Voleibòl

Lo voleibòl es un espòrt collectiu opausant doas equipas de sièis jogaires^[1] separats per un filat, que s'afrontan amb un balon sur un terren rectangular de 18 mètres de long sur 9 mètres de larg. Amb 269 milions de licenciats, s'agís d'un dels espòrts mai practicats del mond^[2],[3].

Lo voleibòl foguèt inventat lo 9 de febrièr de 1895 als Estats Units d'America per un professor d’educacion fisica dels YMCA, a Holyoke dins lo Massachusetts, William G. Morgan (1870-1942), per ocupar los atlètas pendent l'ivèrn. S'inspirèt a l'encòp del basquetòl e del tennis. Un autre espòrt en sala, lo basquetbòl, foguèt inventat unes detz milas (setze quilomètres) mai luènh a Springfield (Massachusetts), sonque quatre ans abans. Aquel espòrt de sala se volgava èsser mens violent que lo basquetbòl, pels membres mai d'edat de la Young Men's Christian Association, tot demandant totjorn un minim d'esfòrt fisic.

La natura del primièr balon oficial utilizat al voleibòl es contestada; de fonts dison que Spalding creèt lo primièr balon oficial en 1896. Las règlas evoluan amb lo temps. En 1916, l'ataca es introducha, e quatre ans mai tard, la règla de las tres tòcas es instaurada. En 1917, lo sèt passa de 21 a 25 punts. En 1919, près de 16 000 balons de voleibòl son distribuits per l'American Expeditionary Forces a lors tropas e lors aliats, çò que provòca la creissença de voleibòl dins de païses nòus^[4],[5].

Lo primièr país, fòra dels EUA, a adoptar lo voleibòl es Canadà en 1900. Una federacion internacionala (FIVB) es creada a París en 1947, e lo primièr campionat del mond se ten a 1949 pel òmes et en 1952 per las femnas. L'espòrt es uèi popular al Brasil, en Euròpa, en Russia, e dins d'autres païses coma la China e lo rèst d'Asia, e tanben als EUA^[6],[7].

Lo volei de plaja, una varianta del jòc jogat sus arena amb sonque dos jogaires per equipas, intègra la FIVB en 1987 e ven un espòrt olimpic en 1996^[8],[9].

Lo material necessari se compausa dels elements seguents:

• 2 pals
• 2 miras; (antenas roge/blanc) pausadas sul filat al 2 tèrmes del terren.
• 1 filat
• 1 balon
• 1 terren
• Entre 4 e 12 jogaires (segon lo tipe de jòc: 6/6, 4/4, 2/2.)

Lo voleibòl se practica mai sovent en sala. Lo terren es rectangular de 18 mètres de long sur 9 mètres de larg. Las linhas termièras son a l'interior del terren. Una linha centrala corrís jol filat sus tota la largor del terren e separa ambedos camps. Una linha d'ataca es dessenhada al sol dins cada mitat de terren, a 3 mètres del filat; sovent nomenada « linha dels 3 mètres ».

Las dimensions del terren de voleibòl varián jamai.

• 2 camps de 9 m x 9 m caduns que siá per una còla minima o internacionala.

Cada equipa ocupa una mitat del terren separada de l'autra par un filat d'un mètre de naut, que la partida superiora es plaçada a nautor variabla segon las categorias:

Categoria	Mascles	Femnes
Seniors	2,43 m	2,24 m
M20	2,43 m	2,24 m
M17	2,35 m	2,24 m
M15	2,24 m	2,10 m
M13	2,10 m	2,10 m
M11 - M9	2 m	2 m

Doas antenas o miras son ligadas al filat al tèrme del terren (lo filat es mai sovent mai larg que lo terren). Lo balon deu passar entre aquela antenas pendent los escambis. Doas bendas blancas, colada a la antenas, son situadas sul filat a la verticala de las linhas de costa.

Lo balon de voleibòl es mai sople e leugièr qu'aque de fotbòl. La circonferéncia es comprisa entre 65 e 67 cm, una massa comprisa entre 260 e 280 g e una pression comprisa entre 0,30 e 0,3257 kg/cm².

Los punts son marcats o fasent caire lo balon sul terren de l'equipa adversa, o quand l'adversari fa una fauta. La primièra equipa deu aténher 25 punts (amb 2 punts d'escart al minim) ganha lo sèt e la primièra equipa que ganha tres sèts ganha la partida. Dins lo cas d'una marca a 2 sèts partot, las equipas jògan un 5n decisiu. La primièra equipa avent marcat 15 punts (amb 2 punts d'escart al minim) ganha lo 5ⁿ sèt e la partida.

