Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych barwników reaktywnych, stanowiacych no¬ we barwniki monoazowe z grupy chloro-s- triazyny zawierajace miedz.W brytyjskim opisie patentowym nr 930 671 opi¬ sano miedzy innymi zwiazki miedziowe barwników monoazowych o wzorze ogólnym 1, w którym jeden z symboli B oznacza atom wodoru, a drugi oznacza grupe sulfonowa, X oznacza co najmniej jednochlorowcowa grupe 1, 3, 5-triazynowa, a sym- lxl n oznacza wartosc liczbowa 1 lub 2. W opisie tym wymieniono liczne barwniki, które chociaz wy- Icazuja doskonala odpornosc na dzialanie swiatla w zwyklych warunkach, to jest w suchej lub slabo -wilgotnej atmosferze, to jednak sa bardzo nietrwa¬ le na dzialanie swiatla na mokro, zwlaszcza w warunkach slabo alkalicznych. Na przyklad wymie¬ nione w tym opisie barwniki monochloro-s-triazy- nowe o wzorze 2, w którym R oznacza H, grupe -m-sulfofenylowa lub 2,5-dwusulfofenylowa, maja odpornosc na dzialanie swiatla, mierzona normal¬ nie w stanie suchym, wynoszaca 6 lub wyzsza, a po zwilzeniu roztworem o pH 9 zaledwie 1 do 3. To szybkie plowienie po zwilzeniu jest w wysokim stopniu niedogodne, jesli barwnik jest stosowany -do odziezy lub podobnych wyrobów, które czesto *a prane i suszone na sloncu.Obecnie stwierdzono, ze poprawienie tej wlasci¬ wosci, bez naruszenia innych korzystnych wlasci¬ wosci, takich jak odpornosc na pranie, na dzialanie 19 swiatla w stanie suchym i latwiejsze plukanie po obróbce suchej lub po drukowaniu tkanin, mozna osiagnac przez dobór odpowiednich rodników o sym¬ bolu R we wzorze 2 okreslajacym powyzsze zwiazki i w barwnikach o podobnej budowie^ Wedlug wynalazku, sposób wytwarzania nowych barwników reaktywnych o ogólnym wzorze 3, w którym p oznacza wartosc liczbowa 0 lub 1, jeden z symboli B oznacza H, a drugi z tych symboli oz¬ nacza SO,H zas X oznacza CH* OCH, lub Cl, po¬ lega na tym, ze chlorek cyjanurowy poddaje sie kondensacji z 1 molem zwiazku aminoazowego o ogólnym wzorze 4 i 1 molem aminy o ogólnym wzo¬ rze 5, w których to wzorach p, B i X maja wyzej podane znaczenia.Proces kondensacji chlorku cyjanurowego ze zwiazkiem aminowym i amina prowadzi sie dogod¬ nie w srodowisku wodnym i ewentualnie w obec¬ nosci rozpuszczalnika organicznego rozpuszczalnego w wodzie. Reakcje korzystnie prowadzi sie w 2 etapach, poddajac reakcji chlorek cyjanurowy z jed¬ nym ze zwiazków aminowych, w temperaturze 0—20°C, a nastepnie z druga amina, w temperatu¬ rze 3O-^50°C. Korzystnie pH mieszaniny reakcyj¬ nej utrzymuje sie w zakresie 5—8 przez dodanie srodka wiazacego kwas, np. wodorotlenku metalu alkalicznego, weglanu lub kwasnego weglanu, zwlaszcza weglanu sodu, w celu zobojetnienia Hd tworzacego sie podczas reakcji. 38 68188S81 Jako przyklad aminy o ogólnym wzorze 5, w któ¬ rym p i X maja wyzej podane znaczenia, wymienia sie o-tuluidyne, o-anizydyne, o-chloroaniline lub ich pochodne 4- albo 5-sulfonowe.Zwiazki aminoazowe o ogólnym wzorze 4, w któ¬ rym B ma wyzej podane znaczenie, mozna otrzymac przez sprzegniecie dwuazowanej aminy o wzorze 6 z kwasem l-amino-8-naftolo-3,6 albo 4,6-dwusul- fonowym i ogrzewanie w srodowisku wodnym ot¬ rzymanego zwiazku z sola miedzi, np. z octanem lub siarczanem miedzi ze srodkiem utleniajacym, takim jak nadtlenek wodoru, za pomoca którego zachodzi utleniajace miedziowanie, z wytworzeniem kompleksu miedziowego.Ifowe barwniki wyodrebnia sie z mieszaniny po¬ reakcyjnej znanymi nletodami stosowanymi w tej dziedzinie, np. przez wysolenie, nastepnie odsacze- czdni* i wysuszenieJub przez suszenie rozpryskowe mieszanTny poreakcyjllej. Do