Tinnosbanen

Tinnosbanen
MF «Storegut» ved Tinnoset.
Info
Type	Industribane/sidebane
Status	Tinnoset–Notodden utan regulær trafikk Notodden–Hjuksebø i drift
Utgangsstasjon	Tinnoset
Endestasjon	Hjuksebø
Drift
Opna	9. august 1909 og 17. desember 1917
Elektrifisert	11. juli 1911 og 7. mai 1936
Eigar	Jernbaneverket
Type trafikk	Persontrafikk linje 52 Notodden–Hjuksebø
Teknisk
Sporvidde	normalspor
Lengde	49 km
Største stigning	ø 27 ‰ (Svelgfossjuvet[1]) maks 87 ‰ (km 164,41 ved Årlifoss)
Tunnelar	9

Tinnosbanen er frå 2008 Jernbaneverket si nemning på jernbanestrekninga mellom Tinnoset og Hjuksebø. Før 2008 var Tinnosbanen berre den 30,0 km lange strekninga mellom Notodden og Tinnoset, medan heile strekninga frå Tinnoset til Hjuksebø var ein del av Bratsbergbanen. Strekninga mellom Notodden og Hjuksebø blir betent av NSBs linje 52.

Strekninga mellom Nesodden og Tinnoset er freda av Riksantikvaren.^[2] I 2015 vart Tinnosbanen innskrive på UNESCO si verdsarvliste som ein del av Rjukan-Notodden industriarv.^[3]

Tinnosbanen, som opphavleg gjekk frå Notodden brygge ved Heddalsvatnet, vart bygd som privatbane av Norsk Transportaktieselskap. Han vart bygd som delstrekning for å transportere kunstgjødsel frå Norsk Hydro sin fabrikk på Rjukan til hamna i Skien. Første tog kjørte frå Notodden til Tinnoset 18. februar 1909, banen vart offisielt opna 9. august same år.

Banen vart ferdig elektrifisert 11. juli 1911 og er Norges første elektrifiserte normalspora jernbane. Den opphavlege transportkjeda var:

• Rjukanbanen, jernbanestrekninga frå Rjukan til Mæl, 16 km
• Tinnsjø jernbaneferje frå Mæl til Tinnoset, 30 km
• Tinnosbanen frå Tinnoset til Notodden, 34 km
• Telemarkskanalen frå Notodden til Skien, 54 km med lekterar

I 1917 vart Bratsbergbanen opna mellom Notodden og Borgestad, og erstatta lektertrafikken mellom Skien og Notodden. Notodden nye stasjon, som vart bygd i 1917, vart ikkje teken i bruk før den nye jernbanestrekninga vart opna.

Frå 1. juli 1920 til 1. juli 1955 tilhøyrte denne strekninga (saman med strekninga Notodden-Porsgrunn) statsbaneselskapet Tinnoset-Porsgrunnbanen (banemerke T.P.B.). Frå 1. juli 1955 vart heile strekninga ein rein statsbane. Den 1. januar 1991 vart persontrafikken lagt ned på strekninga, og 5. juli same år godstrafikken etter at kunstgjødselproduksjonen på Rjukan hadde blitt nedlagt.

Jenbaneverket har teke til å oppgradere Tinnosbanen mellom Tinnoset og Notodden slik at linja skal bli køyrbar.^[4] Dette skjer på bakgrunn av at Riksantikvaren 17. juni 2008 tilrådde at anlegga Rjukan – Notodden blir tekne opp i den tentative lista for UNESCOs verdsarvliste.^[5]

Teiknforklaring
V Vis vegar H historikk
		frå Mæl på Rjukanbanen
		Tinnoset
	km 175,12	Tinnoset S 9.8.1909	194 moh.
		37 Gransheradvegen
	km 170,45	Gransherad sidespor S 9.8.1909	187 moh.
	km 167,39	Rugholt hp 9.6.1947
	km 166,06	Gaupesprang (Tinnelva, 54 m)
		Liengrenda
	km 164,09	Årlifoss hp 15.3.1913	157,3 moh.
	km 163,62	SKK sidespor
	km 162,81	Kleivdal 23m
		Fv601
	km 159,64	Grønvollfoss N (194 m)
	km 159,33	Grønvollfoss S (47 m)
	km 158,99	SKK sidespor
	km 158,70	Grønvollfoss sidespor Sp 9.8.1909 (flytta 7.3.1933)	137 moh.
		Fv601
	km 155,67	Storemo hp 6.12.1945
	km 155,18	Stormobrua (Tinnelva, 67 m)
	km 152,47	Håve hp 20.12.1951
		Dårstulåa (ca. 20 m)
	km 151,02	Lisleherad S 9.8.1909	134 moh.
	km 149,94	Kirkedalen tunnel 248m
		Svelgfossjuvet
	km 148,55	industrispor Isola AS
		Lienfossvegen
	km 147,25	Lienvegen hp 21.1.1957
		Lienvegen
	km 145,89	Notodden nordre tunnel 235m (oppr. 240m)
	km 145,72	Notodden nye stasjon S 15.12.1917	34 moh.
		Notodden kollektivterminal (2004)
		Notodden kollektivterminal (2004)
	km 145,72	Notodden gamle stasjon (S 9.8.1908, nedl. 15.12.1917)
		Notodden søndre (155 m)
		Gjestrud (51 m)
	km 141,57	Tinnegrend (1918 - 2004)
		360 Tinnegrend (34 m)
	km 139,85	Tveitan (1939 - 2004)
		Skogen (116 m)
		Hjukseelva (164 m)
		Hjukse (100 m)
	km 138,53	Trykkerud (1939 - 2004, 2008 -)
		Sørlandsbanen frå Kongsberg
	km 136,24	Hjuksebø (persontrafikk 1917 - 2004)	156,7 moh.
		til Nordagutu

• Tinnosbanen i kulturminnesok.no, nettstaden til Riksantikvaren
• Privat side om Tinnoset Arkivert 2010-12-21 ved Wayback Machine.