Cada equipa pòt tocar lo balon fins a tres còps (en mai d'un eventual contre) abans que lo balon passa encara lo filat, e los contactes consecutius se devon realizar per de jogaires diferents. Lo balon es mai jogat amb las mans, braces o punhs mas los jogaires an lo drech de tocar lo balon amb quina autra partida del còs que siá quitament amb los pès quant son tancat a tèrra.

Una equipa de voleibòl se compausa de sièis jogaires sul terren: tres davants e tres arrièrs. La posicion dels jogaires es mai sovent desinada per un numèro de 1 a 6 : 1 essent lo jogaire arrièr drech (defensor drech serveire) que se pòt tanben nomenar receptionaire (defensor), 2 lo davant drech (atacant), 3 lo davant centre (atacant central), 4 lo davant esquèrre (atacant), 5 l'arrièr esquèrre (defensor esquèrre), e 6 l'arrièr centre (defensor central), segon la configuracion:

filat
4	3	2
5	6	1

Aquela numerotacion correspond a l'òrdre de servici al començament de sèt. Lo pòst 1 es ocupat pel primièr jogaire de servir. Lo pòst 2 correspond al jogaire que servirà en segond, etc. Cada jogaire deu téner sa posicion pendent la mesa en jòc de la bala. Mas, quand la bala es jogada, los jogaires son liures de se desplacer sul terren coma vòlon (mas los jogaires arrièrs pòdon atacar sonque fòra dels tres mètres e pòdon pas contrar; de fach, quand son dins la zona d'ataca, pòdon pas renviar una bala de l'autre costat se lo contacte se realiza amb la bala entierament al dessús del filat).

Los jogaires de l'equipa que recupèran lo servici fan una rotacion dins lo sens de las agulhas d'un relòtge. Lo jogaire P2 ven P1, etc.

Las fasas de jòc son las seguentas:

• lo servici se fa pel jogaire en posicion 1. Se realiza dempuèi l'arrièr del terren. Lo jogaire se plaça en arrièr de la linha de fond del terren e frapa la bala a una man per lo far caire a l'interior del terren advers (la bala pòt tocar lo filat). Lo jogaire es autorizat a lançar la bala, sautar, e smashar la bala: se nomena un servici smashat, tan mai realizant que lo nivèl es naut; que que siá, sos pès devon demorar a l'exterior del terren pendent lo contraròtle (mordre pas la linha de fond). La recepcion del saut se pòt far a l'interior del terren après la frapa de la bala;
• L'equipa adversa recep la bala, a lo drech de la tocar tres còps (lo contre compta pas coma tòca) abans de la renviar a son torn de l'autre costat del terren. Un jogaire pòt pas tocar dos còps de seguida la bala (mas après un contre, la primièra tòca pòt se far pel contraire).

L'escambi contunha fins a qu'una de las doas equipas cometre una fauta. Las fautas mai correntas son las seguentas:

• fauta de posicion: respectar pas lo plaçament corrècte dels jogaires al moment ont lo serveire frapa la bala (exemple: lo jogaire 1 deu èsser en arrièr del jogaire en 2 e a drecha del jogaire en 6);
• bala dintra: daissar la bala tocar lo sol a l'interior dels tèrmes de son terren;
• fauta de las quatre tòcas: realizar una quatrena tòca abans de renviar la bala dins lo camp advers;
• balle fòra: enviar la bala de tal biais que tòca lo sol fòra dels tèrmes del terren, o un jogaire envia una bala qu'en seguida tòca la mira;
• fauta al filat: tocar la benda blanca que marca la partida superiora del filat entre las miras amb quina que siá partida de son còs o dels vestits;
• fauta de penetracion: metre lo pè dins lo camp advèrs levat se una partida del pè es sus la linha centrala (jol filat) o penetrar dins l'espaci advers empachant l'adversari;
• fauta de las doas tòcas o dobla tòca: un meteis jogaire tòca la bala dos còp de seguida (levat contre e levat primièra tòca);
• fauta de frapa d'ataca un jogaire arrièr (posicion 1, 5 o 6) ataca una bala mai nauta que lo filat essent a l'interior de la zona d'ataca limitada per la linha dels tres mètres (levat se pren lo ròtle en arrièr de la linha dels 3 mètres), o defensor realiza una passa de detz dets a l'interior de la zona dels tres mètres qu'es atacada per un jogaire al dessús del filat;
• balon tengut oportat: la bala es tocada de biais inadequat per un jogaire (totas las frapas devon èsser francas, es enebit de trapar lo balon puèi de lo relançar);
• fauta de longanha al servici: se deu realizar lo servici en 8 segondas après que l'arbitre donèt lo senhal (fiulat o signe de la man).
• fauta de contre: lo jogaire contra la bala den dirècte al dessús del filat sul servici advèrs.
• fauta de linha: quand jogaire arrièr sauta a l'interior de la linha dels 3 mètres quand la pren, o quand lo serveire tòca la linha exteriora del terren al moment del servici.