barwnika mozna sto¬ sowac stabilizatory, np. mieszanine wodorofosfora- nów metali alkalicznych i rozcienczalników, np. chlorku sodu lub mocznika.Nowe barwniki sa wartosciowe do barwienia welny, jedwabiu, nylonu, a zwlaszcza do celulozo¬ wych materialów wlókienniczych, w zastosowaniu z Alkaliami i daja zywe odcienie czerwonawo-nie- bieskie, o doskonalej odpornosci na pranie i swia¬ tlo, przy czym ich odpornosc na dzialanie swiatla w warunkach zwilzenia jest o wiele wieksza niz barwników o podobnej budowie, opisanych w cyt. wyz. brytyjskim opisie patentowym nr 950 871.Wynalazek wyjasniaja nastepujace przyklady, w których czesci podano w jednostkach wagowych.Przyklad I. Do roztworu 8 czesci soli cztero- sodowej kompleksu miedziowego kwasu 8-amino- -l,l'-dwuhydroksy-2,2'-azonaftaleno-3,4Y 6,9'-czte- rosulfonowego w 125 czesciach wody z lodem do¬ dano roztwór 1,9 czesci chlorku cyjanurowego w 10 czesciach acetonu i mieszano w temperaturze 0—5° w ciagu 2 godzin, utrzymujac wartosc pH 5—7, przez dodawanie 10% roztworu wodnego weglanu ii IB sodu. Nieprzereagowany chlorek cyjanurowy odsa¬ czono i do przesaczu dodano roztwór 1,9 czesci kwa¬ su 2-aminotolueno-4-sulfonowego . w 20 czesciach wody i mieszanine ogrzewano w temperaturze —40°C, utrzymujac wartosc pH 5—7, przez do¬ danie 10% roztworu wodnego weglanu sodu. Po zakonczeniu kondensacji produkt reakcji wyodreb¬ niono przez dodanie chlorku potasu w ilosci 200 g/l, po czym odsaczono i wysuszono.Otrzymany barwnik o wzorze 3 zawieral na jed¬ na grupe azowa wystepujaca w czasteczce jeden atom chloru zdolnego do hydrolizy i zastosowanym do materialów celulozowych, w obecnosci srodka wiazacego kwas, dawal zywe odcienie czerwonawo- -niebieskie o doskonalej odpornosci na pranie i swiatlo. Barwnik wykazywal dobra, odpornosc, gdjr wybarwiony material w stanie mokrym byl wysta¬ wiony na dzialanie swiatla.Przyklad II. Identyczny barwnik otrzymana postepujac jak w przykladzie I, przez poddanie kon¬ densacji kwasu 2-aminotolueno-4-sulfonowego, naj¬ pierw z chlorkiem cyjanurowym, a nastepnie z kompleksem miedziowym kwasu 8-amino-l,r-dwu- hydroksy-2,2'-azonaftaleno-3,4', 6,8-czterosulfono- wego.W zalaczonej tabeli zestawiono dalsze przyklady barwników otrzymanych w podobny sposób jak w przykladzie I. W kolumnie 2 wymieniono amine/ o wzorze 6, uzyta jako skladnik dwuazowany, w ko¬ lumnie 3 podano kwas aminonaftolodwusulfonowy, uzyty jako skladnik bierny, w kolumnie 4 wymie¬ niono amine o wzorze 5, a w kolumnie 5 podano odpornosc barwnika na dzialanie swiatla mierzona na wybarwionych wyrobach bawelnianych wedlug, znormalizowanej metody, po zanurzeniu w roztwo¬ rze buforowym o pH 9. Jako wzorzec porównawczy stosowano wedlug I.S.O. (Miedzynarodowa Organi¬ zacja Normalizacyjna) zestaw wybarwionych próbek, poddanych dzialaniu swiatla w atmosferze powie¬ trza o temperaturze 30±10°C i wilgotnosci bezwzgle¬ dnej 45±5%.Tabela Przyklad nr III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2 kwas naftyloamino- -4,8-dwusulfonowy W l » » !» n n 9* »» 3 kwas l-amino-8-naftolo- -3,6-dwusulfonowy »» » » » » kwas l-amino-8-naftolo- -4,6-dwusulfonowy » w » 4 o-toluidyna o-anizydyna o-chloroanilina kwas 2-aminotolueno-4-sulfo- nowy kwas 2-metoksyanilino-5-sul- fonowy kwas 2-aminotolueno-5-sulfo- nowy » o-anizydyna o-chloroanilina kwas 2-chloroanilino-4-sulfo- nowy [ 4 1 I 4—5 1 4 i 1 3-4 [ 3—4 t *-* i 1 8-4 ! * 1 * | * 1 j88 681 ^NHR SOH 3 WZÓR 288 681 Cl ^ ? — Cu-0 NH- is^jd.NT\ S03H O Cu—O NH WZÓR a NH ^ (SO,H), 3"'P X. 7H2 ^(S03H)p WZÓR 5 W?/:'Q 6 WDL. zam. 3324 nakl. 105 Cena 10 zl PL