Veire la font de UNESCO

Sètz pas autorizat(ada) a modificar aquesta pagina, per la rason seguenta :

Votre adresse IP fait partie d’une plage qui a été bloquée sur tous les wikis de la Fondation Wikimédia.

Le blocage a été effectué par ‪Hasley‬. Le motif invoqué est Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected: .

Début du blocage : 7 setembre de 2022 a 01.21
Expiration du blocage : 7 setembre de 2027 a 01.21

Votre adresse IP actuelle est 79.170.44.78. La plage bloquée est 79.170.40.0/21.

Incloeu els detalls de dalt en totes les consultes que feu. Si penseu que heu estat blocat per error, trobareu més informació i instruccions al reglament global No proxys oberts.

Altrament, per a discutir sobre el blocatge, publiqueu una sol·licitud de revisió a Meta-Wiki. Vous pouvez également envoyer un courriel à la file des coordinateurs VRT à stewards@wikimedia.org, en incluant tous les détails ci-dessus.

Podètz veire e copiar lo contengut d'aquesta pagina.

{{Dialècte Provençau}}
{{1000 fondamentals}}{{Infobox Organizacion|carta=Unesco|nom=UNESCO|tematica=Unesco|imatge=[[Fichièr:Logo_UNESCO_2021.svg|150px]] <br><br> [[Fichièr:Flag of UNESCO.svg|150px]]|tipe=Societat de las Nacions Unidas|sèti=[[París]]|lenga=[[anglés]], [[arabi]], [[chinés]],  [[espanhòl]], [[francés]], [[rus]]|creacion=16 de novembre de 1945|devisa="Building peace in the minds of men and women"|dirigent=[[Audrey Azoulay]]|afiliacion=[[Nacions Unidas]]|títol dirigent=Director general|títol sèti=Sèti central|site web=https://www.unesco.org/|mapa=[[Fichièr:United_Nations_(Member_States_and_Territories).svg|150px]]|legenda=195 païses|nom2={{en}} United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization}}

L''''Organizacion Educativa, Scientifica e Culturala dei Nacions Unidas''' (en [[anglés]]: ''United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization''; sigla: '''UNESCO'''), foguèt creada per lei [[Nacions Unidas]] en [[1946]] per promòure la collaboracion internacionala dins lei domenis de l'[[educacion]], dei [[sciéncia]]s, de la [[cultura]] e de la [[comunicacion]].

== Istòria ==

=== Leis originas de l'organizacion ===

Lo projècte iniciau de crear una organizacion internacionala dedicada a la promoccion de collaboracions entre [[Estat]]s dins lei domenis de l'[[educacion]], dei [[sciéncia]]s e de la [[cultura]] foguèt emés per lo premier còp dins un vòte de la [[Societat dei Nacions]] ([[Societat dei Nacions|SDN]]) lo 21 de setembre de [[1921]]. En [[1922]], aquò menèt a la creacion de la [[Comission Internacionala de Cooperacion Intellectuala]]<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Martin Grandjean, ''Les réseaux de la coopération intellectuelle: La Société des Nations comme actrice des échanges scientifiques et culturels dans l'entre-deux-guerres'', Université de Lausanne, 2018.</ref>. De personalitats coma [[Hendrik Lorentz]] ([[1853]]-[[1928]]), [[Henri Bergson]] ([[1859]]-[[1941]]), [[Gilbert Murray]] ([[1866]]-[[1957]]), [[Marie Curie]] ([[1867]]-[[1934]]) e [[Albert Einstein]] ([[1879]]-[[1955]])<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Danielle Wünsch, « Einstein et la Commission internationale de coopération intellectuelle », ''Revue d'histoire des sciences'', vol. 57, n° 2,‎ 2004, pp. 509-520.</ref> participèron a sei trabalhs. Puei, en setembre de [[1924]], foguèt creat l'[[Institut Internacionau de Cooperacion Intellectuala]] que venguèt l'organ executiu de la Comission. Oficialament fondat en [[1926]], l'Institut foguèt largament contrarotlat per [[França]]<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Gérard Bossuat e René Girault, ''Europe brisée, Europe retrouvée : Nouvelles réflexions sur l'unité européenne au XXe siècle'', Publications de la Sorbonne, 1995, p. 79.</ref>. Pasmens, aquò li permetèt de venir autonòm a respècte de la [[Societat dei Nacions|SDN]], d'establir de relacions [[diplomacia|diplomaticas]] amb certaneis [[Estat]]s e de recuperar la direccion dei comissions nacionalas de cooperacion intellectuala.

