüks edilir. Süre sonunda döner karistiricida laktik asidi uçurulur. ÖRNEK 7. %50,LIK OLEOMILK SENTEZI 250 mililitrelik dibi düz bir balona 100 gram epokside soya yagi -ESO- konur. Üzerine saat geri sogutucu ile reIlüks edilir. Süre sonunda döner karistiricida laktik asidi TR TR TR TR TR TR TR TR TR TR