Narva-traktaten

Narva-traktaten vart underskriven den 30. august 1704 under den store nordiske krigen.^[1] Fraksjonen av Det polsk-litauiske samveldet som var lojale til August den sterke gjekk inn i den anti-svenske alliansen mellom Kurfyrstedømet Sachsen og Det russiske tsardømet.^[1]

I byrjinga av den store nordiske krigen var August den sterke konge av Polen, storhertug av Litauen og kurfyrste av Sachsen.^[2] I 1699 allierte han seg med den russiske tsaren Peter den store med Preobrazjenskoje-traktaten og med Fredrik IV av Danmark-Noreg med Dresden-traktaten.^[3] Desse alliansane var grunnlaget for eit samla åtak på Det svenske imperiet som følgde i 1700.^[4] Likevel vart Danmark tvungen til å trekke seg ut av krigen alt i 1700 ^[4] og Russland gjekk på eit stort nederlag.^[5] Dei neste åra følgde Karl XII av Sverige etter August gjennom Polen-Litauen, og påførte han fleire nederlag, medan Russland klarte å kome seg på fote att og rykte inn i Baltikum.^[5] Litauen-magnatane forlet August i april 1702 og allierte seg med Sverige.^[6]

I juli 1704 gjorde dei svenske framrykkingane og den indre striden i Polen-Litauen til at August den sterke vart avsett av trona og Stanisław Leszczyński vald til ny konge, ein kandidat framsett av Karl XII av Sverige.^[1][7] Likevel hadde August den sterke framleis støtte i Det polsk-litauiske samveldet, særleg hos Sandomierz-føderasjonen og om lag 75 % av den polske armeen.^[8] I namnet til samveldet erklærte AUgust og støttespeslarane hans krig mot Sverige, og gjekk inn i den anti-svenske koalisjonen ved Narva.^[8]

Avtalen vart forhandla for Polen av Thomas Dzialynski (Dzialin),^[9] ein kommandant frå den saksisk-polske styrken som deltok i det føregåande russiske omleiringa og storminga av Narva.^[10] Avtalen vart signert av Peter den store for Russland, Augustus den sterke og polsk-litauiske magnatar.^[1]

Alliansen var både defensiv og offensiv.^[1] Avtalen sa at Polen og Russland kunne halde fram krigen og ikkje signere avtalar utan at begge part samtykka.^[11] Peter den store skulle gje August den sterke 200 000 rublar i årlege subsidiar,^[12] oppretthalde 12 000 soldatar, gje attende områda Semen Paliy hadde erobra i Ukraina og russiske erobringa i Livland.^[11]

Peter den store hadde forsikra seg om at krigen kunne halde fram i Polen-Litauen og slik binde opp svenske styrkar.^[9][13] Mellom anna vart forsterkingane til Karl XII for det russiske felttoget hans avskoren i slaget ved Koniecpol.^[14] For å betale dei avtalte subsidiane, vart det oppretta ein pengeskatt frå bondestanden.^[15]

For August var avtalen fordelaktig, sidan stillinga hans hadde vorte svekka gjennom dei mange nederlaga mot dei svenske styrkane.^[9] Peter den store, som ønskte avtalen, gav Ivan Mazepa om å drive ut Paliy (Paley) frå dei kosakkiske områda til samveldet, noko han til slutt gjorde. Dette hadde vore eit ugjendriveleg krav for Dzialinskij under forhandlingane.^[9][16] Men den russiske «hjelpsame okkupasjonen» av Livland førte ikkje til den venta overleveringa, men i staden vart området innlemma i Det russiske imperiet.^[10][16]

Fraksjonen av Det polsk-litauiske samveldet som var lojale til Stanisław Leszczyński, organisert i Warszawa-føderasjonen, skreiv i staden under på ein allianse med Det svenske imperiet med Warszawa-traktaten i november 1705.^[16]