=== La creacion de l'UNESCO ===

Lo foncionament de la [[Comission Internacionala de Cooperacion Intellectuala]] e de l'[[Institut Internacionau de Cooperacion Intellectuala]] foguèron arrestats per la [[Segonda Guèrra Mondiala]]. Pasmens, lo projècte dispareguèt pas. Ansin, après la signatura de la [[Carta de l'Atlantic]] e de la [[Declaracion dei Nacions Unidas]], [[RPC|China]], leis [[USA|Estats Units]], lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]] e l'[[URSS|Union Sovietica]] exprimiguèron lo besonh d'una organizacion internacionala de cooperacion intellectuala e culturala. Entre lo 1{{èr}} e lo 16 de novembre de [[1945]], una reünion gropèt 44 [[Estat]]s qu'establiguèron l'Acte constitutiu de l'UNESCO que foguèt signat per 37 participants. Après un an de trabalhs suplementaris, la creacion vertadiera de l'UNESCO aguèt luòc en novembre de [[1946]] après la ratificacion de l'Acte per 20 [[Estat]]s.

=== L'UNESCO durant la Guèrra Freja ===

Inicialament influenciada per lo foncionament de la [[Comission Internacionala de Cooperacion Intellectuala]], l'UNESCO conoguèt un procès d'estatizacion durant lei premiereis [[annada]]s de son existéncia. En novembre de [[1954]], aquò menèt a una reforma importanta. Desenant, lei sòcis de son Conseu representarán lei [[govèrn]]s de seis [[Estat]]s respectius<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Unesco. Conférence générale, 8e session. (1955). Actes de la Conférence générale, huitième session, Montevideo, 1954: Résolutions. 8 C/Résolutions. (Paris.) Résolution II.1.2, p. 12.</ref>. Pasmens, l'objectiu èra tanben d'implicar mai leis [[Estat]]s e de favorizar la cooperacion entre elei. Aqueu periòde foguèt egalament caracterizat per l'[[anticlericalisme]] e l'[[agnoticisme]] de l'organizacion.

L'UNESCO s'engatjèt dins plusors programas destinats a favorizar la cooperacion entre lei pòbles. Premier, participèt a la lucha còntra lo [[racisme]] en sostenent lei recèrcas d'[[antropologia|antropològs]] coma [[Claude Lévi-Strauss]] ([[1908]]-[[2009]])<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Unesco. (1950). Déclaration d'experts sur les questions de race. Paris, le 20 juillet 1950. UNESCO/SS/1.</ref><ref>'''[[francés|(fr)]]''' Unesco. Conférence générale, 20e session. (1979). Actes de la Conférence générale, 20e session, Paris, 24 octobre-28 novembre 1978, v. 1: Résolutions. 20 C/Résolutions. (Paris.) Résolution 3/1.1/2, p. 63.</ref>. Per protestar còntra aquelei trabalhs, [[Sud-Africa]] quitèt l'organizacion en [[1956]]<ref>Lo [[país]] tornèt integrar l'organizacion durant la presidéncia de [[Nelson Mandela]].</ref>. En parallèl, l'UNESCO menèt de campanhas en favor dau desvolopament de l'educacion de basa dins mai d'un país paure. Assaièt tanben de rendre obligatòri, gratís e universau l'ensenhament primari<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Unesco. Conférence générale, 2e session. (1948). Actes de la Conférence générale de l'Unesco, deuxième session, Mexico, 1947, v. 2: Résolutions. 2 C/Résolutions. (Paris.) Résolution 3.4.1, p. 19.</ref>. Pasmens, dins aqueu domeni, son succès foguèt pus limitat.

Dins lo domeni de la [[cultura]], tre [[1960]], l'UNESCO organizèt lo sauvament dei monuments [[Egipte|egipcians]] menaçats per la construccion de [[restanca]]s lòng de [[Nil]]. Aquela operacion prefigurava d'autrei campanhas de restauracion ò de proteccion de vestigis majors ([[Moenjodaro]], [[Fès]], [[Borobodur]], [[Acropòli d'Atenas]], etc.). En [[1976]], aquò menèt a la creacion dau [[Comitat dau Patrimòni Mondiau]] que foguèt encargat de crear e de gerir la lista dau [[Patrimòni Mondiau de l'Umanitat]]. Aquò es uei un dei programas pus coneguts de l'organizacion car seis efiechs sus lo [[torisme]] son fòrça importants. Dins lo domeni dei [[sciéncia]]s, l'UNESCO favorizèt la creacion dau [[Conseu Europèu per la Recèrca Nucleara]] (CERN) qu'aguèt un ròtle decisiu dins la creacion d'[[internet]] en [[1989]] e, d'un biais pus generau, dins la recèrca fondamentala<ref>Per exemple, es una installacion dau CERN que permetèt de confiermar l'existéncia dau [[boson de Higgs]] en [[2012]].</ref>. Enfin, l'UNESCO menèt mai d'una campanha en favor de la circulacion liura deis [[informacion]]s.

