Veire la font de Millenni I

Sètz pas autorizat(ada) a modificar aquesta pagina, per la rason seguenta :

Votre adresse IP fait partie d’une plage qui a été bloquée sur tous les wikis de la Fondation Wikimédia.

Le blocage a été effectué par ‪Hasley‬. Le motif invoqué est Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected: .

Début du blocage : 7 setembre de 2022 a 01.21
Expiration du blocage : 7 setembre de 2027 a 01.21

Votre adresse IP actuelle est 79.170.44.78. La plage bloquée est 79.170.40.0/21.

Incloeu els detalls de dalt en totes les consultes que feu. Si penseu que heu estat blocat per error, trobareu més informació i instruccions al reglament global No proxys oberts.

Altrament, per a discutir sobre el blocatge, publiqueu una sol·licitud de revisió a Meta-Wiki. Vous pouvez également envoyer un courriel à la file des coordinateurs VRT à stewards@wikimedia.org, en incluant tous les détails ci-dessus.

Podètz veire e copiar lo contengut d'aquesta pagina.

{{Infobox
|tematica=
|carta=
}}
{| class="toc" align="center" 
|- align="center"
| [[millenni II abC|...]] [[millenni I abC]]&nbsp;• [[millenni I]]&nbsp;• [[millenni II]] [[millenni III|...]]<br />
[[Sègle I]]&nbsp;• [[Sègle II]]&nbsp;• [[Sègle III]]&nbsp;• [[Sègle IV]]&nbsp;• [[Sègle V]]<br />
[[Sègle VI]]&nbsp;• [[Sègle VII]]&nbsp;• [[Sègle VIII]]&nbsp;• [[Sègle IX]]&nbsp;• [[Sègle X]]<br />
----
<small>[[Lista dels millennis]]&nbsp;• [[Lista dels sègles]]</small>
|}
Lo '''millenni I''' ''(millenni primièr o millenni un)'' comencèt lo [[1èr de genièr|1{{èr}}&nbsp;de genièr]] de l'an [[1]] e s'acabèt lo [[31 de decembre]] de l'an [[1000]].