Un punt es alara marcat e l'equipa avent marcat aquel punt ganha (o garda) lo servici. S'aquela equipa èra pas al servici, los jogaires d'aquela equipa realiza alara una rotacion sul terren dins lo sens de las agulhas d'un relòtge (l'1 prend la plaça del 6, que pren la plaça del 5, etc.). Lo servici es realisat alara pel jogaire passant del pòst 2 al pòst 1.

Per jogar al voleibòl, lo jogaire pòt aver de tennís que tenon plan la caviha. Los jogaires de nivèl pòrtan cavilhièras car es un punt sollicitat del jogaire. Unes pòrtan de ribans per sosténer una nafra, o tot simplament quand es al nivèl dels dets, per enforçar lor frapa car permeton d'aver los dets plan durs. Los jogaires an besonh de genolhièras per plan aparar lors genolhs al sol, de bons solièrs d'espòrts, d'una camiseta d'equipa numerotat d'1 a 18.

Aqueles dos jogaires atacan a l'ala (en posicion 2 ou 4) e als tres mètres. Un dels dos atacants atacarà pasmens en posicion 3 quand lo ponchut es sus la posicion 4, en fasa de recepcion. En arrièr, lo complet es, amb lo defensor, prioritari per far la recepcion. NB: los jogaires nomenats « complets » son a vegada aqueles que son causits per èsser en oposicion al passaire, dins las equipas sens ponchut. A aquel moment, aquel jogaire deu èsser capable de recepcionar, d'atacar, de blocar, de servir e subretot de poder realizar la passa quand lo passaire defend.

Tanben nomenat « jogaire a la tecnica » o al contre, es lo jogaire plaçat a l'oposat del passaire. Ataca mai sovent en pòst 2 levat en fasa de reception quand es sus la posicion 4 per evitar de rotacions inutilas. Ataca alara en 4. Quand es arrièr, lo ponchut es descargat de la recepcion per poder atacar als tres mètres (mai sovent en pòst 1). Son ataca als 3 mètres essent mens percutanta qu'aquela del pòst 4, es mens sollicitat qu'el. Ponchuts e complets pòdon èsser gropats coma « alièrs ».

Al nivèl mens naut, lo ponchut ve un « relançaire », e, son ròtle consistís a prene fòrça la recepcion, e, se cal, a remplaçar lo passaire, que demorèt oposat.

Los jogaires al centre son aqueles que se plaçan en posicion 3 e 6. En pòst 3, los centrals an per foncion màger d'atacar en fixe (passa corta e rapida del passaire) e ne desplaçant (passa rapida ont lo central es 2 m du passaire) o, dins lo cas d'una finta d'ataca, de « fixar » (atirar) la defensa adversa (lo contre o paret) per l'empachar d'anar contrar un atacant alièr. Lo central sortís sovent suls pòsts en arrièr per daissar sa plaça al defensor (car es un pòst fòrça aganidor). Sortís après aver servit en posicion 1 e intra en 4. Quand demora en posicion arrièra, pòt tanben atacar en arrièr dels tres mètres. Aquela ataca sovent nomenada "pipa". Se destria de l'ataca de contre per qu'es rapida e sovent mens nauta que l'ataca classica dels tres mètres.

Segon lo sistèma tactic relazat, i a un passaire (sistèma 5-1) o dos passaires (sistèma 4-2). Dins un sistèma 5-1 (5 atacants e 1 passaire), lo passaire se plaça après lo servici mai sovent:

• en 2 quand es sus las posicions abant (2, 3 o 4),
• en 1 quand es sus las posicions arrièrs (1, 5 o 6).

Dins un sistèma 4-2 (4 atacants e 2 passaires), los dos passaires son sus de posicions oposadas (quand un passaire es davant, l'autre es en arrièr). La posicion de cada passaire après lo servici fonciona sul meteis principi qu'amb un sol passaire.