=== L'UNESCO dempuei leis ans 1990 ===

Dempuei leis ans 1990, l'UNESCO conoís una crisi prefonda, principalament causada per l'ostilitat deis [[USA|Estats Units]] e d'[[Israèl]]. D'efiech, en [[1984]], leis [[USA|Estats Units]] quitèron un premier còp l'organizacion per protestar còntra de posicions jutjadas tròp favorablas a l'[[URSS|Union Sovietica]] sus l'educacion, la cooperacion internacionala e la [[patz]]<ref>'''[[francés|(fr)]]''' « Les naufrageurs de l'UNESCO », ''Le Monde diplomatique'',‎ 1{{èr}} d'abriu de 1985.</ref>. Se [[Washington]] acceptèt de revisar sa posicion en [[2003]], aquò entraïnèt un cambiament prefond deis objectius de l'UNESCO, especialament a partir de [[1999]] : reduccion generalizada dei despensas, supression de pòstes, abandon deis activitats en favor dei [[logiciau]]s ''open source'', disparicion de la revista ''Lo Corrier de l'Unesco'', projèctes finançats e gerits per d'[[Estat]]s ò per de companhiás comercialas ([[Microsoft]], [[L'Oréal]], etc.). En [[2011]], aquela crisi s'agravèt quand leis [[USA|Estats Units]], imitats per [[Israèl]], arrestèron un còp de mai de finançar l'Unesco per protestar còntra l'intrada de [[Palestina]] dins l'organizacion. Puei, se retirèron un segond còp en [[2018]], çò qu'entraïnèt una reduccion dau budget generau de mai de 20 %<ref>[[Israèl]] se retirèt egalament de l'UNESCO après la partença deis Estatsunidencs.</ref>.

== Objectius e accions de l'organizacion ==

=== L'educacion ===

La promoccion de l'[[educacion]] es un aisse major dei missions de l'UNESCO dempuei sa creacion. Seis aspèctes principaus son de condurre au nivèu internacionau la mesa en plaça d'estructuras permetent a totei lei populacions d'accedir a l'educacion, d'ofrir sei competéncias e sostenir leis acòrdis de cooperacion per renforçar lei sistèmas d'educacion [[nacion]]aus, de mesurar lei progrès realizats e de luchar còntra lei discriminacions dins lo domeni de l'ensenhament. Pus especificament, en [[2022]], l'organizacion aviá doas prioritats qu'èran lo desvolopament dei sistèmas [[Escòla|escolars]] en [[Africa Subsahariana]] e luchar en favor de l'egalitat entre lei [[sèxe]]s en matèria d'accès a l'educacion.

=== Lei sciéncias ===

La cooperacion [[sciéncia|scientifica]], especialament dins lei sciéncias naturalas, umanas e socialas, es un autre aisse important dei missions fisadas a l'UNESCO. Aquò pren generalament la forma d'un sostèn a de projèctes ò de [[politica]]s de recèrca scientifica, de melhorament dei nòrmas e de cooperacion intellectuala destinats a facilitar la mesa en plaça de transformacions en favor de la [[justícia]], de la [[libertat]] e de la [[dignitat]] umana. Per exemple, dins lo quadre de son programa sus l'[[Homo sapiens|òme]] e la [[biosfèra]], l'organizacion s'ocupa de l'establiment de resèrvas naturalas<ref>'''[[Francés|(fr)]]''' UNESCO, « Programme sur l’Homme et la biosphère (MAB) », [https://fr.unesco.org/mab], consultat lo 25 de decembre de 2022.</ref>.

=== La cultura ===

[[Fichièr:World Heritage Logo global.svg|thumb|right|Logo dau [[Patrimòni Mondiau de l'Umanitat]].]]

{{veire|Patrimòni Mondiau de l'Umanitat}}

La politica de proteccion dei bens [[cultura]]us de l'UNESCO es probable la mission pus coneguda de l'organizacion. D'efiech, dempuei [[1972]], gerís la lista dau [[Patrimòni Mondiau de l'Umanitat]] que compren un ensemble de bens [[matèria|materiaus]], [[cultura]]us ò [[natura]]us que presentan un interès excepcionau. En aost de [[2022]], {{formatnum:1156}} elements èran inscrichs sus aquela lista. La conservacion, la gestion e la transmission ai generacions futuras d'aquelei bens demòra la responsabilitat de l'[[Estat]] possessor dau ben. Pasmens, lo concèpte « d'Umanitat » estacat a la lista laissa supausar una obligacion de sauvament internacionau. Per aquela rason, l'UNESCO a més en plaça un sistèma de cooperacion e d'assisténcia per ajudar leis [[Estat]]s aguent de dificultats per protegir sei bens.

