Marco Polo

Marco Polo (15 de setembre de 1254, Venècia - 8 de genier de 1324, Venècia) es un marchand e un viatjaire venecian de la fin de l'Edat Mejana. Acompanhant son paire, es l'autor d'un important viatge lòng de la Rota de la Seda que lo menèt a intrar au servici dau Grand Khan Kubilai e a visitar mai d'una region d'Asia de 1271 a 1295. Puei, s'entornèt en Euròpa e, amb l'escrivan Rustichello da Pisa, redigiguèt lo racònte de sei viatges dins un obratge intitulat Lo Libre dei Meravilhas qu'obtenguèt un succès considerable amb plusors centenaus d'edicions e de traduccions. De mai, sa presentacion dei richessas asiaticas encoratjèt mai d'un navegaire, coma Crístol Colomb, a assaiar de trobar una rota dirècta entre Euròpa e China.

En despiech de sa celebritat e dau succès de son libre de viatge, Marco Polo es un personatge relativament mau conegut. D'efiech, aparéis rarament dins son tèxte e es unicament mencionat dins leis autrei documents contemporanèus de sa vida, coma leis archius chinés, que permèton d'atestar la realitat de son viatge e de son importància au sen de l'administracion de Kubilai. Ansin, sa biografia es pauc desvolopada.

Marco Polo nasquèt lo 15 de setembre de 1254 dins la Republica de Venècia. Èra lo fiu de Niccolò Polo (vèrs 1230-1294), un patriciant e negociant especializat dins lo « grand comèrci » orientau qu'èra sovent absent. D'efiech, associat amb son fraire Maffeo (vèrs 1230-1309), menava d'operacions a partir de Constantinòble avans de crear de comptadors en Crimèa vèrs 1259-1260^[1]. Dins lo corrent deis ans 1260, viatjèron en Asia per explorar l'Empèri Mongòl en quista de profiechs melhors. Arribèron ansin en China onte foguèron acceptats a la cort de Kubilai Khan (1260-1294). I recebèron una letra destinada au papa e li demandant de mandar un centenau de personas per ensenhar lo cristianisme. Foguèron acompanhats d'un ambaissador qu'abandonèt lo viatge en Asia Centrala^[2].

Marco Polo foguèt donc principalament educat per son grand, Andrea Polo, qu'èra egalament estat un « grand marchand ». Lo contengut d'aquela formacion es desconeguda e la vida de Marco Polo es subretot coneguda a partir de 1269. Pasmens, segon d'elements ulteriors, deguèt recebre una educacion relativament bòna e adaptada ai tradicions marchandas de la familha amb l'estudi dei monedas, de l'avaloracion d'un ben e de la navegacion. Marco Polo rescontrèt son paire per lo premier còp en 1269 a son retorn d'Asia. D'efiech, Niccolò e Matteo Polo demorèron en Euròpa au mens dos ans car lo conclave cargat d'elegir lo successor de Clamenç IV (1265-1268) durèt fins a 1271.

Après l'eleccion dau papa Gregòri X (1271-1276), lei dos fraires Polo poguèron li remetre la letra de Kubilai Khan. Interessat per la possibilitat de conclure una aliança amb lei Mongòls còntra lei musulmans, lo papa leis encarguèt de portar una respònsa au khan. Marco Polo faguèt tanben partida dau viatge amb dos dominicans. Pasmens, lei dos monges abandonèron sa mission en Anatolia.

Lei Polo seguiguèron l'itinerari pus septentrionau de la Rota de la Seda e arribèron en China en 1274. Foguèron probablament receputs per Kubilai Khan dins sa cort de Cambaluc. De 1274 a 1291, foguèron emplegats coma foncionaris de l'administracion sinomongòla. Ansin, Marco Polo foguèt premier mandat dins la vila frontiera de Ganzhou ont aprenguèt probablament lo oigor qu'èra la lenga administrativa de l'Empèri Mongòl. Puei, venguèt enquistaire messatgier dau palais imperiau e menèt divèrsei missions per Kubilai en China, en Pèrsia, en Russia, en Corèa, en Asia dau Sud-Èst e dins l'Ocean Indian. Aquò li permetèt de visitar mai d'una vila asiatica, d'assistir a d'eveniments importants e d'observar lo foncionament jornadier de l'administracion chinesa. Descurbiguèt tanben lo bodisme qu'èra desconegut en Euròpa.

Lei tres òmes obtenguèron lo drech de s'entornar dins son país en 1291-1292 après una darriera mission que consistiguèt a escortar la princessa Kokejin en Pèrsia onte deviá se maridar amb lo cap de l'Ilkhanat. Blocada per la mosson en Sumatra, l'expedicion arribèt a Ormuz a la prima de 1293. Puei, lei Polo contunièron vèrs l'oèst fins a Trabzon. I perdiguèron una partida de sa fortuna en causa de l'influéncia genovesa dins la vila. Enfin, contunièron vèrs Constantinòble e Venècia en 1295.