Quand los dos passaires atacan tanben (lo passaire sus las posicions davant ataca sus de passas fachas pel passaire sus las posicions arrièr) se dich un sistèma en « fals 4-2 », en « 4-2 melhorat », o en 6-2 que permet d'aver totjorn 3 atacants suls pòsts abant. Los passaires pòdon tanben realizar de segondas mans: quand la recepcion es fòrça plan realizada a près del filat, pòt sautar e plaçar la bala en dirècte de l'autre costat. A un naut nivèl, lo passaire pòt sautar sus cada bala per atirar el tanben lo blòc advers, e donc per aleugiar lo trabalh dels alièrs qu'atacaràn pas qu'en fàcia a un sol blòc.

Lo jogaire defensor es diferent dels autres jogaires. A per foncion de far de recepcions de servici, de defensas e de relanças cap al passaire. Se deu d'excellir dins la primièra tòca de bala de l'equipa. Demora sul banc dels jogaires fins a que l'entrenaire l'envia sul terren remplaçar un dels atacants passats en arrièr. L'escambi de jogaires dins aquel cas particular a pas besonh d'èsser notat per l'arbitre. Pòt pas intrar que sus las tres positions de la linha arrièra e li es enebit de servir e d'atacar lo balon quand aquel es entierament al dessús del plan naut del filat. Mai, se transmet lo balon a un atacant realizant una tòca nauta (o de 10 dets) e que se trapa a l'interior de la zona dels 3 mètres, l'atacant pòt pas atacar o passar lo balon a çò de l'adversari que se lo balon es rendut jol plan naut del filat materializat per una benda blanca. Mas pòt transmetre lo balon en punhets sens restriccion: aquel pòt èsser atacat normalament. Es lo punt fòrt del sector recepcion-defensa. Per un esquèma tactic tradicional, intra sus cadun dels centrals, après lor posicion de servici, e torna sus las tres positions arrièr. Sul terren, pòrta una camiseta diferenta dels autres jogaires de son equipa.

• Laurent Tillie
• Kévin Tillie
• Philippe Blain
• Stéphane Faure
• Théo Faure
• Jean-Philippe Sol
• Jean Patry
• Mathieu Gabaudan
• Vincent Montméat

Es la tòca de basa. Lo gest consistís a tocar la bala davant se, al dessús del front, amb lo tèrme dels dets repartits sus la superfícia del balon. Lo movement dels braces servís subretot a amortir lo contacte amb la bala, la mestrejar melhor e assegurar la direccion de la passa. La poténcia e la portada de la passa ven de las pièjas, de la pojada de las cambas al moment del contacte. Se deu remembrar qu'un contacte longanh amb lo balon es enebit. La pasa essent mai precisa qu'el punhet, s'utiliza totorn mai per la recepcion dels servicis flotants (smashats o non).

Es lo movement utilizat quand la bala es bassa o rapida (recepcion de servici, defensa sus un smash). Lo plan de contacte s'efectua al nivèl de l'interior dels avantbraces, los braces essent tenduts e essent mai bas que las espatlas, formant un angle amb lo bust, aquel angle essent variable segon la distança al respècte del passaire. La pojada se fa al nivèl de las cambas, gardant l'angle entre lo bust e los braces. Los punhets servisson a menar la bala au passaire que el farà una passa. Es important de plaçar plan los braces drech per obténer de punhets eficaç (que passerà pas en linha drecha de l'autre cosa del filat).

Sovent espectacular, aquel gest defensiu utilizat en darrièr recors, quand lo defensor se trapa en « crisi de temps ». Consistí a cabuçar per limpar sa man, palma placada al sol, jol balon al moment del rebomb, de biais qu'aquel derrièr tòca pas lo sol.

Los anglofòns utilizan lo tèrme pancake

Es la tòca d'ataca. S'agís d'un gest fòrça tecnic, la bala es frapada pel jogaire alara en suspension. Existís difeents tipes d'atacas:

• l'ataca poderosa, que cerca a enforçar lo contre, es a dire a empachar tota recuperacion après el. Tanben pòt provocar lo bloccatge fòra, es a dire frapar las mans del contraire de biais a èsser desviada cap a l'exterior del terren.
• l'ataca fintada, tanben nomenada "rodeta", que consistís a simular un smash poderós e a amortir son gest al darrièr moment, per passar al dessús del blòc e de surprendre la defensa;
• l'ataca plaçada, en un punt ont la defensa serà incapable de la reprene;

Las atacas se fan suls postes davant, es a dire los pòsts 4, 2 e 3 (central) e suls pòsts arrièrs, mai sovent suls pòsts 1 e 6 (atacas als tres mètres). Dins aquel cas lo jogaire arrièr prend sa pièja en arrièr de la linha dels tres mètres sens la tocar per atacar lo balon al dessús del filat. Lo defendor pòt pas atacar ni dins la zona abant ni dins la zona arrièr. Es lo sol jogaire que pòt pas atacar al dessús del filat.

