Mihály Csokonai Vitéz
Nascut en 1773 a Debrecen e mòrt dins la meteissa vila en 1805, poèta. En ongrés, lo seu nom se ditz «Chòcònò-í Mihhalh».
Sa vida
[modificar | Modificar lo còdi]Lo seu pepin èra pastor protestant (Debrecen èra la vila mai protestanta d'Ongria, la sonavan «la Geneva ongresa» o la «Roma calvinista») e lo seu paire barbièr-cirurgian e professor. Los estudis, los fa al Collègi Reformat de la vila (lo «Reformatus Kollégium») ont ensenhan alavetz los melhors professors del país. Amb amics del collègi, se dedica a la descobèrta de las autras literaturas, qu'el es cargat d'aprener l'italian (que l'ongrés es a la fin del sègle XVIII una lenga amenaçada, que los Austrians, mèstres del país, ensajan de far morir per daissar lòc a l'alemand, e i a donc pas gaire de traduccions). En 1794, es nomenat professor al meteis collègi e ensenha las versificacions latina, grèga, italiana e ongresa. Mas son biais de viure e d'ensenhar agrada pas brica a la direccion, qu'aquel professor «pèrd lo seu temps bevent vin e fumant pipas». Li cal partir de Debrecen en 1795 per un autre collègi protestant a Sárospatak, puèi a autras vilas del nòrd d'Ongria abans de far de jornalista a Pozsony (uèi Bratislava) quand i sèi la Dieta ongresa en 1796. Arriba en 1797 a Komárom ont ven amorós-pèc de Julianna Vajda, la filha d'un mercadièr de la vila. Li tròba l'escais de «Lilla» (qu'es dempuèi aquò un pichon nom plan corrent en Ongria) e li dedica fòrça poesias durant los nòu meses de lor passion. Mas Lilla deu esposar un autre òme e Csokonai partís per d'autras vilas de Transdanubia ont fa de professor dins los collègis ont a amics. Es ja conegut per sos verses e escambia letras amb los òmes qu'ensajan de reviscolar la lenga et la literatura ongresas coma Kazinczy. Torna a Debrecen en 1800 ont es encara sa maire (son paire moriguèc l'an 1786). Ara, viu de sa pluma e viatja sovent per legir poèmas o cercar una situacion pus establa. Mas l'ivèrn es pas aisit a Debrecen e lo seu ostal qu'a cremat dins lo grand fuòc de 1802. Trapa fred legint una òda jos la pluja a un entèrrament a Nagyvárad (uèi Oradea, en Romania) en abriu 1804 e morís a Debrecen en genièr 1805.