En 1294-1295, comencèt la Guèrra de Curzola (1295-1299) entre Venècia e Gènoa. Marco Polo i participèt en naulejant una galèra. Pasmens, foguèt capturat tre 1296, probablament a l'eissida d'una escaramocha dins la region d'Adana. Transportat a Gènoa, i demorèt presonier tres ans. Dins aquò, i rescontrèt un autre captiu, l'escrivan Rustichello da Pisa (mòrt en 1324), que s'interessèt fòrça a sei remembranças de viatge.

A partir de 1298, Marco Polo comencèt de lei dictar a son companhon d'infortuna que lei meteguèt en forma. Aquò donèt naissença au Livre dei Meravilhas, un important obratge geografic depintant lei vilas, la cultura, l'organizacion, lei tecnicas, lei richessas, lei crèires de la China Mongòla e lei viatges asiatics de Marco Polo. L'obratge aguèt un succès considerable e foguèt tornat editar mai d'un còp demorant una referéncia fins au periòde dei Grandei Descubèrtas dau sègle XVI.

Liberat en 1299, Marco Polo s'entornèt a Venècia. Trobèt sensa dificultat sa plaça au sen dau patriciat de la vila mai lo rèsta de sa vida es mau conegut. Se maridèt amb Donata Polo (vèrs 1280-1336) e aguèt tres filhas. En 1310, foguèt creat lo Conseu dei Dètz, una institucion de polícia secrèta que sembla a una organizacion vista per Polo en China. Pasmens, i a ges d'element permetent d'afiermar l'existéncia d'una influéncia de Polo sus aquela decision. Moriguèt lo 8 de genier de 1324 e foguèt enterrat a la Glèisa San Lorenzo. Segon son testament, laissèt una fortuna de 10 000 ducats.

Òbra majora de la fin de l'Edat Mejana, lo Libre dei Meravilhas a un estil fòrça originau en causa de la diferéncia marcada entre l'escritura de Rustichello da Pisa e lo racònte de Marco Polo eu meteis. D'efiech, lo premier, autor d'una compilacion de legendas arturianas, assaièt d'escriure una mena de roman d'aventura. Per aquò, metèt en scèna lei remembranças de Polo e Polo eu meteis. I apondiguèt tanben probablament de rumors e de legendas sus lo continent asiatic qu'èra, au sègle XIV, lo luòc de vida supausat de mai d'una creatura fantastica. Ansin, Rustichello da Pisa foguèt benlèu a l'origina de l'insercion d'una partida importanta dau contengut imaginari dau libre.

De son caire, Polo èra un marchand amb una memòria excepcionala. S'interessèt donc fòrça a la descripcion detalhada dei rotas comercialas, dei vilas, dei monedas, dei marchandisas produchas, dei pretz e dei tecnologias utilizadas. Donèt tanben d'elements per comprendre lei culturas e contèt donc pereu una partida de l'istòria mongòla (maugrat divèrseis errors), lo rèine de Kubilai e lo foncionament dei dinastias Yuan e Song. Crestian, assaièt de valorar la preséncia de comunautats crestianas (generalament nestorianas) en Asia tot en descrivent lei crèires locaus coma lo bodisme. Pasmens, o faguèt amb un proselitisme limitat que li permet de donar d'elements relativament objectius.

Lo manuscrit originau dau Lo Libre dei Meravilhas es perdut. Foguèt escrich en francés per Rustichello da Pisa en 1298^[3]. De traduccions ne'n foguèron rapidament realizadas, tre leis ans 1300, dins plusors lengas (picard, toscan, latin...). Aquò li permetèt d'obtenir un succès rapid e duradís en Euròpa e l'obratge es totjorn editat a l'ora d'ara^[4].

Segon leis edicions, lo libre contèn de 192 a 200 capítols organizats en un prològ e tres partidas (de còps quatre). Lo prològ cònta rapidament lo premier viatge de Niccolò e de Mattéo Polo entre 1255 e 1269 e lo segond viatge realizat amb Marco Polo. La premiera partida tracta dau viatge entre Anatolia e la cort de Kubilai. Parla tanben de l'istòria dei Mongòls, especialament dei conquistas de Gengis Khan. La segonda partida es centrada sus Kubilai, l'organizacion de sa cort e de son administracion. Enfin, la tresena partida depinta lei regions de la Mar de China e de l'Ocean Indian. En certanei versions, se tròba una quatrena partida, fòrça pichona, a prepaus dei guèrras de succession mongòlas mai es probable un apondon ulterior de Polo realizat a partir de testimònis imprecís.

Certanei capítols son venguts famós en causa de son aspècte extraordinari coma aqueu depintant lo ròtle dei Polo dins l'introduccion d'armas de sètge en China, aqueu resumissent lei recèptas fiscalas de la província de Hangzhou, aqueu tractant de l'afaire de l'assassinat dau Premier Ministre de Kubilai, aqueu descrivent l'economia (organizacion quasi industriala de certaneis obradors, utilizacion de bilhets, fons sociaus...), aqueu parlant de l'istòria deis Assassins, aqueu depintant l'organizacion dei sistèmas de comunicacion imperiaus e, enfin, aqueu a prepaus dau contraròtle estricte dei Mongòls sus lei populacions chinesas. Endefòra dau premier passatge^[5], aquelei capítols dònan de detalhs fòrça importants que son confiermats per de tèxtes chinés, çò que permet de demostrar la veracitat dau viatge de Marco Polo.