Per surprene l'adversari, lo smash pòt èsser remplaçat per una finta. Lo balon es pas frapat, mas pojat amb tres dets. Lo lanç es exactament lo meteis qu'aquel del smash, e lo gest permet de plaçar la bala precisament, puntant un trauc. L'objectiu es de prene de velocitat la defensa, qu'espera una ataca franca.

Sus las balas malaisidas, es possible d'atacar pè al sol. Aquel tipe d'ataca es fòrça previsible. Una alternativa es de frapar la bala amb los dos punhs junts al dessús del cap. Aquel gest, poderós e precís, es torjorn mai utilizat dins las equipas masculinas de naut nivèl.

Es un movement defensiu (en sala, es pas comptat dins las tres 3 tòcas autorizadas. Al contrari, es comptat coma una tòca de bala en volei de plaja). Son objectiu es d'empachar lo balon de passar dins son camp tot fasent caire lo balon dins lo terren advèrs. Dins d'opcions tacticas, pòt èsser « defensiu » per servar lo balon dins son camp facilitant lo jòc dels defendors per provocar sus una fasa d'ataca. Quand un jogaire fa un contre e que lo balon recai a mens d'un mètre en arrièr del filat, a çò de l'adversari, es lo biais mai bèl de contrar. Lo contre es l'òbra màger del centre. Lo defendor pòt ni contrar, ni realizar una tentativa de contre (es a dire sautar pendent un contre sol o acompanhats sens intencion vertadièra de contrar). Un jogaire arrièr pòt pas contrar o participar a un contre efectiu. Fin finala, un servici pòt pas èsser contrat.

Es la tòca d'engatjament. Es totjorn lo jogaire en pòst 1 que servís. Lo serveire deu se plaçar en arrièr de la linha de fond de son terren (sens marcar dessús), ont vòl en prigondor, mas demorar dins las limitas del terren en largor. Deu frapar la bala d'una man. Abant la frapa, lo balon deu èsser lançat o largat (pòt pas èsser mantengut). Se lo balon tòca lo filat, mas passa dins lo camp advers, lo servici es valid. Al moment del servici, los jogaires devon respectar lor posicion per la rotacion en cors jos pena de fauta. I a pas de fauta al subjècte de la posicion del serveire al respècte dels autres jogaires pendent lo servici. Levat lo serveire, totes los jugaires devon èsser entierament à l'interior del terren pendent lo servici: devon pas tocar lo terren fòra de las linhas. Un còp la bala frapada, los jogaires pòdon sortir del terren e cambiar de pòst (los jogaires als pòsts 1, 5 e los jogaires als pòsts 2, 3 e 4 entre eles).

Existís mai d'un tipes de servicis:

Es lo servici dels debutants. Consistís a prene lo balon de la man esquèrra (per un drechièr), de tendre aquel braç cap davant a nautor del maluc, lançar leugièrament lo balon en nautor e de lo frapar per en dejós amb la man drecha per lo far « volar » cap en abant.

Aquel tipe de servici demanda pas l'utilizacion de las cambas. Lo jugaire lança sa bala en nautor e la frapa en utilizant lo gest caracteristic de l'ataca, sens pasmens basar totalament sa man. Lo gest es arrestat al moment precís de l'impacte entre balon e man fèrma. Lo jogaire pòt tanben realizar un contre pes amb son còs per aumentar la poténcia de la frapa. La bala seguirà una trajectòria que fa incertan lo luòc precís ont la bala deuriá tocar lo sol. Aquel flotament plaça dons lo receptionaire en dificultat.