== Eveniments ==

* Començament del [[Cristianisme]] 
* [[14]] : mòrt d'August, considerat coma lo primièr emperaire roman,
* [[64]] : grand incendi de [[Roma]],
* [[67]] a [[90]] : redaccion dels [[evangèli]]s,
* [[70]] : destruccion pels romans del segond Temple de Jerusalèm,
* [[79]] : erupcion de [[Vesuvi]], relatada per [[Plini lo Jove]],
* [[105]]-[[115]] : invasion de [[Dacia]] e de [[Mesopotamia]] per l'emperaire [[Trajan]], pus granda extension de l'[[Empèri Roman]],
* [[212]] : l'emperaire roman [[Caracalla]] acòrda la ciutadanetat romana a totes los abitants libres de l'Empèri,
* [[220]] : fin de l'Empèri Han en [[China]],
* [[240]] : començament de la predicacion de [[Mani]],
* [[240]]-[[280]] : renhe del [[maarajà]] [[Gupta|Srî Gupta]],
* Vèrs [[250]]-[[290]] : apogèu de la [[Civilisacion maia|cultura Maia]], capitala a [[Tikal]], [[Yucatan]],
* [[303]] : darrièra granda persecucion dels crestians, del fach de l'emperaire [[Dioclecian]]
* [[312]] : l'emperaire roman [[Constantin]] se convertís al cristianisme,
* [[375]] : l'Empèri [[Ostrogòts|Ostrogòt]] tomba davant l'invasion dels [[uns]],
* [[378]] : l'emperaire roman [[Valens]] es vençut e tuat pels [[visigòts]] a la batalha d'Andrinòpol,
* [[392]] : l'emperaire roman [[Teodòsi]] interditz lo [[paganisme]] dins l'Empèri,
* [[394]] : interdiccion dels [[Jòcs Olimpics]], a causa de lor caractèr "pagan"
* [[395]] : Partiment de l'[[Empèri Roman]] en Empèri d'Orient e Empèri d'Occident,
* [[406]] : "Granda Invasion" en Gàllia: de [[germans]] ([[vandals]] e [[suèus]]) e d'[[alans]] (pòble d'origina iraniana) passan Ren, qu'es gelat, e s'espandisson per tota Gàllia e al delà Espanha,
* [[410]] :
** Los [[visigòts]] d'[[Alaric]] s'apoderan de Roma,
** Fondacion del monastèri de las [[illas de Lerins]] per [[Sant Onorat]],
* [[439]] : los [[Vandals]] prenon [[Cartage]],
* [[450]] : començament de la cristianizacion d'[[Irlanda]] per sant Patric,
* [[451]] : a la batalha dicha dels "Camps catalaunics", los [[Uns]] d'Atila son vençuts per una coalicion de [[galloromans]] e de [[visigòts]],
* [[476]] :
** casuda de l'Empèri Roman d'Occident,
** començament de la Nauta [[Edat Mejana]] en [[Occident]]
** començament de l'[[Empèri Bizantin]]
* [[496]] : [[sant Remèsi|Remèsi]], evesque de [[Rems]], bateja [[Clodovèu]],
* [[507]] : per la desfacha de [[Batalha de Vouillé|Vouillé]], los [[visigòts]] son embandits d'[[Aquitània]] pels francs de [[Clodovèu]],
* [[529]] : l'emperaire [[Empèri Bizantin|bizantin]] [[Justinian]] establís un còde juridic,
* [[530]] : Fondacion d'una [[abadiá del Mont Cassin|abadiá]] sul [[Mont Cassin|Monte Cassino]] per [[Beneset de Nursia]],
* [[538]] : introduccion del bodisme en Japon,
* [[594]] : mort de [[Grégoire de Tours]], autor de l'''Istòria dels francs'',
* [[622]] : l'[[Egira]]
* [[632]] : mòrt de [[Maomet]], començament de l'[[Islam]],
* [[638]] : presa de Jerusalèm peus arabis,
* [[642]] (?) : destruccion de la [[Bibliotèca d'Alexàndria]], la pus granda del mond en aquela epòca,
* [[694]] : lo ''Sutra dels dos principis'' o ''Erzongjing'' (二宗經), primièr tèxte [[maniqueïsme|maniquèu]] chinés,
* [[711]] : conquista d'Espanha per l'armada araboberbèra de [[Tariq ibn Ziyad]],
* [[718]] : falhida del segond sièti arabi de [[Constantinòble]]
* [[732]] : batalha de Peitieus, [[Carles Martèl]] arrèsta los sarrasins,
* [[730]] : començament de la garrolha de l'[[iconoclasme]] dins l'[[Empèri Bizantin]],
* [[735]] : mort de [[Beda lo Venerable]], autor de l'''Istòria eclesiastica deu pòble anglés''
* vèrs 750 : fondacion de l'Empèri [[abassida]].
* [[756]] : Tractat de Pavia, [[Pepin lo Brèu]], a l'origina dels [[Estats de la Glèisa]],
* [[762]] : [[Bagdad]] deven la capitala de l'empèri [[abbassida]], e mai un centre intellectual e scientific,
* [[774]] : [[Carlesmanhe]] rei dels Francs, 
* [[793]] : primièr raid [[viking]] sus Anglatèrra,
* [[800]] : sacre de [[Carlesmanhe]] a [[Roma]] pel papa [[Leon IIIen]],
* [[821]] : fondacion del reialme de Navarra per [[Eneko Arista]],
* [[843]] : partiment de Verdun,
* [[845]] : los [[viking]]s remontan Sèina fins a París,
* [[871]] : [[Alfred lo Grand]], primièr rei d'Anglatèrra,
* [[907]] : en China, fin de l'empèri unificat dels Tangs,
* [[909]] : fondacion de l'[[Òrdre de Clunhic]],
* [[911]] : [[Tractat de Saint-Clair-sur-Epte]], [[Carles III]] concedís Normandia al cap [[viking]] [[Rollon]],
* [[960]] : en China, arribada al poder de la dinastia Song,
* [[962]] : [[Oton Ièr]] coronat emperaire a Roma,
* [[969]] : fondacion deu [[Lo Caire|Caire]],
* [[987]] : [[Uc Capet]] deven rei de [[França]] e inaugura una dinastia que a travèrs de brancas segondàrias durarà nòu sègles.