Certaneis elements descrichs dins Lo Libre dei Meravilhas son faus coma, per exemple, lei passatges relatius a l'existéncia d'una tribü d'òmes amb una tèsta de can. Aquò a menat certaneis istorians a s'interrogar sus la veracitat dau racònte de Marco Polo. Pasmens, una larga partida es uei ben confiermada per leis archius imperiaus chinés que mencionan mai d'un còp un « Po-Lo » a de datas identicas ai remembranças de Polo ò per de detalhs secrèts a prepaus d'afaires intèrnes dau govèrn de Kubilai Khan. Marco Polo i ocupèt donc ben un pòste important durant un vintenau d'annadas. Dins aquò, l'origina d'aquela fisança es desconeguda.

Leis elements faus semblan donc far partida d'ensembles distints que permèton de destriar lo verai dau faus. Lo premier es liat a la tradicion occidentala dau periòde de plaçar en Asia lo luòc de vida ò d'existéncia de creaturas fantasticas ò d'endrechs citats dins la Bíblia. Ansin, Marco Polo interpretèt certanei causas coma de traças biblicas. Per exemple, es probablament per aquela rason qu'assimilèt de comunautats nestorianas au Reiaume dau Prèire Joan. Un segond ensemble es probablament eissit de sei viatges dins lei províncias de l'Empèri Mongòl. D'efiech, durant aquelei trajèctes, semblèt collectar un nombre important d'ensenhaments sus lei regions vesinas. Pasmens, poguèt pas anar lei verificar. Ansin, considerèt mai d'una informacion faussa coma possibla. Enfin, se fau considerar lo trabalh redaccionau de Rustichello da Pisa qu'èra un escrivan popular au fieu deis espèras dei lectors dau periòde. Ansin, es possible que placèt d'elements en Asia a partir d'autrei legendas. Au sègle XIV, aquò èra pas un problema vertadier car lo consensus generau considerava l'existéncia dau fantastic e dau divin coma un fach incontestable.

Marco Polo aguèt una influéncia majora sus lei navegaires europèus que comencèron d'explorar l'Ocean Atlantic e l'Ocean Indian a partir dau sègle XV. D'efiech, son obratge li permetèt d'extrapolar de cartas e d'imaginar de passatges novèus que favorizèron lei Grandei Descubèrtas. Per exemple, Cristòl Colomb imaginèt en partida son projècte de trobar una rota occidentala vèrs lo territòri dau « Grand Khan » a partir dau Libre dei Meravilhas^[6].

Uei, lo libre de Marco Polo es puslèu considerat coma una fònt istorica importanta per l'istòria d'Asia a la fin dau sègle XIII e coma un cap d'òbra de la literatura medievala. Per aquela rason, conoís totjorn de reedicions regularas e de passatges ne'n son estudiats dins lei programas escolars. De son caire, Marco Polo es considerat coma un explorator pus important de l'istòria umana e de celebracions regularas son encara organizadas per li rendre omenatge.

• Kubilai Khan.
• Lo Libre dei Meravilhas.
• Rota de la Seda.
• Rustichello da Pisa.

• (fr) Jacques Heers, Marco Polo, Fayard, 2014.
• (fr) Philippe Menard, Marco Polo, voyage sur la route de la Soie, Glénat Livres, 2019.
• (fr) Marco Polo, Le devisement du monde, Poche, 2011.

1. ↑ Aquò foguèt una decision sàvia car la vila foguèt reconquista per lei Bizantins en 1261 entraïnant de represalhas fòrça violentas còntra lei ciutadans venecians presents dins la vila.
2. ↑ Pasmens, la demanda de Kubilai Khan èra benlèu una engana car lei Mongòls utilizavan sovent d'ambaissadors coma espion per aquistar d'ensenhaments sus lei país vesins.
3. ↑ D'origina italiana, Rustichello da Pisa escriviá en francés.
4. ↑ La chausida dau francés, en mai dei qualitats de l'obratge eu meteis, es un factor important permetent d'explicar son succès. D'efiech, avans Marco Polo, lei prèires italian Giovanni dal Piano dei Carpini (1182-1252) e Guillaume de Rubrouck (mòrt vèrs 1293) i realizèron de viatges e ne'n escriguèron lo compte-rendut. Pasmens, o faguèron en latin, çò que limitèt lor difusion.
5. ↑ D'efiech, lei Mongòls dispausavan ja d'un nombre important d'engenhaires capables de construrre d'armas de sètge eficaças.
6. ↑ Cristòl Colomb comprenguèt pas l'amplor de sa descubèrta. En plaça, supausèt aver desbarcat sus una illa a l'èst de China e durant totei seis expedicions, cerquèt un indigèn capable de li indicar la rota vèrs lo « Grand Khan ».