Lo servici smashat o d'ataca es lo mai practicat pels professionals. Aquel servici demanda l'utilizacion dels membres inferiors. Per çò far, lo jogaire deu se desplaçar un pauc après lo tèrme de terren, lançar fòrça naut lo balon e far una pichona corsa de lanç (meteissa corsa qu'aquela de l'ataca) per frapar la bala pendent la suspension. Aquel tipe de servici fòrça poderós demanda una posicion de recepcion perfiècha, pasmens es pro simple de recepcionar car la bala virolejant e fórça rapida rebomba suls braces del recepcionaire, qu'a pas besonh de far d'esforces per l'enlairar.

Aquel servici es fòrça utilizat per las profesinalas femnas, mas tanben de mai en mai pels mascles. Consistís a far una corsa de lanç (mens granda que pel smashat). Pasmens, al contrari del smashat, es sonque un còp lo jogaire en movement que lança son balon (fòrça mens naut que per un smashat), e puslèu que de lo frapar al biais d'una ataca, fa pas que clacar la bala. La bala puslèu que de virar aurà un efièch flotant, es a dire que farà de pichon movements d'esquèrra a drecha pendent son percors. L'amplitud d'aquel movement pòt anar fins a 50 cm. Alara, la recepcion demanda una granda esstabilitat del gest de recepcion (plan sovent de ponhets).

Per surprene l'equipa adversa, de tacticas o combinasons son soscadas. N'existís fòrça que correspondon a un signe especific segon lo club. Son mai sovent anonciadas pel passaire. Se pòt mencionar per exemple:

• la fixa (davant e arrièr): es una bala just un pauc levada, pas que d’un mètre pel passaire, per jogar amb lo central, per fixar lo blòc advèrs. Lo central es ja en l’aire quand lo passaire fa la passa (l'objectiu es de fixar lo central advers, per aver pas mai qu’un sol blocaire sus las alas).
• al basquet: ataca presenta subretot al femenin. Mai sovent utilizat per las centralas per atacar darrièr la passairia.
• la descalada: una varianta de la fixacion, es prevenir son central que la corta serà pojada sus son espatla esquèrra per liberar lo contre.
• la mejana: es una passa al centre que lo temps deu èsser que lo jogaire atacant comence sa corsa al moment ont lo passaire realizasa passa.
• la tenduda: bala accelerada, permetent al central d’atacar a 2 mètres del passaire (l'objectiu es de surprendre lo central advèrs, per plaçar l'atacant dins una posicion favorabla).
• la « crotz » o lo « piston »: l'objectiu es de far creire al blocaire advèrs qu'es una corta, mas la bala es plan mai levada, e es una alat qu'ataca (lo central advèrs avent sautat pel central, i a pas mai de blòc).
• lo « sièis » (o pipa): ataca a 3 mètres venent del jogaire arrièr centre (a la plaça 6).
• lo « U »: es per convencion una passa que se fa totjorn al centre abans del terren, quina que siá la qualitat de la recepcion, aquò surprend l’adversari car en temps normal lo central seguís lo passaire.
• La segonda man, es una ataca facha sus la segonda tòca, o pels atacants en pòst 3 e 4.

• lo volei arena se jòga sus un terren cobèrt d'arena bruna. Las equipas sont compausadas de tres ou quatre jogaires e las règlas son gaireben las meteissas qu'a volei tradicional;
• lo volèi de plaja se jòga amb d'equipas formadas de sonque dos jogaires, amb de règlas plan diferentas qu'al volei tradicional;
• lo volei parets se jòga a quatre jogaires per equipa o mens, sur un terrain de squash o de racketball, e los rebombs suls parets laterals del terren son autorizats;
• una version fòrça espectacular se jòga sonque al pe, lo fotvolei, foguèt inventat en 1963 al Brasil.
• Lo voleibòl setat es, dempuèi 1980, disciplina als jòcs paralimpics.

1. ↑ levat dins las categorias inferioras, coma en Benjamin ont se jòga amb quatre jogaires sus un terren de set mètres sus sept
2. ↑ « Le Volley-ball dans le monde » (version du 15 octobre 2007 sur l'Internet Archive)
3. ↑ Patxi Berhouet. «Equipe de France de volley, la genèse d'un exploit». www.lejdd.fr.
4. ↑ History Of Volleyball in volleyball.org
5. ↑ Lo voleibòl e son istòria
6. ↑ «L'istòria de la FIVB».
7. ↑ «Cossi foguèt creat lo voleibòl».
8. ↑ «L'istòria del voleibòl».
9. ↑ (en)«L'histoire de la FIVB».

• (fr) Categoria DMOZ del Voleibòl, clubs e organismes
• (fr) Pòl Volei frança
• (en) Federacion internacionala de voleibòl