Dins leis autrei domenis culturaus, l'UNESCO menèt de [[1948]] a [[2005]] un [[Colleccion Unesco d'òbras representativas|programa]] de [[traduccion]]s d'òbras [[literatura|literàrias]] de remarca dins de lengas internacionalas (generalament lo [[francés]] e l'[[anglés]]) per favorizar sa difusion. A tanben adoptat de tèxtes destinats a favorizar la [[diversitat culturala]] e creat la [[Bibliotèca Numerica Mondiala]].

=== La comunicacion e l'informacion ===

La circulacion de l'informacion es lo darrier aisse important dei missions de l'UNESCO. Seis objectius principaus son de protegir lo patrimòni documentari important e de lo difusar, de desvolopar lei cambis d'[[informacion]] permetent de promòure la [[democracia]] e lo [[desvolopament duradís]] (cooperacion universitària, defensa dei medias, etc.) e de sostenir leis esfòrç destinats a facilitar la transmission deis informacions favorizant lo succès d'autrei missions de l'organizacion.

== Organizacion e foncionament ==

=== Leis Estats membres ===

En [[2022]], 193 [[Estat]]s fasián partida de l'Unesco, 12 entitats territòrialas autonòms avián l'estatut de membres associats e 2 [[Estat]]s èran observators<ref>UNESCO, « Portail des Etats membres », [https://www.unesco.org/fr/member-states-portal], consultat lo 25 de decembre de 2022.</ref>. Regardant leis [[Estat]]s [[sobeiranetat|sobeirans]] reconeguts per la comunautat internacionala, totei leis Estats èran presents franc d'[[Israèl]] e [[Liechtenstein]]<ref>En [[2022]], [[Liechtenstein]] èra representat per [[Soïssa]].</ref>. Lei dos Estats observators son leis [[USA|Estats Units]] e [[Vatican]]. Enfin, lei membres associats son generalament de [[colonialisme|colonias]] ancianas qu'an aquistat una certana autonòmia locala dins la gestion de seis afaires [[cultura|culturaus]].

L'adesion d'un membre novèu necessita d'obtenir lo vòte favorable de dos tèrç deis Estats membres.

=== La Conferéncia Generala ===

La Conferéncia Generala es generalament organizada totei lei dos ans<ref name="Unesco, Gouvernance">'''[[Francés|(fr)]]''' UNESCO, « Gouvernance », [https://fr.unesco.org/about-us/governance], consultat lo 25 de decembre de 2022.</ref>. Reünís lei representants deis Estats membres, dei membres associats e deis observators (Estats non membres, organizacions intergovernamentalas, organizacions non governamentalas, fondacions, etc.). Cada Estat membre dispausa d'una votz durant la conferéncia. La Conferéncia Generala definís l'orientacion e la linha de conducha generala de l'UNESCO (programas, budget, etc.), elegís lei sòcis dau Conseu Executiu e noma, per un mandat de quatre ans, lo Director Generau.

Lei [[lenga]]s de trabalh de la Conferéncia Generala son l'[[anglés]], l'[[arabi]], lo [[espanhòu|castelhan]], lo [[francés]], lo [[mandarin]] e lo [[rus]]<ref name="Unesco, Gouvernance"/>.

=== Lo Conseu Executiu ===

Lo Conseu Executiu es compausat de 58 sòcis que son elegits per un mandat de 4 ans per la Conferéncia Generala<ref name="Unesco, Gouvernance"/>. Pasmens, d'eleccions se debanan totei lei dos ans car una conferéncia generala renovèla unicament la mitat deis elegits. Un sistèma de regions permet d'assegurar la representativitat mondiala d'aquelei sòcis<ref>En [[2022]], aqueu sistèma èra organizat a l'entorn de sèt regions : Africa (14 sètis), America Centrala e dau Sud (10 sètis), Asia e Oceania (12 sètis), Estats Arabis (6 sètis), Euròpa Occidentala e autreis Estats (9 sètis) e Euròpa Orientala (7 sètis).</ref>. Doas reünions anualas dau Conseu son normalament organizadas.