== Personatges significatius ==

=== {{Sègle I}} ===

* [[Jèsus|Jèsus de Nazaret]], pels crestians, lo Filh de Dieu, e los musulmans, un profèta,
* [[Plini l'Ancian]] ([[23]]-[[79]]), naturalista, astronòm, antropològ, psicològ roman
* [[Flavi Josèp]] ([[37]]-ca [[100]]), general e istorian.

=== {{Sègle II}} ===

* [[Plutarc]] ([[46]]-[[125]]), istorian grèc,
* [[Cai Lun]] (ca [[50]]-ca [[121]]), ministre chinés de l'agricultura, codifica l'art de fabricar de [[papièr]],
* [[Epictèt]] ([[50]]-[[130]]), Filosòf grèc de l'escòla estoïciana, influéncia l'emperaire roman [[Marc Aurèli]].
* [[Trajan]], [[53]]-[[117]], emperaire roman,
* [[Zhang Heng]] ([[78]]-[[139]]), matematician e astronòm chinés,
* [[Claudi Ptolemèu|Ptolemèu]] ([[90]]-[[168]]), geograf, astronòm e astrològ grèc,
* [[Galen]] ([[131]]-[[201]]), mètge grèc, considerat coma un dels paires de la medecina, amb una influéncia durabla sus la medecina musulmana, josieva e crestiana de l'[[Edat Mejana]].
* [[Tertullian]] ([[155]]-[[230]]), [[teologian]], [[Paire de la Glèisa]].

=== {{Sègle III}} ===

* [[Plotin]] ([[205]] - [[270]]) filosòf egipcian
 
* [[Aurelian (emperaire roman)|Aurelian]] ([[215]]-[[275]]), emperaire roman ([[270]]-[[275]]),

* [[Dioclecian]] ([[245]]-[[313]]), emperaire roman ([[284]] - [[305]]), met en plaça la [[tetrarquia]] : un [[August]] e un [[Cesar]] per las doas partidas de l'Empèri, occidentala e orientala.

=== {{Sègle IV}} ===

* [[Constantin I]] ([[280]] - [[337]]), emperaire roman ([[306]]-[[337]]) 
* [[Sant Liborius]] (sant Libòri), ({{Sègle IV}}), [[evesque]] del Mans, sant patron de la catedrala e de l'evescat de [[Paderborn]]; los ligams entre [[Lo Mans]] e Paderborn son la prefiguracion dels [[embessonatge]]s,
* [[Joan Crisostòm]] (entre [[344]] e [[354]] - [[407]]) : evesque de [[Constantinòble]],
* [[Sant Jiròni|Jiròni de Stridon]] ([[340]]-[[420]]), traductor de la [[Bíblia]] en [[latin]], [[Paire de la Glèisa]].

=== {{Sègle V}} ===

* [[Sant Agustin]] ([[354]]-[[430]]), [[evesque]] d'[[Ipòna]], filosòf, teologian,
* [[Atila]] ([[395]]-[[453]]) rei dels [[uns]],
* [[Sant Remèsi|Remigius]] o sant Remèsi ([[437]]-[[532]] o [[533]]), evesque de [[Rems]], patron de França, a batejat [[Clovis Ièr]] a [[Rems]].

=== {{Sègle VI}} ===

* [[Boèci]] ([[470]]-[[525]]), filosòf latin,
* [[Sant Beneset]] (ca [[480]]-ca [[547]]), fondator de l'òrdre dels benedictins ([[règla de Sant Beneset]]), patron d'[[Euròpa]],
* [[Gregòri de Tors]] ([[538]]-[[594]]), evesque de Tors, istorian,
* [[Justinian]] ([[483]]-[[565]], emperaire bizantin, autor d'una codificacion del drech, reconquistèt Itàlia e una part d'Africa del Nòrd e d'Espanha.