Lo ròtle principau dau Conseu es de preparar lo trabalh de la Conferéncia Generala e de susvelhar l'aplicacion de sei decisions<ref name="Unesco, Gouvernance"/>. Pòu aver d'autrei missions fixadas per d'acòrdis concluts entre l'UNESCO, l'[[Organizacion dei Nacions Unidas]], leis institucions internacionalas especializadas e d'autreis organizacions intergovernamentalas.

=== Lo Secretariat ===

[[Fichièr:April 2010, UNESCO Headquarters in Paris - The Garden of Peace (or Japanese Garden) in Spring.jpg|thumb|right|[[Ostau de l'UNESCO]] en [[2010]].]]

Lo Secretariat es l'organ encargat d'assegurar la mesa en òbra dei programas decidits per la Conferéncia Generala. Es dirigit per lo [[Director Generau de l'UNESCO|Director Generau]] e es constituït per l'ensemble dau personau de l'organizacion. Lo sèti dau Secretariat es l'[[Ostau de l'UNESCO]] que se situa a [[París]]. Es completat per un ret de burèus locaus (53 en [[2022]]. En [[2019]], dispausava d'un budget de 1,2 miliards de [[dolar estatsunidenc|dolars]] e de {{formatnum:2200}} foncionaris ({{formatnum:1070}} au sèti, 760 dins lei burèus locaus e 370 dins 9 instituts). Lo budget èra principalament eissit dei contribucions deis Estats membres (47 %) mai èra tanben compausat de contribucions volontàrias (21 %) e de collèctas de fons (27 %).

== Annèxas ==

=== Liames intèrnes ===
<div style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
* [[Comission Internacionala de Cooperacion Intellectuala]].
* [[Cultura]].
* [[Educacion]].
* [[Informacion]].
* [[Organizacion dei Nacions Unidas]].
* [[Ostau de l'UNESCO]].
* [[Patrimòni Mondiau de l'Umanitat]].
* [[Sciéncia]].
</div>
=== Liames extèrnes ===

* Site oficiau de l'UNESCO : [http://www.unesco.org/]

=== Bibliografia ===

* '''[[francés|(fr)]]''' Gabrielle Capla, « Révolte silencieuse pour sauver l'Unesco », ''Le Monde diplomatique'', setembre de 2009.
* '''[[francés|(fr)]]''' Chloé Maurel, « Après la controverse, quel souffle pour l'Unesco ? », ''L'Humanité'', 3 d'octòbre de 2009.
* '''[[francés|(fr)]]''' Chloé Maurel, ''Histoire de l'UNESCO : les trente premières années, 1945-1974'', L'Harmattan, 2010.
* '''[[anglés|(en)]]''' William Preston Jr., Edward S. Herman e Herbert I. Schiller, ''Hope & folly : the United States and Unesco, 1945-1985'', University of Minnesota Press, 1989.

=== Nòtas e referéncias ===
<div style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
<references/>
</div>

{{ONU}}
{{commonscat|UNESCO}}

[[Categoria:UNESCO]]
[[Categoria:Organ de las Nacions Unidas]]

Modèls utilizats sus aquesta pagina :

Modèl:(( (modificar)
Modèl:)) (modificar)
Modèl:1000 fondamentals (modificar)
Modèl:Article detalhat (modificar)
Modèl:Autres projèctes (modificar)
Modèl:Carta grafica (modificar)
Modèl:Colors genericas (modificar)
Modèl:Commonscat (modificar)
Modèl:Dialècte Provençau (modificar)
Modèl:Dièsi color web (modificar)
Modèl:Exp (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:GetLabelFix (modificar)
Modèl:Icòna de títol (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Identificators (modificar)
Modèl:If then show (modificar)
Modèl:Infobox Organizacion (modificar)
Modèl:Infobox Organizacion/formatglobal (modificar)
Modèl:Infodoc (modificar)
Modèl:Infotaula (modificar)
Modèl:Infotaula/styles.css (modificar)
Modèl:Ligam cap a modèl (modificar)
Modèl:Metapaleta de navigacion (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Multiparamètres-Ligam (modificar)
Modèl:Non void (modificar)
Modèl:ONU (modificar)
Modèl:Rets socialas (modificar)
Modèl:Somevalue (modificar)
Modèl:Tnavbar (modificar)
Modèl:Títolcolor (modificar)
Modèl:Veire (modificar)
Modèl:Èr (modificar)
Mòdul:Dièsi color web (modificar)
Mòdul:InfoboxImatge (modificar)
Mòdul:Multiparamètres (modificar)
Mòdul:Wikidadas (modificar)
Mòdul:Wikidadas/i18n (modificar)
Mòdul:Wikidadas/labels (modificar)

Tornar a la pagina UNESCO.

Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/wiki/UNESCO »