=== {{Sègle VII}} ===
* [[Colomban]] ([[543]]-[[615]]), monge irlandés.
* [[Isidòr de Sevilha]] (entre [[560]] e [[579]]-[[636]]), evesque de [[Sevilha]], conservator de la cultura antica, prepausat en 2001 coma sant patron de l'[[Internet]],
* [[Gregòri Ièr|Gregòri Ièr lo Grand]] ([[532]]-[[604]]), papa, introduguèt las arts dins lo cristianisme,
* [[Mohammed]] (vèrs [[570]]-[[632]]) profèta fondator de l'[[Islam]].

=== {{Sègle VIII}} ===

* [[Bède lo Venerable]] ([[672]]-[[735]]), monge anglosaxon, istorian.
* [[Pepin lo Brèu]] ([[715]]-[[768]]), rei dels Francs,
* [[Alcuin]] ([[730]]-[[804]]), religiós anglés, un dels conselhièrs principals de [[Carlesmanhe]], teologian.
* [[Carlesmanhe]] ([[742]]-[[814]]), rei dels [[Franc]]s, rei d'Itàlia, fondator de l'[[Empèri d'Occident]],
* [[Abû al-Abbas]], dich as-Saffah ([[750]]-[[754]]), primièr [[califa]] [[abassid]],  
* [[Abû Jafar al-Mansur]] ([[754]]-[[777]]) fixa la capitala a [[Bagdad]] ([[762]]).

=== {{Sègle IX}} ===

* [[Al-Khuwarizmi]] ([[783]]-[[850]]) matematician e astronòm arabi,
* [[Ciril e Metòde|Ciril]] (o Constantin lo filosòf) ([[827]] o [[828]] - [[869]]) e Metòde (815 o 820 - 6 d'abril de 885), evangelizators dels pòbles eslaus, inventors de l'alfabet cirillic, patrons d'Euròpa, 
* [[Al-Kindi]] ([[801]]-[[873]]), filosòf e scientific arabi, autor de tractats fòrça nombroses (filosofia, medecina, matematicas, musica,...).

=== {{Sègle X}} ===

* [[Bernon (abat de Clunhic)|Bernon]] ([[850]]-[[925]]), fondator de l'[[abadiá de Clunhic]].
* [[Al-Farabi]] ([[872]]-[[950]]) filosòf arabi, estúdia [[Platon]] e [[Aristòtel]], considerat coma lo segond mèstre aprèp [[Aristòtel]] per [[Averroès]],
* [[Gerbert d'Orlhac]] (ca [[938]]-[[1003]]) filosòf, matematician, astronòm francés, arquevesque de [[Rems]] e de [[Ravena]], es fach [[papa]] en [[999]] jol nom de Silvèstre II.
* [[Oton Ièr del Sant Empèri]] ([[912]]-[[973]]), emperaire dels Romans.

== Invencions, descobèrtas, introduccion ==

* Codificacion de l'art de fabricar lo [[papièr]] (China, ja conegut al sègle II ab J.-C.),
* [[Sismograf]] (China),
* [[Fuòc d'artifici]] (China),
* [[Cartografia]], Ptolemèu,
* Algèbra (Arabis),
* Trigonometria (Arabis).

[[Categoria:Millenni| +0001]]

Modèls utilizats sus aquesta pagina :

Modèl:Exp (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Infobox (modificar)
Modèl:Romanas (modificar)
Modèl:S (modificar)
Modèl:Sègle (modificar)
Modèl:Sègle I (modificar)
Modèl:Sègle II (modificar)
Modèl:Sègle III (modificar)
Modèl:Sègle IV (modificar)
Modèl:Sègle IX (modificar)
Modèl:Sègle V (modificar)
Modèl:Sègle VI (modificar)
Modèl:Sègle VII (modificar)
Modèl:Sègle VIII (modificar)
Modèl:Sègle X (modificar)
Modèl:Èr (modificar)

Tornar a la pagina Millenni I.

Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/wiki/Millenni_I »